همشهری‌آنلاین – مجیدجباری: هفته‌هاست بخش عراقی تالاب هورالعظیم در آتش می‌سوزد و دود حاصل از آن به چشم مردم خوزستان می‌رود. ساکنان روستاهای مرزی ایران با عراق، هفته‌هاست با نفس‌های تنگ و آسمان خاکستری روزگار می‌گذرانند. بحرانی که منشا آن در خاک عراق است، اما بیشترین آسیب را مردم ایران می‌بینند. در حالی‌که منشا این دود در قلمرو عراق قرار دارد، این کشور به دلیل جهت بادهای غالب که دود را به سمت ایران می‌برد، تاکنون اقدامی مؤثر برای مهار آتش‌سوزی‌ها انجام نداده است. این بی‌توجهی، موجی از نارضایتی و نگرانی در میان مردم و فعالان محیط‌زیست خوزستان به ره انداخته‌است.
حالا اما پس از هفته‌ها تداوم بحران، موضوع در سطح ملی مورد توجه قرار گرفته و استاندار خوزستان با اشاره به بررسی این بحران در جلسه هیات دولت می‌گوید: «آتش‌سوزی‌های مکرر در بخش عراقی تالاب هورالعظیم به دستور کار ملی رسید و تصمیماتی در این زمینه اتخاذ شد.»
سید محمدرضا موالی‌زاده با بیان اینکه در نشست‌هایی با وزیر نیرو، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان مدیریت بحران کشور ابعاد مختلف این بحران مورد بررسی قرار گرفته است، افزود: «در این جلسات پیرامون پدیده خود اشتعالی در تالاب هورالعظیم و پیامدهای محیط‌زیستی آن تبادل‌نظر شد. ضرورت دارد در اسرع وقت راهکاری موثر برای جلوگیری از تداوم این چالش زیست‌محیطی اتخاذ و از مشکلات تنفسی و آسیب‌های ناشی از دود برای شهروندان خوزستانی کاسته شود.»
جزئیات تصمیمات دولت
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان با اشاره به تداوم آتش‌سوزی‌های هورالعظیم و چالش‌های مهار آن گفت: «به دنبال حساسیت و ابعاد گسترده این بحران، موضوع به‌صورت ویژه در دستور کار دولت قرار گرفته و چندین راهکار در سطح ملی و استانی در حال بررسی و اجراست.»
محمدجواد اشرفی در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین توضیح داد: «سه محور اصلی برای مقابله با آتش‌سوزی‌های هورالعظیم در جلسات اخیر دولت مطرح شده است که مهم‌ترین آن، بررسی امکان‌سنجی رهاسازی آب از بخش ایرانی تالاب به سمت بخش عراقی است. این طرح هم‌اکنون توسط سازمان محیط‌زیست استان خوزستان در حال بررسی است و در صورت اثربخشی، اجرای آن در دستور کار قرار می‌گیرد.»
اشرفی افزود: «با وجود تمایل ما برای اجرای این طرح، محدودیت منابع آبی چالش اصلی به شمار می‌رود. در بهترین حالت، امکان رهاسازی حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب وجود دارد، اما این آب باید مسافتی حدود ۴۰۰ کیلومتر را طی کند تا به بخش عراقی تالاب برسد. با توجه به وضعیت فعلی مسیر و شبکه هیدروگرافی منطقه، مشخص نیست چه میزان از آن به نقاط هدف در تالاب برسد.»
در همین زمینه بخوانید:
تبدیل ۴۵ تالاب به کانون تولیدگرد و غبار | ۳ برنامه اجرایی برای نجات تالاب‌ها
خبر خوش برای هورنشینان که به زودی اجرا می شود | ماجرای خودسوزی هورالعظیم | درخواست اورژانس رایگان در زمان آتش سوزی
ردپای یک «مهاجم» در خشکیدگی تالاب هامون | ماهی مهاجم «آمور» چگونه کسب و کار سنتی سیستانی‌ها را نابود کرد؟
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خوزستان با اشاره به ابهامات فنی اجرای این برنامه گفت: «در حال حاضر امکان رهاسازی تدریجی آب وجود ندارد و باید مکانیزمی طراحی شود که ضمن مدیریت منابع، از هدررفت آب در مسیر جلوگیری کند. با این حال، هر گزینه‌ای که بتواند شانس کاهش آتش‌سوزی و دود را افزایش دهددر دستور کار ما قرار داد.»
