خبرگزاری مهر، گروه اقتصاد- فاطمه امیراحمدی: نان قوت غالب مردم در ایران است و روزانه بیش از ۴۰ درصد کالری مورد نیاز ایرانیان را تأمین می‌کند. در این راستا، گندم محصولی استراتژیک برای هر کشوری به شمار رفته و برای ایران که سال‌هاست تحت تحریم‌های گوناگون قرار دارد تأمین آن در داخل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
پخت نان در ایران به شکل رسمی و عمومی در قالب نان‌های سنتی اعم از سنگک، بربری، تافتون، لواش و نان‌های صنعتی اعم از حجیم و نیمه‌حجیم در حال انجام است. پخت نان‌های سنتی به دو شیوه با آرد یارانه‌دار و قیمت دولتی و نیز آرد آزاد و به اصطلاح نانوایان آزادپز انجام می‌شود.
نان‌های صنعتی هم بدون یارانه با آرد آزاد پخت و در قالب بسته بندی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سوپرمارکت‌ها توزیع می‌شود.
البته بخشی از نان‌های سوپرمارکت‌ها و خرده فروشی‌های سطح شهر توسط نانوایان سنتی تأمین می‌شود که عنوان می‌شود این نان‌ها فقط از طریق نانوایان آزاد پز در حال توزیع است؛ اما بررسی‌های میدانی خبرنگار مهر نشان می‌دهد برخی نانوایان با آرد یارانه‌دار برای تأمین هزینه‌های خود مبادرت به فروش نان‌های یارانه‌دار با قیمت آزاد در سوپر مارکت‌ها می‌کنند.
دولت به تعهداتش در قبال نانوایان عمل نکرد
سال ۱۴۰۱ دولت سیزدهم به نانوایان اعلام کرد نان را با نرخی که از سوی دولت تعیین می‌شود به دست مردم برسانند و در مقابل دولت «کمک هزینه جبرانی» را در پایان فعالیت، روزانه به حساب نانوایان واریز می‌کند. پخت و توزیع نان با آرد یارانه‌دار برای جلوگیری از قاچاق با راه اندازی سامانه مدیریت هوشمند نان نانینو راهبری شد. با وجود اینکه تخلف در عرضه نان با قیمت دولتی و نیز قاچاق آرد صفر نشد اما این رویه تا دولت چهاردهم ادامه یافت.
در کنار برخی تخلفات نانوایان مثل فروش آرد یارانه‌دار، فروش نان دولتی به سوپرمارکت‌ها با نرخ آزاد، کاهش وزن نان و… دولت نیز به تعهدات خود در چند ماه اخیر عمل نکرده و بنا به گفته رئیس اتحادیه صنف نانوایان سنتی تهران از خرداد ماه (شروع جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی علیه ایران) کمک هزینه جبرانی نانوایان سنتی دارای آرد یارانه‌دار واریز نشده است. بنا به گفته رئیس اتحادیه صنف نانوایان سنتی تهران از خرداد ماه دولت کمک هزینه جبرانی نانوایان سنتی دارای آرد یارانه‌دار را واریز نکرده است
محمدجواد کرمی در این خصوص به خبرنگار مهر، گفت: با توجه به مشکلات نقدینگی که نانوایان دارند دولت شفاف سازی کرده و تکلیف نانوایان را روشن کند؛ آیا دولت قرار است این رویه را ادامه دهد؟
وی ادامه داد: مشخص نیست چرا دولت سهمیه نانوایان را کاهش داده و در برخی از نانوایی‌ها پخت نان روزانه به یک تا دو کیسه آرد تقلیل یافته است.
هزینه‌ها با درآمدها همخوانی ندارد
نان‌های سنتی به ویژه نان سنگک که خاص این سرزمین است در سفره مردم جایگاه ویژه دارد. به گفته نانوایان فعال این صنف، اگر نانوایی لواش با یک کارگر قابل اداره است اما نان سنگک نیاز به حداقل ۳ کارگر دارد؛ کارگر متخصصی که در خصوص پخت این نان آموزش دیده باشد.
