توسعه صنعت شاخص‌سازی در ایران چگونه رخ خواهد داد؟

دنیای اقتصاد پنج شنبه 10 مهر 1404 - 00:03
سرمایه‌گذاران در هر جای دنیا برای هدف‌گذاری در برنامه‌ها و سیاست‌های سرمایه‌گذاری خود نیازمند مقایسه میزان بازده انتظاری یا به‌دست آمده با نرخ‌های مختلف هستند. به عنوان مثال اکثر سرمایه‌گذاران در ایران قصد دارند که از نرخ تورم اعلام شده و یا افزایش نرخ ارز، سبقت بگیرند یا حداقل آن را حفظ کنند تا ارزش دارایی شان در گذر زمان در برابر تورم حفظ کنند. نرخ تورم خود یک شاخص شناخته شده یا همان شاخص قیمت مصرف‌کننده CPI است که فعالان در بیانیه‌های سرمایه‌گذاری خود از آن استفاده می‌کنند تا بتوانند فرصت‌های سرمایه‌گذاری را بهتر شناساسایی کنند.

سایر شاخص‌ها در بازار سرمایه نیز، گروهی از سهم‌ها، نمادها یا گروه‌ها را نمایندگی می‌کنند. بازار سرمایه در وضعیت فعلی دارای ۹ شاخص است که شامل شاخص کل، هم‌وزن، شاخص قیمت، شاخص قیمت هم‌وزن، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازدهی نقدی، شاخص صنعت، شاخص ۳۰ شرکت بزرگ و ۵۰ شرکت بزرگ است.  

هر یک از شاخص‌ها یک رسالت و هدف خاص خود را به دنبال دارد. شناخته شده ترین شاخص در میان فعالان بازار سرمایه شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص کل است که میانگین بازدهی سرمایه‌گذاران در بورس را نشان می‌دهد و ملاک وزن‌دهی در آن، ارزش سهام شرکت‌ها هستند. در صورتی که یک شرکت سهم از بازار بیشتری داشته باشد، در شاخص اثرگذارتر هستند. بنابر این، برخی انتقادها به شاخص کل که با شاخص‌سازی آن اشاره می‌شود، بی‌اعتبار است. چرا که شاخص کل مبنای خود را دارد و به طور طبیعی نمی‌تواند خارج از اهداف و رسالت خود عمل کند. ممکن است بسیاری از نمادها در یک روز منفی باشند، اما شاخص کل مثبت باشد. این موضوع به معنای شاخص‌سازی یا دستکاری بازار محسوب نخواهد شد. 

شاخص هم‌وزن پس از شاخص کل نیز یکی از شاخص‌های مهم بازار سرمایه محسوب می‌شود که در سال ۹۳ توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس کاربران قرار گرفت. این شاخص پس از درخواست فعالان بازار سرمایه مبنی بر واقعی نبودن شاخص کل طراحی و محاسبه شد که در این شاخص، وزن نمادها به طور یکسان در شاخص مذکور اثرگذار خواهند بود. به تعبیر دیگر یک شرکت کوچک با بزرگ‌ترین شرکت‌ها تفاوتی در تاثیرگذاری نخواهند داشت.

اهمیت شاخص‌ها در بازار کارآ

در بازارهای مالی آمریکا که به شدت کارآ عمل می‌کنند، نقش شاخص‌های سرمایه‌گذاری بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کنند. چرا که به دلیل کارآیی این بازارها، سرمایه‌گذاران عمدتا نمی‌توانند از شاخص‌های بازار سرمایه سبقت بگیرند. به تعبیر دیگر، سرمایه‌گذار ترجیح می‌دهد یک مدیریت غیرفعال برای سرمایه‌گذاری در پیش بگیرد تا این که به صورت فعال، پرتفوی خود را مدام تغییر دهند. هر گونه تغییر عدمتا با شکست همراه است و حتی در زمان بحران‌ها مانند دوره همه‌گیری شیوع بیماری کرونا، مدیران باز هم در برابر شاخص‌ها شکست خوردند. در یک گفت‌وگو محمد نعمت زاده، خبرنگار دنیای اقتصاد با سروش گرامی در تاریخ ۱۰ خرداد ماه با موضوع "شکست دارایی‌ها در برابر شاخص‌ها" این موضوع به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفت.

انحصار شاخص‌سازی در ایران باید شکسته شود

اهمیت شاخص‌ها در یک بازار کارآ و ناکارآ در این جا مشخص می‌شوند. در یک بازار کارآ شما مجبور می‌شوید که به صورت غیرفعال سرمایه‌گذاری کنید و در یک بازار کارآ، شاخص‌ها به شما کمک می‌کنند که سرمایه‌گذاری بهتری را طراحی کنید. همچنین در بازارهای ناکارآ مانند بازار سرمایه ایران، شاخص‌ها به تنوع و توسعه ابزارهای مالی کمک می‌کند. هر چه شاخص‌ها افزایش پیدا کنند، نهادهای مالی گزینه‌های متنوعی برای طراحی یک صندوق یا ابزار مالی بر اساس آن شاخص پیدا می‌کنند. زمانی که تعداد شاخص‌ها محدود و توسعه آنها انحصاری باشد، توسعه و تنوع ابزارهای مالی نیز با محدودیت مواجه خواهد شد.

چرا باید از شاخص‌سازی انحصارزدایی کرد؟

در ایالات متحده آمریکا به عنوان یک الگو و پرچمدار در بازارهای مالی محسوب می‌شود، ۵ شرکت خصوصی وجود دارند که وابسته به دولت نیستند و مسوولیت این شرکت‌ها تولید و طراحی شاخص‌هاست. شرکت داو جونز، نزدک، FTSE Russell، MSCI و CBOE در این دسته از شرکت‌ها قرار دارند. تعداد شاخص‌ها در بازار مالی آمریکا به حدی زیاد است که مدام عدد آنها تغییر می‌کند و افزایش می‌یابد. به عنوان مثال داوجونز ۱۰۰۰شاخص طراحی کرده که معروف ترین آنها شاخص داوجونز است. ابزارهای مالی و صندوق‌ها نیز در بازار مالی آمریکا مانند شاخص‌ها بسیار متعدد و متنوع است،

طبق گزارش کتاب حقایق شرکت سرمایه‌گذاری ۲۰۲۴ (Investment Company Fact Book ۲۰۲۴) که توسط  (Investment Company Institute (ICI منتشر شده است، تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در آمریکا در سال ۲۰۲۴ به بیش از ۸۰۰۰ صندوق می‌رسد. 

این صندوق‌ها شامل انواع مختلفی هستند، از جمله صندوق‌های سهامی، اوراق قرضه، بازار پول و صندوق‌های ترکیبی. اکثر صندوق‌های سهامی در بازار مالی آمریکا نیز، صندوق‌های شاخصی هستند. این موضوع اهمیت توسعه و انحصارزدایی از شاخص‌سازی و شاخص‌ها را بیش از پیش نشان می‌دهد که لازمه یک بازار کارآ و فعال است. 

منبع خبر "دنیای اقتصاد" است و موتور جستجوگر خبر تیترآنلاین در قبال محتوای آن هیچ مسئولیتی ندارد. (ادامه)
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت تیترآنلاین مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویری است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هرگونه محتوای خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.