به گزارش بهداشت نیوز، داروی استامینوفن به صورت قرص های 325 و 500 میلی گرمی برای بزرگسالان و قرص های 100 میلی گرمی و الگزیر (شربت) یا سوسپانسیون خوراکی برای کودکان در دسترس است و این دارو در قرص ها و شربت های سرما خوردگی و قرص A.C.A. و ترکیب با داروهای دیگر نیز وجود دارد؛ اگرچه این دارو در دوزهای صحیح بسیار ایمن و مؤثر است، اما مصرف نادرست آن یکی از علت های شایع مسمومیت های دارویی و نارسایی حاد کبد به شمار می رود؛ آگاهی خانواده ها از ویژگی های این دارو می تواند در پیشگیری از مسمومیت با این دارو موثر باشد.
چه افرادی در خطر بیشتری هستند؟
افراد با بیماری های مختلف از جمله بیماری های زمینه ای کبدی، افراد مبتلا به صرع که داروهای ضد صرع مصرف می کنند، افرادی که دچار سوء تغذیه هستند، یا کسانی که مصرف مزمن و زیاد الکل دارند، حتی با مصرف دوزهای معمول و درمانی استامینوفن، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سمیت کبدی با این دارو قرار دارند.
چگونه مسمومیت با استامینوفن رخ می دهد؟
کبد مسوول متابولیزه و غیر سمی کردن استامینوفن از بدن است؛ مصرف دوزهای بالاتر از حد مجاز، باعث اشباع شدن ظرفیت کبد برای غیر سمی کردن استامینوفن می شود و در نتیجه ماده ای سمی به نام N-استیل-پارا-بنزوکوئینون ایمین(NAPQI) از استامینوفن ایجاد می شود که به سرعت به سلول های کبدی آسیب می زند.
دوز مجاز مصرف استامینوفن چقدر است؟
برای بزرگسالان: مصرف بیش از ۴ گرم (۴۰۰۰ میلی‌گرم در یک روز) ایمن نیست و خطر مشکلات جدی کبدی را دارد.
برای کودکان: تحقیقات نشان داده که استامینوفن در صورت تجویز مطابق دستور، برای کودکان ایمن است؛ اما دوز 60 میلی گرم به نسبت کیلوگرم وزن بدن کودک و بیشتر در یک روز می تواند باعث آسیب و سمیت شود.
عوارض جانبی و حساسیت:
به طور کلی، استامینوفن در دوزهای درمانی عوارض کمی دارد و به خوبی تحمل می شود؛ شایع ترین عوارض گزارش شده شامل حالت تهوع، استفراغ و یبوست است.
واکنش های آلرژیک جدی به این دارو نادر است، اما در صورت مشاهده هر یک از علائم بثورات پوستی، تورم (به خصوص در صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید یا مشکل در تنفس بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
در نوزادان در صورت مشاهده هرگونه علامت غیر عادی پس از مصرف دارو، فوراً با پزشک کودک خود مشورت کنید.
هشدار مهم: تداخلات دارویی خطرناک
بسیاری از داروهای ترکیبی رایج سرماخوردگی، سردرد و کمر درد نیز حاوی استامینوفن هستند؛ همزمان مصرف کردن این داروها با قرص ساده استامینوفن، بدون آنکه متوجه باشید، باعث می شود دوز کلی دارو از حد ایمن فراتر رود؛ بنابراین همیشه برچسب داروها را با دقت مطالعه کنید.
مهم ترین داروهایی که نباید با استامینوفن ترکیب شوند چون سمیت استامینوفن را تشدید میکنند عبارتند از:
سایر فرآورده های حاوی استامینوفن
داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین
داروهای ضد صرع مانند فنی توئین و کاربامازپین، فنوباربیتال
برخی آنتی بیوتیک ها مانند ایزونیازید و ریفامپین
الکل ها و مشروبات الکلی
علائم مسمومیت را بشناسید
اصلی‌ترین عضو درگیر در مسمومیت با استامینوفن، کبد است.
مرحله اول (۲۴ ساعت اول): ممکن است بسیاری از افراد هیچ علامتی نداشته باشند یا علائم مبهمی مانند بی اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و درد شکم ظاهر گردد.
مرحله خطرناک (۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد): با پیشرفت آسیب کبدی، علائم هشدار دهنده ای مانند زردی پوست و چشم (یرقان)، تیرگی ادرار، درد در ناحیه فوقانی راست شکم و گیجی بروز می کند.
اثر حاد مسمومیت با آسیب سلول های کبدی مشخص می شود که می تواند به نارسایی حاد کبد و مرگ منجر شود.
نکته حیاتی: در صورت شک به مصرف بیش از حد، منتظر بروز علائم نمانید؛ علائم ممکن است چند روز طول بکشد تا ظاهر شوند، اما فرصت طلایی برای درمان بسیار محدود است.
تأثیر غذا بر جذب دارو:
توجه داشته باشید که مصرف همزمان استامینوفن با غذا، به ویژه غذاهای سرشار از پکتین (مانند ژله)، کربوهیدرات ها و سبزیجات چلیپایی (مانند کلم بروکلی و کلم) می تواند سرعت جذب دارو را کاهش دهد.
اقدامات ضروری:
در صورت مصرف اتفاقی یا عمدی بیش از حد استامینوفن، بلافاصله با مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم (۱۴۹۰) یا اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.
داروهای حاوی استامینوفن را در بسته بندی اصلی و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
کودکان دارو را فقط با وسیله اندازه‌گیری دقیق (سرنگ یا پیمانه مدرج) مصرف کنند.
