به گزارش سرویس جهان مشرق، پنجشنبه شب به وقت محلی، پالایشگاه نفت شِورون ال سگوندو ایالت کالیفرنیا دچار انفجار مهیب و آتش‌سوزی عظیمی شد که شعله‌های آن از فاصله چندمایلی قابل مشاهده بود. هنوز علت این انفجار و آتش‌سوزی اعلام نشده است، لیکن، از آن‌جا که در بحبوحه‌ی حملات ناتو/اوکراین به زیرساخت‌های نفتی روسیه، چنین سانحه‌ی به وقوع پیوسته، برخی ناظران و تحلیل‌گران درباره ارتباط این انفجار با تلافی‌جویی روسیه از ناتو، گمانه‌زنی کرده‌اند.
به این معنی که ممکن است روسیه از طریق نفوذ اطلاعاتی و شبکه‌ی عملیاتی خود، خواسته یک پیام صریح و روشن آمریکا و ناتو بدهد. پالایشگاه شورون در ال سگوندو روزانه ظرفیت پالایش ۲۹۰ هزار بشکه نفت را دارد و اصلی‌ترین فرآورده‌های آن گازوئیل و سوخت هواپیماست.
این گمانه‌زنی بر این پس‌زمینه صورت می گیرد که بر اساس گزارش‌های رسانه‌هایی مانند رویترز و وال استریت ژورنال، ایالات متحده آمریکا گام جدیدی در حمایت از اوکراین برداشته است.
بر این اساس، برای اولین بار، اطلاعات دقیق درباره اهداف انرژی در عمق خاک روسیه را در اختیار اوکراین قرار خواهد داد. این اطلاعات برای حملات موشکی دوربرد اوکراین علیه زیرساخت‌های انرژی روسیه استفاده خواهد شد.
تحلیل کلی از وضعیت کنونی
با در نظر گرفتن اطلاعات فوق، از یک سو، این اقدام آمریکا می‌تواند به عنوان تشدید درگیری در بُعد «جنگ زیرساخت‌های انرژی» تفسیر شود. هدف از این اقدام، تضعیف زیرساخت‌های انرژی روسیه بدون ورود مستقیم آمریکا به درگیری عنوان شده است.
از سوی دیگر، کرملین این اقدام را چیز جدیدی نمی‌داند و ادعا می‌کند آمریکا و ناتو به طور مستمر و منظم اطلاعات را به اوکراین منتقل می‌کنند.
این نشان می‌دهد مسکو این نوع حمایت را بخشی از بستر موجود می‌بیند.
در نتیجه، اگرچه دامنه درگیری گستردهتر شده، اما برای اینکه بتوان آن را آغاز یک «جنگ تمام‌عیار زیرساخت‌های انرژی» بین این بلوک‌ها دانست، به شواهد و گزارش‌های قطعی‌تری نیاز است.
بر اساس اطلاعات فعلی، به نظر می‌رسد درگیری‌های متمرکز بر زیرساخت‌های انرژی، به‌ویژه پالایشگاه‌ها، در جنگ بین اوکراین و روسیه در حال تشدید است.
اگرچه هنوز نشانه‌ای از یک «جنگ تمام‌عیار» گستردهتر دیده نمی‌شود، اما می‌توان این تحولات را «جنگ پالایشگاه‌ها» نامید که ابعاد جدیدی به درگیری اضافه کرده است.
نمونه تاریخی: جنگ ایران و عراق
برای درک بهتر پدیده «جنگ پالایشگاه‌ها» می‌توان به نمونه تاریخی جنگ ایران و عراق (۱۳۶۷-۱۳۵۹) رجوع کرد. در آن جنگ نیز دو طرف به طور گسترده به هدف قرار دادن تأسیسات نفتی یکدیگر روی آوردند، گرچه به واسطه‌ی پشتیبانی تسلیحاتی و لجستیک بین‌المللی از عراق، از نقطه‌ای به بعد توازن این درگیری به نفع عراق چرخید که با به روزترین هواپیماها و مهمان مدرن تاسیسات و پایانه‌های نفتی جمهوری اسلامی را هدف قرار می داد.
اهداف و انگیزه‌ها
غیرعملیاتی کردن توان جنگی حریف: با از بین بردن ظرفیت پالایش و درآمدهای نفتی.
تحمیل فشار اقتصادی: تحت تاثیر قرار دادن توان مالی حریف برای ادامه جنگ
روش‌ها و تاکتیک‌ها
بمباران مستقیم و بی‌وقفه: پالایشگاه‌ها، تلمبه‌خانه‌ها و تاسیسات صادراتی (مانند جزیره خارک) به طور مداوم هدف بمباران هوایی و موشکی قرار گرفتند.
