خبرگزاری مهر، گروه اقتصاد- فاطمه امیراحمدی: ایران سالانه ۱۸ میلیون تن فرآورده خام دامی از انواع گوشت تا محصولاتی چون تخم مرغ، عسل، پیله ابریشم و... تولید می کند. سال گذشته این تولید به ارزش ۱۶ میلیارد دلار بود. این ارزش ریالی در گوشت قرمز ۴ میلیارد دلار، شیر ۴ میلیارد دلار، طیور ۵ میلیارد دلار، تخم مرغ ۲ میلیارد دلار و باقی نیز در حوزه عسل و پیله ابریشم به دست آمده است.
به گفته رییس سازمان دامپزشکی کشور، در ۶ ماه نخست امسال ۷۰۶ میلیون و ۱۱۹ هزار قطعه طیور کشتار شد و این آمار برای دام سبک حدود ۵ میلیون راس و دام سنگین حدود ۷۰۰ هزار راس بوده است.
بخشی از این تولیدات در بازار داخل توزیع و بخشی نیز صادر می شود.
رتبه ایران در تولید فرآورده‌های خام دامی
ایران در تولید شیر پس از آمریکا رتبه دوم جهان را دارد و با پاکستان بین رتبه دوم و سوم رقابت می کند. در تولید عسل جایگاه چهارم، تخم مرغ رتبه هفتم و گوشت مرغ رتبه نهم جهانی را داریم
ایران در تولید شیر پس از آمریکا رتبه دوم جهان را دارد و با پاکستان بین رتبه دوم و سوم رقابت می کند. در تولید عسل جایگاه چهارم، تخم مرغ رتبه هفتم و گوشت مرغ رتبه نهم جهانی را داریم.
همچنین در حوزه آبزیان و پرورش قزل‌آلا با ثبت تولید بیش از ۶۰۰ هزار تن فرآورده خام در حوزه آبزیان، رتبه ششم را در اختیار دارد.
همچنین ایران در تامین داروها و مکمل های دامی، طیور و آبزیان پیشرفت های قابل ملاحظه ای داشته و با تولید واکسن آنفولانزا فوق حاد پرندگان باعث شده تا از سال ۱۳۹۷ شیوع این ویروس را در کشور نداشته باشیم؛ در حالی که در یکی دو سال اخیر این ویروس واحدهای صنعتی امریکا، اروپا و حتی کشورهای همسایه را درگیر کرده بود.
نمود عملکرد کشور در تولید داروهای دامی، تولید بیش از ۱۱ میلیارد دوز واکسن از ۴۰ قلم واکسن بوده که موجب کاهش برخی از بیماری های دامی گردید. ضمن این که معاون وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرد، کاهش ۴۸ درصدی بیماری‌های آبزیان در سل جاری ۶ هزار میلیارد دلار (همت) صرفه‌جویی ارزی را برای کشور به ارمغان آورد.
توزیع فرآورده‌های خام دامی بدون آزمایش
اما یکی از دغدغه های مهم فرآورده های خام دامی تضمین سلامت غذایی جامعه است. انواع گوشت، فرآورده های لبنی و... پروتئین هایی هستند که با قیمت بالا از سوی خانواده خریداری می شود تا سلامت فرزندان خود را تامین کنند.
واحدهای صنعتی به دلیل داشتن آزمایشگاه، با مشاهده آنتی‌بیوتیک در شیر از تحویل محموله خودداری می کنند. در ادامه این شیرها توسط لبنیات‌فروشی‌های سنتی توزیع می‌شود وجود آنتی بیوتیک در محصولاتی چون شیر و گوشت سبب می شود تا این مواد وارد بدن افراد شده و آنها را نسبت به اثربخشی داروها مقاوم کند.
واحدهای صنعتی به دلیل داشتن آزمایشگاه، با مشاهده آنتی بیوتیک در شیر از تحویل محموله خودداری می کنند. در ادامه این شیرها عموما توسط لبنیات فروشی های سنتی سطح شهر توزیع می شود. مادران برای تامین محصولاتی بدون مواد افزودنی عموما به سراغ این فروشگاه های کوچک و متوسط می روند تا بهترین محصول را برای فرزندان خردسال خود تهیه کنند در حالی که بخشی از محصولات به دلیل عدم آزمایش به لحاظ بهداشتی و سلامت تایید شده نیستند.
مقاومت میکروبی تهدید جدی برای جامعه جهانی
البته تایید سلامت و رعایت استانداردهای بهداشتی به اینجا ختم نمی شود. یکی از خلاهایی که در حوزه دامپزشکی کشور وجود دارد، این است که ناظر بهداشتی حاضر در واحدهای تولیدی از دامداری های صنعتی تا کارخانجات لبنی ضابطان سازمان دامپزشکی بوده که حقوق خود را نه از سازمان دامپزشکی که از کارفرما بخش خصوصی دریافت می کند.
