خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب – فاطمه نعمتی: اخبار و تصاویر رنج کودکان و نوجوانان فلسطینی که هر روز تحریم‌های شدیدتری بر آن‌ها اعمال می‌شود، مردم دنیا را تحت‌تأثیر قرار داده است. کودکان غزه امروز با گرسنگی خطرناکی درگیر هستند. آن‌ها هم عزیزان خود مانند پدرومادر و خواهر و برادرشان را از دست می‌دهند و هم هر روز چشم به راه غذا هستند؛ اما در کنار این سختی‌ها، امیدوار هم هستند؛ به خداوند که قطعا آن‌ها را نجات خواهد داد و روزهای شاد و پر از نعمتی را برایشان رقم خواهد زد و به دل‌های بزرگ و همدل مردمی که صدای مظلومیت آن‌ها را بشنوند و به کمک‌شان بشتابند.
ساجده کارخانه‌ای این مسائل را درهم آمیخته و رمانی نوجوان نوشته است با عنوان «نگهبان سرزمین موعود». این کتاب داستان مقاومت است و دیدن نتیجه آن، داستان امید برای تغییر، داستان ظهور منجی بشریت. به مناسبت نهم مهرماه، روز همبستگی و همدردی با کودکان و نوجوانان فلسطینی با این نویسنده گفت‌وگویی داشته‌ایم تا بیشتر درباره رمان فانتزی «نگهبان سرزمین موعود» بدانیم. این گفت‌وگو را در ادامه می‌توانید بخوانید:
«نگهبان سرزمین موعود» رمانی فانتزی برای نوجوانان است با موضوع مقاومت و ظهور. چه شد که چنین اثری نوشتید؟
یکی از دلایل اصلی نوشتن این رمان، اهمیت مسئله فلسطین بود. مقام معظم رهبری فرموده‌اند: «امروز همه دنیای اسلام باید قضیه فلسطین را قضیه خود بداند؛ این، کلید رمزآلودی است که درهای فرج را به روی امت اسلامی می‌گشاید.»
این جمله از بیانات رهبری، به ارتباط تنگاتنگ مسئله فلسطین و ظهور منجی موعود اشاره دارد. این ارتباط، من را به نوشتن رمانی که به مسئله ظهور در کشور فلسطین بپردازد، ترغیب کرد. همچنین جای خالی کتابی با موضوع ظهور در قفسه ادبیات کودک و نوجوان ما احساس می‌شد؛ چون پیش از این کتابی نداشتیم که در قالب داستان، وقایع و نشانه‌های ظهور را برای بچه‌ها به تصویر بکشد.
مسئله فلسطین و مسجدالاقصی در این رمان چه جایگاهی دارد؟
مسئله فلسطین به‌عنوان مسئله روز جهان به‌خصوص جهان اسلام، از موضوعات اصلی کتاب «نگهبان سرزمین موعود» است. ماجرای این رمان به‌طور کامل در کشور فلسطین اتفاق می‌افتد و به‌طور ویژه در این کتاب به مسجدالاقصی در دوران پس از ظهور پرداخته شده است.
کودکان و نوجوانان فلسطینی در این سال‌های اخیر با بحران‌های بزرگی مواجه شده‌اند. آیا می‌توان این مسئله دردناک را با فانتزی درآمیخت تا نسل امروز حین مطالعه‌ای سرگرم‌کننده با حقایق تاریخی مرتبط با فلسطین و غزه آشنا شوند؟
به‌طور کلی، داستان و به‌طور خاص، داستان فانتزی که از سبک‌های موردعلاقه کودک و نوجوان امروز است، ابزار مناسبی برای انتقال مفاهیم عمیق به مخاطبان این گروه‌های سنی به شمار می‌رود. در مورد فلسطین، داستان‌های فانتزی می‌توانند پیشینه تاریخی اشغال فلسطین، آینده روشن پیشِ رو و مقاومت مردم فلسطین را در قالب داستان‌های نمادین و تمثیلی برای کودک و نوجوان روایت کنند.
همچنین داستان می‌تواند با شخصیت‌پردازی عمیق و جذاب، مخاطب را با واقعیت‌های زندگی مردم فلسطین و رنج‌هایشان آشنا کند و منجر به تقویت روحیه همدلی و اتحاد شود. البته در مورد کودکان، لازم است ضمن اینکه بچه‌ها را با مفهوم جنگ و مقاومت آشنا می‌کنیم، به آن‌ها امید و احساس امنیت هم بدهیم و چشم‌انداز روشنی از آینده به آن‌ها نشان بدهیم.