تاثیرات و پیامدها
نابودی گسترده واحدهای پالایشی: برای مثال، ۲۳ واحد در پالایشگاه آبادان نابود شد.
قطع نیمی از ظرفیت پالایش کشور: ایران با کمبود شدید سوخت و محصولات نفتی مواجه شد.
شهادت صدها نفر از کارکنان صنعت نفت: دیگر ضربه‌ی بزرگ این راهبرد علیه ایران بود.
تحلیل دقیق‌تر وضعیت کنونی
برای درک بهتر این شرایط، نکات کلیدی زیر حائز اهمیت هستند:
گستردگی و تاثیرگذاری حملات: حملات اوکراین به پالایشگاه‌ها تنها به یک مورد ختم نمی‌شود. این حملات تا حدی موثر بوده‌اند که بر اساس برآوردها، بیش از یک میلیون بشکه در روز از ظرفیت پالایش روسیه از بازار حذف شده و این کشور را در برخی مناطق با کمبود سوخت مواجه کرده است. تاکتیک ناتو/اوکراین تنها به پالایشگاه‌ها ختم نمی‌شود، بلکه پایانه‌های صادراتی نفت در دریای سیاه و بالتیک و حتی خط لوله دروژبا نیز هدف قرار گرفته‌اند. این امر، هم صادرات و هم درآمد روسیه را تحت تاثیر قرار داده است.
این ضربات، نه‌تنها درآمدهای صادراتی مسکو را تحت تاثیر قرار داده، بلکه فشار مستقیمی بر اقتصاد و زندگی روزمره در داخل روسیه وارد کرده است.
افزایش توان نظامی اوکراین: به نظر می‌رسد اوکراین در حال ارتقای توان موشکی خود است. از سامانه موشکی جدیدی با نام «فلامینگو» یاد شده که توانایی حمل بار انفجاری بیشتر و رسیدن به اهداف در عمق بیشتری از خاک روسیه را دارد.
این امر، نقطه عطفی در بعد «جنگ انرژی» محسوب می‌شود. البته، روسیه نیز با حملات گسترده به شبکه انرژی اوکراین به این جنگ پالایشگاهی پاسخ داده، اما برای برقراری توازن واقعی با چالش‌های راهبردی عمیقی روبرو است. باید در نظر داشت که بخش عمده‌ای از ظرفیت پالایشی روسیه در بخش اروپایی این کشور متمرکز شده که در دسترس پهپادهای اوکراین قرار دارد. این تمرکز، یک نقطه آسیب‌پذیر راهبردی برای روسیه محسوب می‌شود.
فیلم حمله‌ی ناتو/اوکراین به به پالایشگاه نفت «اورسک نفت اورگسینتز» در اورسک، استان اورنبورگ روسیه
تاثیر بر بازار جهانی نفت: این درگیری‌ها دیگر تنها یک موضوع منطقه‌ای نیست و اثرات خود را بر اقتصاد جهانی نشان داده است. این حملات و همچنین تحریم‌های اعمال شده علیه روسیه، از عوامل افزایش قیمت نفت در هفته‌های اخیر بوده‌اند.
این موضوع نشان می‌دهد که اختلال در عرضه نفت روسیه، تعادل بازار جهانی را تحت الشعاع قرار داده است.
در مجموع، می‌توان گفت که «جنگ پالایشگاه‌ها» به عنوان یک واقعیت میدانی در جریان است و در حال تشدید می‌باشد. با این حال، تبدیل این روند به یک «پیش‌درآمد برای درگیری گسترده» به عوامل پیچیده‌تری از جمله محاسبات راهبردی روسیه، یکپارچگی ناتو و تحولات غیرقابل پیش‌بینی در میدان نبرد بستگی دارد.
چرا صحبت از «جنگ پالایشگاه‌ها» می‌شود؟
حمله اوکراین به پالایشگاه‌های روسیه: اوکراین با استفاده از اطلاعات و سلاح‌های دوربرد، حملات موفقی را علیه پالایشگاه‌های روسیه انجام داده است. این حملات تا حدی موثر بوده‌اند که بر اساس برخی برآوردها، تا چندصدهزار بشکه در روز از ظرفیت پالایش روسیه از بازار حذف شده و این کشور را در برخی مناطق با کمبود سوخت مواجه کرده است.
پشتیبانی اطلاعاتی و فناورانه ناتو: ناتو نقشه راه همکاری نوآوری با اوکراین را تصویب کرده که هدف آن کمک به رفع نیازهای فوری اوکراین از طریق راه‌حل‌های نوآورانه و تقویت سیستم دفاعی این کشور است.