حال سوال اینجاست که این ضابطان چقدر می توانند در بستری بدون چالش فعالیت داشته باشند؟ آیا اگر دامداری صنعتی برای جلوگیری از زیان، شیر دام بیمار خود را که آنتی بیوتیک مصرف کرده، راهی فروشگاه های سنتی کند، می توانند مانع شوند یا گزارش عملکرد به سازمان دامپزشکی ارائه دهند؟ اگر فرآورده های لبنی به لحاظ کیفیت، استانداردهای مدنظر را نداشته باشند آیا این ناظران می توانند اجازه معدوم سازی بدهند؟
سال گذشته علیرضا رفیعی‌پور، رئیس سازمان دامپزشکی کشور در رویداد مهار مقاومت میکروبی در روز اختصاصی دامپزشکی، عنوان کرده بود، مقاومت میکروبی امروز تهدید جدی برای جامعه جهانی است و برای مهار آن و جلوگیری از احتمال تلفات میلیونی باید تلاش‌های گسترده‌ای در سطح بین‌المللی و داخلی انجام داد.مقاومت میکروبی امروز تهدید جدی برای جامعه جهانی است و برای مهار آن و جلوگیری از احتمال تلفات میلیونی باید تلاش‌های گسترده‌ای در سطح بین‌المللی و داخلی انجام داد
وی اظهار کرده بود، با تشکیل کمیته دائمی مشترک میان سازمان دامپزشکی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و پیگیری‌ها و تصمیم‌سازی‌های آن، امیدواریم در مدت ۵ سال آینده در حوزه مقاومت میکروبی در برابر داروها نگرانی نداشته باشیم و الگویی جهانی باشیم.
معاون وزیر جهاد کشاورزی پیشنهاد داده بود، یک بند با عنوان مقاومت میکروبی در پشت پروانه مسئولان فنی و بهداشتی دامپزشکی درج شود تا تعهد مهمی برای آنها باشد.
وی با بیان این که ایران جز کشورهای پرمصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در جهان است، اعلام کرد، با دستورالعمل‌ها، شیوه‌نامه‌ها و الزامات بهداشتی باید به کاهش مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها کمک کرد. در حوزه دامپزشکی هر چقدر بیشتر آنتی‌بیوتیک برای دام و طیور مصرف شود، جامعه انسانی بیشتر به خطر می‌افتد، زیرا با مصرف محصول فرآورده‌های خام دامی، ممکن است مقاومت میکروبی در افراد ایجاد شده و داروهای تجویز شده برای بیماران اثربخشی کمتری داشته باشند.
امروز به دلیل افزایش توانمندی‌ها در واکسن‌سازی و به‌روز شدن آن، مهار و مقابله با عوامل ویروسی راحت‌تر شده، اما در مورد میکروب‌ها چنین شرایطی وجود ندارد و این امکان وجود دارد که میکروب‌ها در اشکال همه‌گیری، منجر به تلفات میلیونی انسان‌ها شوند.
معاون وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به اقدامات و برنامه‌های سازمان دامپزشکی کشور برای کاهش مقاومت میکروبی تاکید داشت، عدم ثبت آنتی‌بیوتیک‌ها به عنوان محرک رشد در دام، عدم ثبت آنتی‌بیوتیک‌های دارای مصرف مشترک میان انسان و دام، ثبت داروهای گیاهی به عنوان کاهنده مصرف آنتی‌بیوتیک در دام و ثبت آنتی‌بیوتیک دارای زمان پرهیز زیر دو هفته و عدم ثبت یا تمدید ثبت آنتی‌بیوتیک‌های با زمان پرهیز مصرف بیش از ۳ هفته و همچنین نظارت بر کنترل باقیمانده‌ها به ویژه آنتی‌بیوتیک‌ها و فلزات سنگین در محصولات فرآورده‌های خام دامی از اقدامات و برنامه‌های در حال انجام دفتر دارو و درمان این سازمان است.
به گفته این مسئول دولتی، میکروب‌ها هوشمندانه با بشر رقابت می‌کنند و مسیرهای مختلفی را برای حفظ خود باز می‌کنند به طوری که در دماهای مختلف به حیات خود ادامه داده و این زنگ خطری برای حیات انسانی است.
این هشدار به قدری جدی است که صنعت سینما جهان فیلم های بسیاری در این حوزه تولید کرده است.
پایداری خلا بازار گوشت
چالش های موجود بازار گوشت امروز بیشتر در حوزه تامین محصولات با قیمت مناسب است. حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ از نهاده های دامی در سال ۱۴۰۱ سبب شد تا تامین نهاده های دامی با افزایش نجومی مواجه شود. به همین نسبت نیز در بازار گوشت قرمز شاهد زلزله و پس لرزهای بسیاری بودیم.
