قدیر افروند، مدیر پایگاه ملی ری، درباره بازشناسی تپه گبری گفت: امروز با گذشت حدود ۹۰ سال از کاوش‌های پروفسور اریک اشمیت، سرپرست هیأت آمریکایی در سال‌های (۱۹۳۴ تا ۱۹۳۶.۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵) به بازشناسی موقعیت یکی از مهمترین تپه‌ها و آثار تاریخی دوره اسلامی ری «تپه گبری» موفق شدیم. این کشف با کمک و همکاری علمی یک دوست جوان «زادصالح»، دکترای زمین‌شناس از پژوهشگران حوزه زمین – آتشفشان‌شناسی ایران حاصل شد که لازم می‌دانم از همکاری ایشان در حوزه مطالعات باستان‌شناسی ری سپاسگزاری کنم.
به گزارش ایسنا، این باستان شناس اظهار کرد: این تپه تاریخی حدود ۹۰ سال پیش توسط پروفسور اشمیت کاوش شد اما همه غفلت‌ها و بی‌توجهی‌های‌مان به – حتی – نتایج علمی پژوهشی‌ها، باعث شد که خیلی زود این اثر تاریخی مهم و نتایج ارزشمند آن به فراموشی سپرده بشود تا جایی که متاسفانه بخش عمده‌ای از این اثر مهم تاریخی در اثر ساخت و سازهای بی‌رویه و بی‌حساب و کتاب روستایی از بین برود.
مدیر پایگاه ملی ری افزود: بسیاری از پژوهشگران تاریخ فرهنگ و تمدن درخشان ری باشکوه، دهه‌هاست که چشم‌انتظار خبری از سرنوشت این تپه تاریخی بوده‌اند که سرانجام امروز این مهم اتفاق افتاد، البته با بی‌نهایت افسوس‌ها!
امیدوارم مسئولان محترم وزارت میراث فرهنگی و گردشگری آنگونه که در شأن میراث تمدنی ری با شکوه است به این کانون تمدنی ایران و جهان توجه لازم را مبذول کنند و امکان و اجازه بررسی و کاوش مجدد این اثر تاریخی را فراهم کنند.
او یادآور شد: شادروان کریمان، پژوهشگر و نویسنده کتاب ارزشمند «ری باستان» و برخی از دیگر ری‌شناسان بر این باور بودند که اینجا آرامگاه مرداویج زیاری (مقتول سال ۳۲۳ هجری) است که پس از قتل مرداویج در اصفهان در سال۳۲۳ هجری به‌دست غلامانش، پیکرش برای خاکسپاری و تدفین به ری منتقل شد.
نکته مهم این است که این بنای ارزشمند و باشکوه از نظر معماری اولین نسخه از برج آرامگاه‌های آسمانخراش ایران، پیش از گنبد قابوس است و در واقع نخستین نسخه این گنبد رفیع (قابوس) … پیش‌تر از آن در ری ساخته شد و البته تنها نمونه نبود، بلکه امروز می‌دانیم حداقل یک آرامگاه دیگر هم در ری به همان ارتفاع برای حسن رکن‌الدوله امیرالامراء آل بویه ساخته شده است و از دیدگاه تاریخ معماری این نمونه‌های بی‌نظیر و بسیاری از ۱۱۸ آرامگاه مکشوفه گورستان تاریخی زیرین ری، بسیار حائز اهمیت است که متاسفانه تاکنون با بدترین شیوه با آن‌ها روبرو بوده‌ایم و بیشتر آن‌ها و شاید همه آن‌ها را نابود کرده‌ایم!
افروند گفت: امیدوارم بیش از این اجازه ندهند که میراث فرهنگی و تمدنی ری باشکوه که امروزه می‌تواند باعث نجات اجتماعی و اقتصادی و توسعه پایدار شهر ری بشود، و یکبار دیگر ری باشکوه را جهانی کند، غارت و نابود شود.
یکی از بهترین راهکارها بی‌گمان کمک و حمایت از ثبت جهانی ری باشکوه خواهد بود که رازیان نجیب و شریف بی‌صبرانه چشم انتظار آن هستند.