کرمی با بیان اینکه قیمت دولتی نان سنگک سبب شده تا نانوایان نتوانند از کارگران تخصصی استفاده کنند، اظهار کرد: سنگک‌پزها با درآمد پایینی که دارند و در چند وقت اخیر با کاهش سهمیه آرد آنها، دیگر توان پرداخت دستمزد ۶۰ میلیون تومانی به ازای هر کارگر متخصص را نداشته و ناچار این امر در فعالیت این نانوایان تأثیر منفی داشته است.
این مسئول صنفی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: در بین سال‌های ۸۹ تا ۹۲ در دولت دهم قیمت نان آزاد شد. این امر مصرف نان را کاهش داد و بین نانوایان برای پخت نان با کیفیت، رقابت ایجاد کرد.
وی گفت: نانوایان با توجه به مشتریانی که داشتند آرد را از بازار آزاد تهیه و برای داشتن مشتریان بیشتر سعی می‌کردند نان با کیفیت بیشتر در اختیار مردم قرار دهند.
درآمد روزانه نانوایان بربری ۴.۷ میلیون تومان است که ۴.۵ میلیون تومان آن دستمزد کارگران می‌شود
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه جهانی نان و شیرینی با بیان اینکه مصرف گندم در این سال‌ها تا ۲.۵ میلیون تن کاهش یافت، اظهار کرد: یارانه، فسادزا است و تفاوت قیمت دولتی آرد هر کیسه ۶۰ هزار تومان تا آرد آزاد با قیمت یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان، قاچاق را افزایش داده و خروج آن را از چرخه مصرف روزانه مردم افزون می‌کند؛ به ویژه اینکه وقتی دولت به تعهداتش عمل نکند و نانوایان نتوانند هزینه‌های جاری خود را تأمین کنند این دست تخلفات تشدید می‌شود.
وی با اشاره به درآمد روزانه نانوایان سنتی با آرد یارانه‌دار، گفت: درآمد روزانه نانوایان بربری ۴.۷ میلیون تومان است که ۴.۵ میلیون تومان آن فقط دستمزد کارگران می‌شود. حال کارشناسان اقتصادی پاسخ دهند آیا یک واحد صنفی با ۲۰۰ هزار تومان باقی مانده می‌تواند پول اجاره بها، آب، برق، گاز و… که همراه با نرخ تورم است، بپردازد؟
نسبت نرخ مواد اولیه به قیمت تمام شده
در ادامه این مسئول صنفی به چند نرخی بودن قیمت آرد اشاره و اضافه کرد: دولت در حالی که گندم را ۲۰.۵۰۰ تومان می خرد آرد را با نرخ ۶۵۰ تومان، ۹۰۰ تومان، ۱۷.۵۰۰ تومان، ۲۱.۵۰۰ تومان و.... در اختیار صنف‌های مختلف قرار می‌دهد. این شیوه باید بازنگری و اصلاح شود زیرا همین چند نرخی خودش رانت و فساد ایجاد می‌کند.
قطعاً ماده اولیه پخت نان، آرد است. اما نرخ تورم در آب، برق، گاز و به ویژه اجاره بها قیمت این ماده اصلی نان را به حاشیه برده است و به گفته نانوایان بین ۸ تا ۱۰ درصد در هزینه تمام شده نان تأثیر دارد قطعاً ماده اولیه پخت نان، آرد است. اما نرخ تورم در آب، برق، گاز و به ویژه اجاره بها قیمت این ماده اصلی نان را به حاشیه برده است و به گفته نانوایان بین ۸ تا ۱۰ درصد در هزینه تمام شده نان تأثیر دارد.
رئیس اتحادیه صنف نانوایان سنتی تهران با بیان اینکه امروز اجاره یک نانوایی ۶۰ متری بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان است، تصریح کرد: حتی اگر آرد به شکل رایگان در اختیار نانوایان سنتی قرار گیرد باز هم فقط ۱۰ درصد بهای تمام شده نان را پوشش می‌دهد.
وی معتقد است، باید آرد با نرخ آزاد و به هر میزان که نانوا مصرف دارد، عرضه شود و اگر در این راستا تخلفی انجام شد باید دستگاه‌های نظارتی برخورد کنند.
