سپتامبر، ماه جهانی آگاهی‌رسانی درباره سرطان کودکان و فرصتی ارزشمند برای یادآوری تأثیر عمیق این بیماری بر زندگی کودکان و خانواده‌هایشان است.
به گزارش ایران، براساس آمار، سالانه حدود ۴۰۰ هزار کودک در سراسر جهان به سرطان مبتلا می‌شوند. در کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه‌یافته کودکان مبتلا به سرطان ۳۰ درصد و در کشورهای توسعه‌یافته کودکان گاهی تا ۹۰ درصد شانس بهبودی دارند. ایران در بین این دو طیف آمار قرار دارد و حدود ۷۰ درصد از کودکان مبتلا به سرطان در ایران، این شانس را دارند که در نبرد با سرطان پیروز بیرون بیایند.
علیرضا دانشگری، متخصص کودکان و نوزادان و معاون درمان بیمارستان محک با اشاره به شایع‌ترین انواع سرطان‌ها در کودکان می‌گوید: «تومورهای مغزی، سرطان خون (لوسمی)، لنفوم و هوکچین، تومورهای کلیه، تومور چشم و سارکوم در رده شایع‌ترین سرطان‌های کودکان قرار دارند. در میان سرطان‌های شایع کودکان، تومورهای مغزی دومین عامل مرگ و میر آن‌هاست.»
اما سرطان‌های کودکان چه علامت و نشانه‌هایی دارد و خانواده‌ها چگونه باید متوجه بیماری کودک خود شوند. این متخصص کودکان با بیان اینکه نشانه‌ها بر حسب نوع تومور متفاوت است، توضیح می‌دهد: «تومورهای مغزی در اطفال معمولاً با نشانه‌هایی از قبیل سردرد (مخصوصاً سردردهای صبحگاهی که تداوم پیدا می‌کند، استفراغ و تهوع (مخصوصاً صبحگاهی)، تب و تشنج، تغییرات رفتاری، اختلال راه رفتن، دوبینی و فلج اندام‌ها همراه است.
در انواع سرطان خون، تبی که زمان زیادی قطع نشده، ضعف و بی‌حالی، خونریزی غیرطبیعی، کاهش وزن و رنگ پریدگی از شایع‌ترین نشانه‌هاست. در مشکلات لنفوم علائم مشابه سرطان خون است و توده‌های گردنی دیده می‌شود. در تومورهای کلیه، احساس توده در شکم یا توده‌هایی که ممکن است مادر به طور اتفاقی در شکم کودک متوجه آن شود، درد شکم و خونریزی ادرار از جمله نشانه‌های جدی است. انحراف چشم، دوبینی و سفیدی رنگ داخل مردمک نیز از مهم‌ترین نشانه‌های تومورهای چشمی است.»
به گفته متخصصان در سطح جامعه ایرانی با مشکل چاقی روبه‌رو هستیم و این معضل با شیب تندی رو به افزایش است. در حال حاضر حدود ۵۸ درصد بزرگسالان کشورمان دچار چاقی و اضافه وزن هستند و این آمار در کودکان یعنی زیر ۱۶ ساله‌ها حدود ۱۹.۵ درصد است. متأسفانه این آمار رو به رشد است.
به عبارتی تا ۱۱ سال آینده شیوع چاقی در بچه‌ها ۵۱ درصد خواهد بود و در بزرگسالان به ۷۹ درصد می‌رسد که این امر می‌تواند از لحاظ اقتصادی، بهداشتی و سلامتی اثرات مخربی در جامعه داشته باشد. برای همین بسیاری معتقدند تغییر سبک زندگی کودکان، کم‌تحرکی، چاقی و مصرف بیش از اندازه فست‌فودها باعث افزایش سرطان‌ها در میان کودکان شده است.