اثربخشی محدود عملیات هوایی
اشرفی دومین محور تصمیمات دولت را اعزام هواپیمای آب‌پاش به منطقه عنوان کرد و افزود: «این اقدام با هدف مهار کانون‌های فعال آتش در هورالعظیم بررسی شد اما با توجه به گستردگی و تعدد چشمه‌های دود، تاثیر آن چندان چشمگیر نخواهد بود. در حال حاضر تمرکز اصلی بر یافتن راهکارهای ریشه‌ای و پایدار است، چرا که مهار سطحی آتش‌ها بدون مدیریت ورودی آب و همکاری منطقه‌ای نمی‌تواند به کاهش پایدار بحران منجر شود.»
اشرفی سومین محور اقدامات را دیپلماسی محیط‌زیستی با عراق دانست و گفت: «موضوع احیای بخش عراقی هورالعظیم و ضرورت رهاسازی آب از سوی آن کشور، از طریق دستگاه دیپلماسی ما پیگیری شده و در دستور کار وزارت امور خارجه قرار دارد. باید منتظر بمانیم تا نتیجه رایزنی‌ها مشخص شود.»
او تاکید کرد: «متاسفانه تاکنون عراق هیچ اقدام عملی در زمینه مهار آتش‌سوزی‌ها یا رهاسازی آب انجام نداده است. ما در تیرماه سال جاری با حضور مقامات استانی و استاندار خوزستان جلسه‌ای مشترک با استاندار «میسان» عراق و معاونان وزارت کشور عراق برگزار کردیم، اما هیچ قول مساعدی از طرف مقابل دریافت نکردیم.»
دلایل بی‌توجهی عراق
مدیرکل محیط‌زیست خوزستان یکی از دلایل بی‌توجهی عراق را جهت بادهای غالب منطقه دانست و توضیح داد: «جریان باد به‌گونه‌ای است که دود ناشی از آتش‌سوزی‌ها بیشتر به سمت ایران منتقل می‌شود و کشور عراق تاثیر کمتری از آن می‌پذیرد؛ از این‌رو حساسیت کمتری نسبت به این مسئله نشان می‌دهد.»
او همچنین به بارگذاری‌های سنگین روی رودخانه دجله در خاک عراق اشاره کرد و گفت: «بر اساس تصاویر ماهواره‌ای، در محدوده ورودی رودخانه دجله به هورالعظیم شاهد توسعه چشمگیر کشاورزی و فعالیت‌های شیلاتی در شعاع ۲۰ کیلومتری هستیم. این تغییرات همراه با سدسازی‌های گسترده در عراق و ترکیه، و همچنین شرایط خشکسالی منطقه‌ای، موجب شده ورودی آب به بخش عراقی تالاب به‌شدت کاهش یابد.»
اشرفی تاکید کرد: «در حال حاضر، چالش اصلی ما در بخش عراقی تالاب است. جایی که کمبود آب، سدسازی و بی‌توجهی مدیریتی دست‌به‌دست هم داده تا آتش‌سوزی‌ها به یک بحران محیط زیستی فرامرزی تبدیل شود. با وجود همه محدودیت‌ها، هر راهکاری که حتی احتمال کاهش آتش و دود را در منطقه تقویت کند، از سوی ایران بررسی و در صورت امکان اجرایی می‌شود. اما حل پایدار این بحران نیازمند همکاری دولت عراق و تعامل موثر منطقه‌ای است.»
به گزارش همشهری‌آنلاین، تالاب هورالعظیم این روزها قربانی بی‌توجهی و ناهماهنگی‌های منطقه‌ای است. در حالی‌که مردم ساکن در حاشیه تالاب در خوزستان روزشان را با تنگی نفس شب می‌کنند، عراق هنوز قدمی برای خاموش کردن آتش سوزی های پراکنده در خاک خود برنداشته است.
هورالعظیم،یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های مرزی ایران و عراق، سال‌هاست میان خشکسالی، کاهش حق‌آبه و آتش‌سوزی‌های مکرر گرفتار شده است. دود ناشی از این آتش سوزی‌ها نه‌تنها اکوسیستم تالاب را نابود می‌کند، بلکه ریه‌های مردم خوزستان را هدف گرفته و هر سال هزاران بیمار تنفسی راهی مراکز درمانی و اورژانس‌ها می‌کند
