از دیرباز که پول اختراع شد، ادیان بزرگ جهان با تأثیرات آن بر اخلاق انسانی، توزیع نابرابر ثروت و رنج‌های فقر دست و پنجه نرم کرده‌اند. این چالش از زمان پیدایش پول تاکنون ادامه داشته و اکنون، نوع جدیدی از پول به نام ارز دیجیتال، پرسش‌های تازه‌ای را پیش روی این ادیان قرار داده است.
براساس گزارش کوین‌تلگراف (Cointelegraph)، همان‌طور که پول توانسته زندگی‌ها را دگرگون کند، همواره نگرانی‌هایی درباره قدرت آن در ایجاد فساد و انحراف اخلاقی وجود داشته است. خاخام مناخم مندل کوتزک (Menachem Mendel Kotzk) در قرن نوزدهم گفت:
از طریق پول، حتی افراد فسادناپذیر نیز می‌توانند فاسد شوند.
پاپ بندیکت چهاردهم (Pope Benedict XIV) در سال ۱۷۴۹ هشدار داد:
بنابراین، اگر آرزوی سرمایه‌گذاری پول خود را دارند، باید مراقبت جدی به خرج دهند مبادا اسیر طمع شوند، که سرچشمه همه بدی‌هاست.
همچنین، ابو الفتح آمدی (Abu al-Fath al-Amidi)، عالم شیعه، هشدار داد:
ثروت، گرفتاری روح و غارت بلاهاست.
اکنون، این سه دین اسلام، مسیحیت و یهودیت با نوع جدیدی از پول به شکل ارز دیجیتال روبرو هستند.
اسلام، برخلاف کلیسای کاتولیک، مرجع مرکزی مانند پاپ ندارد. این موضوع باعث شده است که علما درباره حلال بودن ارزهای دیجیتال یعنی مجاز بودن آنها طبق قوانین شریعت اسلام به بحث و گفتگو بپردازند. اسلام تعاریف سخت‌گیرانه‌ای درباره آنچه که یک واحد پول مجاز را تشکیل می‌دهد و همچنین قوانین صریحی علیه ربا دارد.
حمزه رضوان (Hamza Redzuan)، تحلیلگر پژوهشی در مرکز بانکداری و مالی جهانی قطر (Qatar Centre for Global Banking and Finance)، می‌نویسد:
برخی از ارزهای دیجیتال منطبق با شریعت اسلام در نظر گرفته می‌شوند، اما کریپتو به طور کلی نظرات متفاوتی را در جهان اسلام برانگیخته است.
وی ادامه می‌دهد:
برخی از علما حکم می‌دهند که سرمایه‌گذاری در کریپتو حلال است تا زمانی که پروژه اصلی آن نیز حلال باشد، در حالی که برخی دیگر کل این دسته را حرام می‌دانند؛ چراکه ویژگی‌های کریپتو، مانند ارزش‌گذاری بر اساس نوسانات بازار و استفاده از آن در قمار، غیراسلامی تلقی می‌شود.
شورای علمای ملی مالزی در سال ۲۰۲۱ ارز دیجیتال را به دلیل داشتن عناصر عدم قطعیت، قمار و ضرر، حرام اعلام کرد. دیگر علمای اسلامی که منتقد ارز دیجیتال هستند، نگرانی‌هایی درباره فقدان ارزش ذاتی آن مطرح کرده‌اند. محمد راسخ واثق (Mohammad Rasikh Wasiq) و محمد حامد شهاب (Mohammad Hamed Shahab)، ناظران حقوقی اسلامی، می‌نویسند:
«بیت کوین دو معیار پول اسلامی را برآورده نمی‌کند. اولاً، ارزش ذاتی ندارد و ثانیاً، قیمت بیت کوین بسیار نوسان‌پذیر است. علاوه بر این، بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال ملموس نیستند. با در نظر گرفتن این سه معیار ناسازگار، بیت کوین در معاملات شریعت اسلامی قانونی نیست و نمی‌تواند پایه معاملات در اسلام باشد.»