موضوعی که دکتر دانشگر در مورد آن معتقد است: «تغییر سبک زندگی در جامعه یعنی ماشینی یا صنعتی شدن، باعث تغییر سبک غذایی شده که این موضوع، می‌تواند عامل سرطان‌زا (کارسینوژن) باشد. مثلاً استفاده از روغن‌های صنعتی و سوخته و استفاده از مواد غیرطبیعی در غذاها می‌تواند ژن‌های کارسینوژن را فعال کند. هر چند آمار دقیقی در زمینه ابتلا از این عوامل وجود ندارد.»
این روزها موبایل و تبلت به یکی از هیجان‌انگیزترین وسایل بازی کودکان تبدیل شده است. بسیاری استفاده کودکان از این وسایل را عامل ابتلای آن‌ها به تومورهای مغزی و سرطان‌ها تعبیر می‌کنند. این متخصص کودکان در مورد این باور می‌گوید: «امواج موبایل کم فرکانس غیریونیزان است. تا امروز به طور ثابت شده به عنوان عامل ابتلا به سرطان شناخته نشده است، اما به هر حال با توجه به اینکه مغز کودکان ظریف و در حال رشد است، محدودیت استفاده از موبایل برای آن‌ها را همواره توصیه می‌کنیم.»
دانشگر در مورد سن طلایی تشخیص و درمان سرطان در کودکان می‌گوید: «برای کودکان آزمایش‌های غربالگری به منظور تشخیص سرطان به طور منظم وجود ندارد، مگر اینکه در چکاپ‌های دوره‌ای با مورد غیرطبیعی برخورد شود. در برخی موارد که زمینه‌های ژنتیکی تأثیرگذارند مانند تومورهای چشمی که زمینه ژنتیک دارد، چکاپ‌ها سریعتر و برای همه فرزندان انجام می‌شود. با این حال تشخیص به موقع مهم‌ترین و اولین مسأله در پاسخ به درمان در سرطان کودکان است. مهم‌ترین موضوع در تشخیص زودهنگام، آگاهی والدین از علائم احتمالی است.»
معاون درمان محک در پاسخ به این سؤال که چند درصد کودکانی که تشخیص به موقع دریافت می‌کنند در درمان موفق می‌شوند، توضیح می‌دهد: «درصد موفقیت پاسخ به درمان به عوامل زیادی وابسته است، در کشورهای پیشرفته این عدد ۷۰ تا ۸۰ درصد و در کشورهایی با رشد اقتصادی پایین بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است. در حال حاضر در کشورمان بر اساس آمارهای مراکز تحقیقات با تشخیص به موقع ۶۰ تا ۷۰ درصد شانس بهبودی وجود دارد.»
به گفته دانشگر در حال حاضر همه مراحل درمان و اقدامات تشخیصی و درمانی سرطان کودکان در داخل کشور وجود دارد و در این زمینه نیاز به ارجاع به خارج از کشور نیست. البته محدودیت‌هایی از قبیل فرسودگی بعضی از دستگاه‌ها، دارو و نیروی انسانی هم در این زمینه وجود دارد.
او با اشاره به اهداف و برنامه‌های ماه جهانی آگاهی‌رسانی سرطان کودک می‌گوید: «هدف این ماه، افزایش آگاهی‌رسانی همگانی نسبت به سرطان کودکان است. چون تشخیص زودهنگام و مراجعه به موقع بیمار، می‌تواند موجب درمان مؤثرتر و کم‌عوارض‌تر شود. به همین دلیل از سال ۲۰۱۹، جامعه جهانی با دقت و سرعت بیشتری نسبت به این موضوع حرکت کرده و ما نیز در ایران از سال‌ها پیش به این اقدامات پیوسته‌ایم.»
دانشگر با تأکید بر تأثیر تحریم‌های ظالمانه بر واردات داروهای کودکان مبتلا به سرطان می‌گوید: «تهیه داروهای شیمی درمانی از طریق سیستم شبکه توزیع دارویی تحت نظارت وزارت بهداشت است. همچنین به دلیل سهمیه‌بندی داروها گاهی با کمبود دارو مواجه هستیم. عدم واردات دارو از شرکت‌های معتبر جهانی که به واسطه تحریم‌ها اتفاق می‌افتد نیز از جمله مشکلات مهم دارویی است.»