چه اصولی در داستان شماست که آن را به یک داستان فانتزی تبدیل می‌کند؟
مهم‌ترین عنصر در یک داستان فانتزی، تخیل است. تخیل فانتزی، تخیل ویژه‌ای است که از مرزهای واقعیت فراتر می‌رود. در کتاب «نگهبان سرزمین موعود» از عناصر تخیل فانتزی از جمله تخیل کنشی، تخیل زمان و الگوی تخیل اسطوره‌ای استفاده شده است. داستان‌های فانتزی براساس دنیایی که نویسنده خلق می‌کند، به گونه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. در کتاب «نگهبان سرزمین موعود» ما با یک داستان فانتزی واقع‌نما و آینده‌نگر مواجه‌ایم که در آن از شخصیت‌های انسانی و جانوری استفاده شده که دارای کنش‌های طبیعی (رفتارها و روابط انسانی) و غیرطبیعی (رفتارها و روابط جانوری) هستند.
از فادیا که کبوتری آواره از بیت‌لحم است، برایمان بگویید. او چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا مخاطب می‌تواند خود را یک فادیا ببیند؟
فادیا کبوتر نوجوانی است که لانه‌اش در بمباران خراب شده و به‌دنبال جای امنی برای آشیانه‌کردن می‌گردد. او در جست‌وجویش به قلعه‌ای پررمزوراز می‌رسد: یک درخت کهن‌سال زیتون! فادیا متوجه می‌شود گروهی از پرندگان در این قلعه زندگی می‌کنند که هدف خاص و مهمی را دنبال می‌کنند و هر کدام مأموریت ویژه‌ای دارند. فادیا بعد از آشنایی با این گروه، با منجی، مسئله ظهور و همچنین پرندگان قهرمان تاریخ آشنا می‌شود و یک سری اتفاقاتی برایش می‌افتد که باعث رشدش می‌شود؛ طوری که در ابتدای داستان، تنها دغدغه و نگرانی‌اش داشتن یک لانه است اما در ادامه، آماده انجام کارهای بزرگ می‌شود و به دل خطر می‌رود.
فادیا نوجوانی کنجکاو، باهوش و باذکاوت است که شور و شوق نوجوانی در رفتار و گفتارش دیده می‌شود. فادیا مثل خیلی از بچه‌های فلسطینی خانواده‌اش را از دست داده و آواره شده است؛ اما از غم و اندوه ناشی از جنگ عبور می‌کند، به امید می‌رسد و برای روشن نگه داشتن نور امید در سرزمینش تلاش می‌کند.
در کتاب «نگهبان سرزمین موعود» سعی کردم به موضوعاتی بپردازم که در زمینه رشد و تعالی نوجوان در جهان امروز، حائز اهمیت هستند. یکی از مسائلی که در این زمینه اهمیت دارد، مسئله افزایش ظرفیت فردی و ارتقای خودباوری است؛ اینکه نوجوان باور کند توان انجام کارهای بزرگ را دارد و می‌تواند اثرگذار و نقش‌آفرین باشد.
لازم است که نوجوان به این درک برسد که او هم می‌تواند در دوران انتظار برای ظهور منجی، نقش‌آفرین و حتی جریان‌ساز باشد و بعد از ظهور امام زمان (عج) هم می‌تواند نقش خودش را ایفا کند و ایشان را در حد توان یاری کند.
در داستان این کتاب، ما می‌بینیم که حتی پرنده‌ها هم در جریان ظهور نقش دارند و به منجی کمک می‌کنند که خب من این کمک پرندگان به منجی در زمان ظهور را در منابع معتبر خوانده بودم و آن را دست‌مایه نوشتن این رمان قرار دادم.
در دل ویرانی‌های جنگ، جوانه‌های امید بسیاری می‌توان یافت. شما به این مسئله چطور در کتاب‌تان پرداختید؟
امید یکی از موضوعات اصلی این کتاب است. یکی از مسائلی که در حوزه ترویج امید، خیلی مهم و اثرگذار است، مسئله جهان‌بینی و نوع نگاه به آینده است. کتاب «نگهبان سرزمین موعود» سعی کرده تصویر درست و روشنی از آینده را به مخاطب خودش نشان بدهد. از آنجایی که ما در دوران جنگِ روایت‌ها به سر می‌بریم، اگر تصویر درستی از آینده و آخرالزمان به نوجوان ارائه ندهیم، قطعا دشمن تصویر مطلوب خودش را به‌عنوان آینده جهان در قالب داستان، فیلم و انیمیشن به نوجوان ما ارائه می‌دهد و او را از مسیر درست منحرف می‌کند.
