هوشمندسازی کنتورها در چارچوب سیاست‌های وزارت نیرو برای مدیریت مصرف و کاهش ناترازی برق دنبال می‌شود، هم‌زمان چند محور اصلی را دنبال می‌کند؛ از جمله تجهیز مشترکان پرمصرف خانگی و تجاری، تکمیل هوشمندسازی در بخش‌های صنعتی و کشاورزی و ایجاد امکان کنترل و پایش لحظه‌ای پست‌های عمومی.
برآوردها نشان می‌دهد تاکنون بیش از پنج و نیم میلیون کنتور هوشمند در کشور نصب و فعال شده است که حدود ۸۰ درصد آن به مشترکان خانگی و تجاری اختصاص دارد. این اقدام در تابستان گذشته توانسته است حدود دو هزار مگاوات از اوج بار شبکه را کاهش دهد؛ رقمی که به‌تنهایی معادل ظرفیت تولید چند نیروگاه متوسط است و نقش قابل‌توجهی در جلوگیری از خاموشی‌ها داشته است.
طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده، تا پایان سال ۱۴۰۴ شمار این کنتورها به حدود ۹ میلیون دستگاه خواهد رسید و در سال آینده نیز با ادامه طرح، از مرز ۱۰ میلیون عبور خواهد کرد. گسترش این شبکه هوشمند تأثیر مستقیمی بر توان مدیریت بار شبکه دارد.
حامد احدی - مدیرکل دفتر هوشمندسازی و فناوری‌های نوین شرکت توانیر در این رابطه به ایسنا گفت: «در حال حاضر حدود ۵۷ درصد انرژی برق کشور از طریق کنتورهای هوشمند پایش می‌شود و با تکمیل طرح، این رقم به ۷۰ درصد خواهد رسید. افزایش چهار میلیون کنتور دیگر می‌تواند امکان کنترل و جابه‌جایی بار تا حدود ۴۰۰۰ مگاوات دیگر را فراهم کند؛ ظرفیتی که می‌تواند در عبور از پیک مصرف تابستان آینده تعیین‌کننده باشد.»
وی افزود: «در کنار اهداف فنی، هوشمندسازی صنعت برق پیامدهای مدیریتی و اقتصادی مهمی نیز دارد. این سامانه‌ها با ثبت لحظه‌ای داده‌های مصرف، ابزار مؤثری برای تفکیک مشترکان خوش‌مصرف و پرمصرف و اعمال سیاست‌های تشویقی یا محدودکننده فراهم می‌کنند. به همین دلیل، وزارت نیرو نصب کنتورهای هوشمند را برای تمام مشترکان پرمصرف الزامی کرده است.»
مدیرکل دفتر هوشمندسازی و فناوری‌های نوین شرکت توانیر با بیان اینکه از منظر اجرایی نیز توانیر طرحی را برای افزایش گروه‌های عملیاتی در شرکت‌های توزیع در دستور کار قرار داده تا نصب کنتورها با سرعت بیشتری انجام شود، اظهار کرد: «منابع مالی این پروژه در اولویت پرداخت‌های صنعت برق قرار گرفته و پیش‌بینی شده که تمامی شرکت‌های توزیع موظف به تأمین و نصب سهمیه خود شوند.»
هم‌زمان امکان درخواست داوطلبانه نصب کنتور هوشمند نیز برای مشترکان فراهم شده است. در مناطقی که زیرساخت لازم مهیاست، متقاضیان می‌توانند با پرداخت هزینه نصب، کنتور معمولی خود را با نمونه هوشمند جایگزین کنند. اما در اجرای طرح ملی، نصب کنتور برای مشترکان مشمول به‌صورت رایگان انجام می‌شود.
بر اساس اهداف برنامه هفتم توسعه، باید تا پایان این دوره دست‌کم ۹۰ درصد انرژی برق کشور از طریق سامانه‌های هوشمند پایش و مدیریت شود. تحقق این هدف می‌تواند نه‌تنها از ناترازی تولید و مصرف بکاهد، بلکه زیرساختی برای گذار به شبکه برق هوشمند و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور فراهم کند.