وی افزود: اما اینکه با وجود نرخ تورم در تمام هزینه‌های جاری نانوا به وی تکلیف شود تا نان را با قیمت دستوری در اختیار مشتری قرار دهد و دولت هم به تعهد خود در پرداخت کمک هزینه جبرانی عمل نکند چالش این صنف را حل نکرده که چند برابر می‌کند.
نان جز اقلام طرح کالابرگ الکترونیکی باشد
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه جهانی نان و شیرینی پیشنهاد داد، دولت باید پرداخت یارانه را به شکل غیرنقدی در طرح کالابرگ الکترونیکی بپردازد
عضو هیئت مدیره اتحادیه جهانی نان و شیرینی پیشنهاد داد، دولت باید پرداخت یارانه را به شکل غیرنقدی به مصرف کننده یا نانوا بپردازد.
کرمی گفت: نان می‌تواند جز ۱۱ قلم کالای اساسی که ماهانه با شارژ کالابرگ الکترونیکی از سوی دولت در اختیار مردم قرار می‌گیرد، انجام شود.
برخی کالاها از جمله شیر خشک نوزاد، سوخت، آرد و… جز کالاهای قاچاق پذیر در کشور به شمار می‌رود. کاهش قدرت خرید مردم و یارانه دولت به این محصولات برای افزایش توان خرید خانوار ایرانی، سبب شده تا برخی از این فضای ایجاد شده سوءاستفاده کرده و این محصولات را به کشورهای همسایه قاچاق کنند. به عنوان مثال، یکی از تولیدکنندگان صنعت کفش عنوان کرد، بخشی از سوخت به ترکیه قاچاق و در ازای پول آن کفش خارجی به کشور قاچاق می‌شود، در حالی که تولیدات داخل، تمام نیاز بازار را پوشش می‌دهند.
تعلق یارانه به نان سنتی و صنعتی
امسال قیمت مصوب نان دولتی به عنوان مثال، بربری باید حدود ۵ هزار تومان باشد و نرخ همین نان با آرد آزاد ۲۵ هزار تومان تعیین شده است.
در واقع در بخش نان‌های دولتی اگر قیمت تمام شده ۲۵ هزار تومان است حدود ۵ هزار تومان آن از سوی مصرف کننده پرداخت و ۲۰ هزار تومان باقی را دولت در پایان هر روز باید به حساب نانوایان واریز کند.
نانوایان فعال با آرد یارانه‌دار گلایه دارند از خرداد ماه این پرداختی متوقف شده است.
فعالان این صنف تاکید دارند، دولت باید روش پرداخت را اصلاح کند و این یارانه را به شکل غیرمستقیم و غیرنقدی با شارژ کارت الکترونیکی در اختیار مصرف کننده قرار دهد؛ یا در کارتی تعریف شده برای نان یا جز اقلام کالابرگ الکترونیکی لحاظ شود.
در حال حاضر در طرح کالابرگ معیشتی ۱۱ قلم کالای اساسی و مواد غذایی شامل شیر، پنیر، ماست، گوشت قرمز، گوشت سفید، تخم‌مرغ، برنج، روغن مایع، قند و شکر، ماکارونی و حبوبات تعریف شده است. رئیس اتحادیه صنف نانوایان سنتی تهران تاکید دارد نان هم باید به این ۱۱ قلم اضافه شود؛ نه فقط نان سنتی که نان‌های صنعتی هم باید مشمول یارانه با این تغییر شود زیرا بسیاری از مردم به دلیل زمان کافی نداشتن یا برگشت دیرهنگام به منزل یا حتی تفاوت ذائقه و سلیقه مبادرت به خرید نان‌های صنعتی برای مصارف روزانه می‌کنند.
کرمی در این خصوص گفت: در حال حاضر دولت ۲۵۰ هزار میلیارد تومان (همت) یارانه به نان‌های سنتی می‌پردازد که هزینه کرد سنگینی است؛ اما بخشی از اقشار جامعه که زمان خرید نان سنتی و ایستادن در صف را ندارند یا ترجیح می‌دهند نان صنعتی با توجه به مصرف خود تهیه کنند، محروم از این یارانه کمک معیشتی هستند.
گفتنی است، پیش‌تر هانی تحویل زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیر خشک نوزاد در گفتگو با خبرنگار مهر همین موضوع را برای این ماده غذایی نوزاد پیشنهاد داده بود.
