«ذهن‌خوانی» شاید مقوله‌ای علمی-تخیلی به نظر برسد، اما یک تحقیق جدید نشان می‌دهد که ممکن است فقط با یک ویدیوی ساده، بتوان به محتویات پنهان ذهن دست یافت. محققان در پرتغال کشف کرده‌اند که حرکات ظریف و نامحسوس چهره موش‌ها، استراتژی‌های فکری درونی آنها را به‌طور دقیق آشکار می‌کند.
براساس گزارش Interesting Engineering، پژوهش جدید محققان مؤسسه Champalimaud پرتغال برپایه آزمایش قبلی آنها انجام شده است. محققان پیش‌تر آزمایشی طراحی کرده بودند که در آن باید موش‌ها یک معما را حل می‌کردند: موش‌ها باید می‌فهمیدند کدام یک از دو لوله آب، نوشیدنی شیرین را به آنها می‌دهد. از آنجایی که جایزه بین لوله‌ها جابه‌جا می‌شد، موش‌ها مجبور بودند دائماً استراتژی خود را برای به دست آوردن پاداش تغییر دهند.
محققان در آن زمان کشف کردند که مغز موش‌ها، حتی زمانی که یک استراتژی خاص را انتخاب کرده‌اند، به‌طور هم‌زمان تمام استراتژی‌های ممکن دیگر را نیز در خود بازنمایی می‌کند. این کشف سؤال جدیدی را ایجاد کرد: آیا این استراتژی‌های پنهان مغزی می‌توانند در چهره حیوانات نیز ظاهر شوند؟
برای پاسخ به این سؤال محققان به‌طور هم‌زمان هم فعالیت مغزی و هم حرکات چهره موش‌ها را ضبط کردند. سپس با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشینی این دو مجموعه داده را تحلیل کردند. نتایج جالب توجه بود.
حرکات ظریف و نامحسوس چهره، مانند حرکت سبیل‌ها، گوش‌ها و بینی اطلاعاتی درباره استراتژی فکری حیوان می‌داد. به عبارت دیگر، فقط با نگاه‌کردن به یک ویدیو از چهره موش دانشمندان می‌توانستند بفهمند که در مغز او چه می‌گذرد.
نکته شگفت‌انگیزتر، ثبات این الگوها در میان موش‌های مختلف بود. الگوهای چهره مشابه نشان‌دهنده استراتژی‌های فکری یکسان در موش‌های مختلف بودند. این موضوع نشان می‌دهد که بازتاب افکار روی چهره ممکن است مانند احساسات، یک پدیده کلیشه‌ای و جهان‌شمول باشد.
البته این دستاورد یک شمشیر دولبه است. از یک سو، یک فرصت بی‌نظیر برای علم ایجاد می‌کند. این روش به محققان امکان می‌دهد تا بدون نیاز به ابزارهای تهاجمی مانند کاشت الکترود در مغز به مطالعه عملکرد مغز در سلامت و بیماری بپردازند. این می‌تواند به درک بهتر و درمان بیماری‌های عصبی کمک شایانی کند.
اما از سوی دیگر، این تحقیق یک زنگ خطر جدی را درمورد آینده حریم خصوصی ذهنی به صدا درمی‌آورد. اگر بتوان افکار و استراتژی‌های درونی یک موجود را به این راحتی و با یک ویدیوی ساده خواند، چه تضمینی برای حفظ حریم خصوصی افکار انسان در آینده وجود خواهد داشت؟
محققان این پروژه خود به این خطر اذعان دارند و می‌گویند: «داشتن چنین دسترسی آسانی به محتویات پنهان ذهن نیاز به شروع تفکر درمورد قوانینی برای محافظت از حریم خصوصی ذهنی ما را نیز برجسته می‌کند.»
یافته‌های این پژوهش در ژورنال Nature Neuroscience منتشر شده است.