با این حال، سازمان‌هایی نیز وجود دارند که متخصص امور مالی اسلامی هستند و سیستم‌های رتبه‌بندی برای ارزهای دیجیتال معرفی کرده‌اند. فایننس اسلامی عملی (Practical Islamic Finance) شاخصی دارد که وضعیت حلال بودن دارایی‌ها را به صورت «راحت»، «پرسش‌برانگیز» یا «نامشخص» رتبه‌بندی می‌کند.
علاوه بر این، همان‌طور که پروژه‌های مالی اسلامی برای ارائه وجوه بدون دریافت سود طراحی شده‌اند، پروژه‌های ارز دیجیتال متمرکز بر اسلام نیز وجود دارند که سعی می‌کنند با احکام دین مطابقت داشته باشند. پروژه ارز دیجیتال ISLM ادعا می‌کند دارایی دارد که به اصول مالی اسلامی پایبند است و بر روی یک بلاک چین (blockchain) سازگار با شریعت به نام حَقّ (Haqq) (که «حَقّ» در عربی به معنای «حقیقت» است) فعالیت می‌کند.
این پروژه حتی از اوراکل شریعت (Shariah Oracle) استفاده می‌کند که اطمینان حاصل می‌کند تمام قراردادهای هوشمندی که با کیف پول HAQQ در تعامل هستند، با شریعت مطابقت دارند، به این معنی که آنها به اصول و اخلاق اسلامی پایبند هستند.
رضوان (Redzuan) می‌گوید با این بحث‌های جاری و پروژه‌های کریپتوی اسلامی، اکنون قطعاً راهنمایی و مقررات بیشتری برای مسلمانانی وجود دارد که به دنبال سرمایه‌گذاری در دارایی‌های کریپتو به شیوه‌ای هستند که با اصول آنها همسو باشد.
با ۲.۵ میلیارد مسیحی در سراسر جهان که در ده‌ها هزار فرقه پخش شده‌اند، دیدگاه‌ها درباره پول، کریپتو و نحوه تعامل آنها با این مسائل به طور قابل درکی متنوع است.
بسیاری از فرقه‌های قدیمی‌تر و محافظه‌کارتر موضع سختی اتخاذ کرده‌اند. کلیسای ارتدوکس روسیه ارز دیجیتال را به طور کامل رد کرده است و اعلام کرده که کمک‌های مالی را به صورت بیت کوین یا هر نوع دیگری از کریپتو نمی‌پذیرد.
کلیسای کاتولیک، در حالی که موضع خاصی درباره کریپتو ندارد، نسبت به فناوری‌های نوظهور شک و احتیاط نشان داده است. پاپ فرانسیس فقید در سخنرانی‌های خود در مجمع جهانی اقتصاد در ژانویه، «پارادایم تکنوکراتیک» را توصیف کرد که «همه مشکلات جهان را تنها از طریق ابزارهای تکنولوژیکی قابل حل می‌داند.»
با این حال، گروه‌های مسیحی دیگر فناوری بلاک چین (blockchain) و کریپتو را به عنوان ابزاری برای پیشبرد مأموریت خود پذیرفته‌اند. در اوت ۲۰۲۴، یک کلیسای کلرادو، وان هوپ کلرادو (One Hope of Colorado)، کلیسای تاریخی اولد استون (Old Stone Church) در فورت کالینز (Fort Collins) را در بلاک چین (blockchain) پلی‌مش (Polymesh) توکنایز (tokenize) کرد. وان هوپ در آن زمان کلیسا را اجاره کرده بود و امیدوار بود برای خرید ملک پول جمع کند.
کشیش بلیک بوش (Blake Bush) از این کلیسا بر جنبه اجتماعی ارزهای دیجیتال تأکید کرد و اظهار داشت:
ایده توکنایز (tokenize) کردن ساختمان کلیسای اولد استون (Old Stone Church) برای امکان مالکیت و حفظ آن با کمک جامعه، زمانی به قلب من آمد که شروع به یادگیری درباره فناوری بلاک چین (blockchain) کردم.