حذف ارز ترجیحی و عدم توان مالی دامداران سنتی موجب کشتار دام‌های مولد در سال ۱۴۰۱ شد. این کشتار خود را در بازار گوشت سال ۱۴۰۲ نشان داد. در مقطعی نرخ گوشت گوساله از گوشت گوسفندی پیشی گرفت و مسئولان دولتی در توجیه این روند عنوان می‌کردند گوشت گوسفند و گوساله در جهان به عنوان پروتئین لاکچری به شمار می‌رودعدم توان مالی دامداران سنتی موجب کشتار دام های مولد شد. این کشتار خود را در بازار گوشت سال ۱۴۰۲ نشان داد. در مقطعی نرخ گوشت گوساله از گوشت گوسفندی پیشی گرفت و مسئولان دولتی در توجیه این روند عنوان می کردند گوشت گوسفند و گوساله در جهان به عنوان پروتئین لاکچری محسوب می شود.
در ادامه، در انتهای دولت سیزدهم و اوایل دولت چهاردهم دوباره کشور ناگزیر به واردات گوشت قرمز با ارز دولتی ۲۸.۵۰۰ تومانی از کشورهایی چون برزیل، قزاقستان، مغولستان، کنیا و... شد. البته این رویه ادامه پیدا نکرد و امروز گوشت های بسته بندی داخلی با قیمت به نسبت پایین تر از قصابی های سطح شهر در حال عرضه و فروش هستند. اما این شرایط هم پایدار نبوده و ابتدای هفته یکی از فعالان بازار بسته بندی گوشت اظهار کرد، واحدهای بسته بندی شنبه ۱۲ مهر ماه نتوانستند لاشه گوسفندی یا گوساله تهیه کنند. در واقع گوشت فقط در سطح قصابی ها توزیع شد.
سید اکبر میراحمدی، فعال صنفی از وضعیت ناهماهنگ در تأمین مواد اولیه و نوسانات قیمت گوشت گلایه کرد و گفته بود، در حالی که واحدهای بسته‌بندی موظف به رعایت استانداردهای بهداشتی و فروش با نرخ مصوب هستند، نظارتی بر قیمت‌گذاری در واحدهای قصابی وجود ندارد.
وی با اشاره به افزایش ناگهانی قیمت لاشه گوساله طی چند روز اخیر اظهار کرد، این نوسانات، قیمت تمام شده را از نرخ مصوب فراتر برده و فعالان این صنف ناگزیر به فروش گوشت به قصابی‌ها شدند.
راه‌اندازی سامانه نسخه‌نویسی الکترونیکی و سالم‌سازی غذایی
امسال بازار گوشت، برنج، شکر، فرآورده های لبنی، حبوبات، نهاده های دامی، تن‌ماهیان و... وضعیت خوبی نداشت و تاخیر در ثبت سفارش این محصولات و نیز دپو آنها در گمرکات کشور سبب شد تا مدیریت بازار کالاهای اساسی با چالش های بسیاری رو به رو باشد.
تغییر رویکرد تجاری کشور در واردات کالاهای اساسی، پاکستان را به عنوان شریک تجاری برجسته کرده و قرار است بخش اعظمی از گوشت قرمز، برنج و... از این کشور وارد شود.
به گفته برخی فعالان بازار، پاکستان به لحاظ بهداشتی با استانداردهای بین المللی فاصله دارد و بسیاری از کشورها واردات از این کشور را محدود کرده اند.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در این خصوص به خبرنگار مهر گفته بود، هیچ دام و فرآورده خام دامی بدون گذراندن آزمایش ها مجوز ترخیص از گمرکات را نخواهد داشت.
رفیعی پور تاکید کرد، یکی از اهداف دامپزشکی این است که هیچ واردات و صادراتی انجام نشود مگر دامپزشکی دخالت و نظارت داشته باشد. هر دام یا محصول دامی وارد کشور شود در مرز رسیدگی شده و باید تمام شرایط و الزامات سازمان دامپزشکی را پاس کند. یکی از اهداف سازمان دامپزشکی این است که هیچ واردات و صادراتی انجام نشود مگر تمام الزامات این سازمان را پاس کند
در این راستا تفاوت لیبل های گوشت واردایت از مغولستان سبب توقف آن در گمرک استان گیلان شده است. در این خصوص معاون وزیر جهاد کشاورزی در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر، اعلام کرد، سازمان دامپزشکی منتظر دستور قاضی پرونده است که یا این گوشت ها را معدوم کند یا برگشت بزند.
در ادامه برنامه‌های تولید غذای سالم در بخش فرآورده‌های خام دامی، امسال سامانه نسخه‌نویسی الکترونیکی راه‌اندازی شد که هدف آن حذف آنتی بیوتیک، جلوگیری از قاچاق دارو و... است.