شیر خشک نوزاد به دلیل اهمیت سلامت نوزاد مشمول یارانه بوده تا کودکی به دلیل ضعف مالی خانواده دچار سوءتغذیه نشود. ارزان بودن این ماده غذایی نسبت به کشورهای همسایه سبب شده تا شیر خشک نوازد هم جز کالاهای قاچاق پذیر باشد.
بهبود کیفیت نان
امروز هنگامی که نان سنتی خریداری می‌شود پس از گذشت چند ساعت دیگر قابل استفاده نیست. برخی این موضوع را ناشی از کیفیت گندم می‌دانند، بعضی هم آن را به نوع آرد بر می‌گردانند و برخی نیز معتقدند روش پخت نان درست انجام نمی‌شود.
نانوایان عموماً اعلام می‌کنند رطوبت آرد در ایران از استاندارد جهانی و حتی استاندارد ملی بالاتر است. حتی عنوان می‌کنند بخشی از گندم‌های تولیدی ایران از مواد مغذی لازم برخوردار نبوده و نسبت به مثلاً گندم آلمانی ضعیف‌تر است. گندم‌کاران هم عنوان می‌کنند چگونه وقتی در روستایی با همین گندم، نان پخت می‌شود بسیار خوش طعم و خوشمزه است و معمولاً خانواده‌های روستایی برای هفته‌ها آن را نگه داری می‌کنند.
عضو هیئت مدیره اتحادیه جهانی نان و شیرینی درباره روش بهبود کیفیت نان‌های سنتی اظهار کرد: امروز برخی نانوایان از بهبوددهنده برای افزایش کیفیت نان استفاده می‌کنند و اتفاقاً مشتریان بیشتری دارند اما با وجود تقاضا، دولت سهمیه آرد آنها را بیشتر نمی‌کند.
وی افزود: با اجرای طرح کالابرگ، هر نانوا می‌تواند آرد را با قیمت یکسان و متناسب با مشتریان خود از بازار آزاد تهیه کند در حالی که قیمت نان دولتی نه تنها افزایش نیافته بلکه کیفیت نان هم بهبود پیدا می‌کند. با اجرای طرح کالابرگ، هر نانوا می‌تواند آرد را با قیمت یکسان و متناسب با مشتریان خود از بازار آزاد تهیه کند در حالی که قیمت نان دولتی نه تنها افزایش نیافته بلکه کیفیت نان هم بهبود پیدا می‌کند
کرمی در ادامه سخنان خود با اشاره به آمار فعالان این حوزه، تصریح کرد: ۹۲ هزار نانوایی با آرد یارانه‌دار در حال فعالیت هستند. این تعداد نانوایی با یکسان سازی قیمت آرد و نان در بازار آزاد و طرح کالابرگ الکترونیکی، برای جذب مشتریان بیشتر بدون افزایش قیمت به روش‌های نوین برای بهبود کیفیت نان مشغول رقابت خواهند شد.
وی اظهار کرد: حتی تخلفات در این حوزه کاهش یافته و چون یارانه به شکل غیرنقدی به مردم تعلق گرفته هر نانوایی برای جذب مشتری بیشتر ناچار به افزایش کیفیت خود خواهد بود؛ ضمن اینکه آمار قاچاق و تخلفات هم کاهش می‌یابد.
وی با تاکید بر اینکه ۲۵۰ همت یارانه دولت باید درست مدیریت شود و بابت آن محصول با کیفیت به دست مردم برسد، گفت: در دوره‌ای یکی از شهرداران استانبول، ۴ کارخانه در ۴ نقطه این شهر با تخصیص آرد یارانه‌دار تأسیس کرد و نان این نانوایی‌ها در فروشگاه‌های مشخص با قیمت مناسب و کیفیت مطلوب به دست مصرف کننده واقعی می‌رسید و امروز هم این روند ادامه دارد.
رئیس اتحادیه صنف نانوایان سنتی تهران در پایان عنوان کرد: دولت می‌تواند با مدیریت درست حتی نان را برای خانواده‌های کم درآمد دهک‌های اول تا سوم ۱۰۰ درصد رایگان کند.