برای دیگر مسیحیان، بیت کوین به طور خاص شکل اخلاقی‌تری از پول نسبت به پول فیات (fiat) را ارائه می‌دهد که با اصول کتاب مقدس همسو است.
جردن بوش (Jordan Bush) (بدون ارتباط با بلیک)، کشیش و مبلغ سابق، پادکست «خدا را شکر برای بیت کوین» (Thank God for Bitcoin) را تأسیس کرد. هدف اعلام شده آن «آموزش و تجهیز مسیحیان برای درک بیت کوین و استفاده از آن برای جلال خدا و خیر مردم در همه جا» است.
جردن بوش (Bush) به مجله‌ای می‌گوید که بیت کوین می‌تواند ابزاری قدرتمند برای مسیحیان باشد. سال‌ها پیش، در حین موعظه در مونته ویدئو، اروگوئه، با پناهندگان ونزوئلایی که از وضعیت وخیم اقتصادی کشور خود فرار کرده بودند، در تماس قرار گرفت.
ما شروع به پرسیدن از این افراد کردیم که چرا آنجا هستند و چه خبر است. و در حالی که به آنها غذا می‌دادیم و به آنها در خرید مبلمان کمک می‌کردیم، در حالی که همه کارهای عادی خدماتی را انجام می‌دادیم، بسیاری از آنها اساساً گفتند: به این دلیل است که دولت ما پول ما را نابود کرد.
وی ادامه می‌دهد:
من وارد بیت کوین شدم و همان‌طور که شروع به فکر کردن درباره پیامدهای این مسائل و پیامدهای چاپ پول، پیامدهای سیاست پولی بد کردم، شروع به تعجب کردم که آیا می‌توانیم کاری بسیار مشابه با بیت کوین انجام دهیم؛ زیرا یک استدلال اخلاقی برای آن وجود دارد.
بر اساس قوانین یهودیت، کریپتو را نمی‌توان پول در نظر گرفت. خاخام یهودا شورپین (Rabbi Yehuda Shurpin) از چاباد سنت لوئیس پارک (Chabad of St. Louis Park) می‌نویسد:
یک واحد پول به عنوان چیزی تعریف می‌شود که دولت مستقل آن را به عنوان پول قانونی کشور و/یا ارز پذیرفته شده عمومی در آن مکان اعلام کرده باشد.
در عوض، بیت کوین به عنوان یک کالا در نظر گرفته می‌شود. او اضافه می‌کند:
عملاً، این بدان معناست که اگر بیت کوینی را از کسی قرض بگیرید، باید ارزش بیت کوینی را که قرض گرفته‌اید برگردانید، نه خود بیت کوین را.
این بر اساس اصل «سه ب‌سه» (se’ah b’se’ah) (اندازه در برابر اندازه) است، که در آن وام کالاها باید بر اساس ارزش کالا در زمان قرض گرفتن آن انجام شود.
همان‌طور که دیدیم، ورود ارزهای دیجیتال به دنیای امروز، چالش‌های پیچیده‌ای را برای سه دین بزرگ اسلام، مسیحیت و یهودیت ایجاد کرده است. در حالی که برخی از فقها و روحانیون با احتیاط یا حتی ممنوعیت با این پدیده برخورد می‌کنند، برخی دیگر راهکارهایی را برای همسوسازی آن با اصول دینی یافته یا حتی آن را ابزاری برای تحقق اهداف معنوی خود می‌دانند.
این تفاوت دیدگاه‌ها نشان‌دهنده آن است که ارز دیجیتال تنها یک ابزار مالی نیست، بلکه پدیده‌ای است که می‌تواند عمیقاً با باورها و ارزش‌های اخلاقی ما درگیر شود. با این حال، آنچه واضح است، این است که این گفتگوها و بررسی‌ها ادامه خواهد داشت و هر کسی که قصد ورود به این بازار را دارد، باید علاوه بر ابعاد مالی، ابعاد اخلاقی و معنوی آن را نیز از منظر باورهای خود بررسی کند. آینده ارز دیجیتال در این مرزهای اعتقادی، همچنان در حال شکل‌گیری است.