در واقع ما با ارائه تصویر درست و روشن از آینده، به کودک و نوجوان امید می‌دهیم که این امید و نشان دادن نتیجه مقاومت، خود باعث تقویت روحیه مقاومت و پایداری می‌شود. اعتقاد به مهدویت و ظهور، از موضوعات امیدآفرین در این کتاب است.
درخت کهن‌سال زیتون به‌عنوان نماد فلسطین در این کتاب، ذهن خواننده را می‌تواند درگیر رنج‌های امروز فلسطینی‌ها و آوارگی‌شان کند. شما در این کتاب چقدر از نمادگرایی برای ارجاع به مسائل واقعیِ امروز استفاده کرده‌اید؟
نمادگرایی به‌عنوان یک سبک موفق، این قابلیت را دارد که با عبور از مستقیم‌گویی، عمق فجایع انسانی را که در کشور فلسطین اتفاق می‌افتد به‌شکلی ملموس و تأثیرگذار به تصویر بکشد و با استفاده از نمادها و نشانه‌ها، احساس و تفکر مخاطب را برانگیزد. در کتاب «نگهبان سرزمین موعود»، از نمادها و به‌طور ویژه نمادهای کشور فلسطین برای انتقال مفاهیم و پیام‌ها استفاده شده است.
یکی از این نمادها، درخت زیتون کهن‌سالی است که بیشتر از پنج هزار سال عمر دارد و در روستای الولجه از توابع بیت‌لحم در مرز کرانه باختری قرار دارد. سال‌هاست که این درخت در فلسطین به‌عنوان نماد مقاومت شناخته می‌شود. فلسطینی‌ها برای این درخت از اسامی مختلفی مانند قلعه، کهنه سرباز، مادر زیتون، عروس فلسطین و ... استفاده می‌کنند. این درخت، نماد مقاومت و پایداری است و پرندگان مختلفی که در میان شاخه‌های این درخت زندگی می‌کنند، نماد افراد، گروه‌ها و نژادهای مختلفی هستند که برای حفظ امید و مقاومت در سرزمین فلسطین تلاش می‌کنند.
امروز بیش از هر زمان دیگری جهان و وقایع دردناک آن به ظهور منجی نیاز دارد. برای کودکان و نوجوانان کشورمان این مسئله را چطور باید تبیین کنیم که بهتر متوجه شوند؟ نقش ادبیات و داستان و رمان را در این مسئله چطور می‌بینید؟
ادبیات و داستان می‌توانند نقشی کلیدی در انتقال مفاهیم دینی ایفا کنند. درک مفهوم منجی و ظهور برای کودکان و نوجوانان نیازمند زبانی متناسب با دنیای آن‌هاست. این مفاهیم را می‌توان در قالب داستان‌های نمادین و تمثیلی به کودکان و نوجوانان منتقل کرد. همچنین به‌جای پرداختن به جزئیات پیچیده کلامی، می‌توان بر ارزش‌هایی تأکید کرد که منجی موعود برای جهان به ارمغان می‌آورد: ارزش‌هایی مانند عدالت، امنیت، آرامش و ... .
علاوه‌بر این برای تبیین مسئله ظهور برای کودکان، می‌توان جهان پس از ظهور را به‌شکلی ملموس و زیبا به تصویر کشید؛ جهانی بدون جنگ، جایی که همه کودکان در آرامش زندگی می‌کنند، جایی که هیچ کودکی گرسنه نیست و همه شاد هستند. این تصویر، ظهور را به یک خواسته قلبی برای کودک تبدیل می‌کند.
در دنیای امروز که کودکان و نوجوانان با حجمی از اخبار ناامیدکننده و تصاویر خشونت‌بار مواجه‌اند، داستان‌های مبتنی بر امید و آرمان، نه‌تنها یک سرگرمی، بلکه یک نیاز جدی هستند. این داستان‌ها به آن‌ها می‌آموزند که جهان می‌تواند بسیار بهتر از این باشد و هر یک از آن‌ها می‌توانند نقشی در ساختن آن جهان داشته باشند. این، دقیقاً همان درک عمیق از مفهوم انتظار است.