همچنین گزارش‌ها حاکی از ارائه اطلاعات دقیق درباره اهداف در عمق خاک روسیه به اوکراین است.
هدف قرار دادن خطوط لجستیک و درآمدهای انرژی: هدف استراتژیک این حملات، قطع کردن خط لجستیک نظامی روسیه و تحت تأثیر قرار دادن درآمدهای صادراتی است که بودجه جنگ را تأمین می‌کند.
چرا ناتو هنوز کاملاً درگیر نشده است؟
اختلاف نظر جدی میان اعضای ناتو: در حالی که کشورهایی مانند لهستان و کشورهای بالتیک خواستار واکنش قاطع به ادعای نقض حریم هوایی خود توسط روسیه هستند، کشورهای مؤثری مانند آلمان خواستار "خویشتنداری" هستند تا NATO در "دام تشدید تنش" روسیه نیفتد.
این اختلاف، امکان ایجاد یک پاسخ واحد و تهاجمی را کاهش می‌دهد.
عدم تمایل به درگیری مستقیم و گسترده: سرنگون‌کردن جنگنده‌های روسیه توسط یک ژنرال ارشد آمریکایی عملیاتی "بسیار خطرناک" توصیف شده است.
این امر نشان می‌دهد که ناتو به دنبال کنترل سطح درگیری و جلوگیری از تبدیل آن به یک جنگ تمام‌عیار اعضای این سازمان با روسیه است.
وابستگی انرژی برخی متحدان ناتو به روسیه: برخی اعضای ناتو مانند ترکیه، مجارستان و اسلواکی، مخالف هرگونه ممنوعیت کامل واردات نفت و گاز روسیه هستند، زیرا این امر امنیت انرژی آنان را به خطر می‌اندازد.
این شکاف در اتحاد، توانایی ناتو برای اعمال فشار حداکثری بر درآمدهای انرژی روسیه را محدود می‌کند.
در مجموع، می‌توان گفت که یک «جنگ پالایشگاه‌ها» به صورت یک درگیری نیابتی در جریان است، اما ناتو به دلیل اختلافات داخلی عمیق و ترس از تشدید غیرقابل کنترل وضعیت، از رسمیت بخشیدن و مستقیم کردن آن خودداری می‌کند. بنابراین، اگرچه این درگیری به یک بعد انرژی کشیده شده، اما تبدیل آن به یک "پیش‌درآمد" قطعی برای یک درگیری گستردهتر، به محاسبات پیچیده‌تری بستگی دارد که تاکنون تمایل چندانی به آن دیده نشده است.
تحلیل پیامدهای گستردهتر
هدف قرار دادن زیرساخت‌های انرژی، به ویژه پالایشگاه‌ها، می‌تواند پیامدهای اقتصادی و ژئوپلیتیکی فراتر از میدان نبرد داشته باشد:
آشفتگی در بازار جهانی انرژی: هرگونه اختلال جدی در عرضه نفت از یک تولیدکننده بزرگ، یک "صرف ریسک ژئوپلیتیک" به قیمت نفت اضافه می‌کند. به عنوان مثال، در خلال تنش‌های اخیر، حتی ترس از بسته شدن تنگه هرمز — که ۲۰ درصد از تجارت نفت دریایی جهان از آن عبور می‌کند — می‌تواند قیمت نفت را به بالای ۹۰ دلار در هر بشکه برساند.
افزایش هزینه‌های لجستیک و بیمه: با افزایش تنش‌ها، هزینه بیمه کشتی‌های نفتکش به دلیل ریسک جنگی به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. این هزینه اضافی در نهایت به قیمت تمام‌شده انرژی در بازارهای جهانی اضافه می‌شود.
تشدید درگیری‌های منطقه‌ای: حملات به تاسیسات انرژی می‌تواند دایره درگیری را گستردهتر کند و سایر بازیگران منطقه که منافع انرژی حیاتی دارند را درگیر کند.
سخن پایانی
شواهد نشان می‌دهد که جنگ زیرساخت‌های انرژی — به‌ویژه "جنگ پالایشگاه‌ها" — به عنوان یک واقعیت در درگیری‌های مدرن تثبیت شده است. این روند، چه در قالب درگیری نیابتی بین ناتو و روسیه و چه به صورت جنگ تمام‌عیار مانند دوره دفاع مقدس ایران، یک بعد راهبردی حیاتی از جنگ مدرن است که اقتصاد و امنیت انرژی جهانی را تحت تاثیر مستقیم قرار می‌دهد.
