به گزارش اقتصادنیوز، درحالی‌که جامعه پزشکی ایران طی دهه‌های گذشته همواره یکی از ستون‌های اصلی تاب‌آوری اجتماعی در برابر بحران‌هایی چون جنگ، بلایای طبیعی و همه‌گیری کرونا بوده است، تازه‌ترین داده‌ها تصویر نگران‌کننده‌ای از حال و آینده این قشر ارائه می‌کند.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد شمار قابل‌توجهی از پزشکان عمومی نه‌تنها به مهاجرت جغرافیایی روی آورده‌اند بلکه بسیاری نیز به دلیل فشارهای معیشتی و محدودیت‌های حرفه‌ای از چرخه درمان خارج شده یا به مشاغل غیرپزشکی روی آورده‌اند.
رضا لاری‌پور، سخنگوی سازمان نظام پزشکی، در گفت‌وگو با اقتصادنیوز از ابعاد این بحران می‌گوید: از مهاجرت جغرافیایی و شغلی پزشکان و شکاف فزاینده درآمدی تا خطر کمبود شدید متخصصان در سال‌های آینده.
به گفته او، اگر هشدارها جدی گرفته نشود و سیاست‌های حمایتی به سرعت اجرا نشود، سلامت عمومی کشور ظرف کمتر از پنج سال با بحرانی روبه‌رو می‌شود که جبران آن بسیار دشوار خواهد بود.
مشروح گفتگوی رضالاری‌پور، سخنگوی سازمان نظام پزشکی ایران با اقتصادنیوز را بخوانید.
****
آقای لاری‌پور، چند روز پیش آقای رئیس‌زاده آماری مطرح کرد مبنی بر اینکه از 105 هزار پزشک عمومی کشور، حدود ۳۰ هزار نفر در حرفه پزشکی فعال نیستند. وجود چنین آماری چه دلایلی دارد و شرایط را چطور اریابی می‌کنید؟ چرا این تعداد از پزشکان از طبابت کناره‌گیری کرده‌اند؟
ما در کل حدود ۴۰۰ هزار عضو در سازمان نظام پزشکی داریم که از این تعداد بیش از ۱۰5 هزار نفر پزشک عمومی هستند. برآورد ما این است که حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار پزشک عمومی عملاً از گردونه طبابت خارج شده‌اند.
دلیل این اتفاق دو عامل اصلی بوده است یک مهاجرت جغرافیایی(خروج از کشور) و دوم مهاجرت شغلی. واقعیت این است که بسیاری از پزشکان پس از سال‌ها تحصیل و گذراندن دوره‌های سخت، از نظر معیشتی به جایگاه شایسته‌شان نمی‌رسند. این در حالی است که دو دهه پیش جامعه پزشکی وضعیت بسیار بهتری داشت. امروز حتی پس از فارغ‌التحصیلی و گذراندن طرح اجباری در مناطق کم‌برخوردار، بسیاری تازه متوجه می‌شوند که مسیر اشتباهی آمده‌اند یا بازار کار با تصوراتشان هم‌خوانی ندارد.
مهاجرت شغلی اما به معنای تغییر مسیر کاری در داخل کشور است. برخی پزشکان به‌دلیل مشکلات اقتصادی، محدودیت‌های طرح، سربازی، یا گروگانگیری مدارک توسط وزارت بهداشت امکان خروج از ایران ندارند؛ بنابراین ترجیح می‌دهند سراغ کارهای دیگر بروند؛ کارهایی که درآمد بهتری دارد و دردسر کمتری.
نمونه این مشاغل جایگزین چیست؟
از رانندگی اسنپ و پیک گرفته تا دلالی در حوزه‌های مختلف. وقتی یک پزشک می‌بیند با تحصیلات طاقت‌فرسا و مسئولیت‌های سنگین، درآمدی کمتر از یک شغل ساده دارد، طبیعی است که به این سمت‌ها کشیده شود.
در حوزه‌های تخصصی وضعیت چگونه است؟
بسیاری از رشته‌های مادر مثل بیهوشی، اورژانس، عفونی، اطفال، جراحی قلب و فوق‌تخصص‌های دشوار با کمبود شدید نیرو روبه‌رو هستند. ظرفیت‌های این رشته‌ها در آزمون‌های تخصصی پر نمی‌شود. برعکس، رشته‌هایی مثل جراحی پلاستیک، گوش و حلق و بینی، رادیولوژی یا طب فیزیکی که درآمد بالاتر و کشیک کمتر دارند، متقاضی فراوان دارند. این روند اگر ادامه پیدا کند، در کمتر از پنج سال آینده در برخی رشته‌های حیاتی با بحران متخصص مواجه می‌شویم؛ بحرانی که مستقیماً به مردم و دریافت‌کنندگان خدمات سلامت آسیب می‌زند.
درآمد پزشکان جوان چقدر است که چنین مهاجرت شغلی رخ می‌دهد؟
به‌عنوان نمونه، پزشکان در دوره تحصیلات تکمیلی تا چند سال پیش ماهانه دو تا چهار میلیون تومان می‌گرفتند و اجازه فعالیت خارج از برنامه نداشتند. اخیراً این عدد به حدود ۲۴ میلیون تومان رسیده، اما همچنان برای یک فرد ۳۰ ساله در شهری مثل تهران با آن حجم تحصیل نه کافی است و نه منطقی.
مقایسه درآمد پزشکان ایرانی با پزشکان دیگر کشورها چطور است؟
در همین کشورهای همسایه خلیج فارس درآمد پزشک عمومی ۲۰ تا ۳۰ برابر ایران است. در ترکیه حدود ۱۸ برابر و حتی در پاکستان و هند هشت تا ۱۰ برابر ماست. طبیعی است که پزشکان ما که آموزش دیده و توانمند هستند، برای این کشورها جذابیت دارند.اما ماخودمان آن‌ها را به سادگی از دست می‌دهیم.
چه راهکارهایی می‌تواند این روند را متوقف کند؟
چند اقدام ساده اما اساسی لازم است:
بازنگری طرح نیروی انسانی؛ اجبار پزشکان جوان به خدمت در مناطق محروم بدون حمایت مالی منصفانه، انگیزه را از بین می‌برد.
کاهش مالیات و ارائه تسهیلات؛ از وام مسکن و خودرو تا امتیازات ویژه برای ادامه تحصیل فرزندان پزشکان مناطق کم‌برخوردار.
اصلاح نظام پرداخت؛ در دنیا نرخ‌های مشخص و عادلانه برای خدمات پزشکی وجود دارد.
متأسفانه وزارت بهداشت، مجلس و حتی دولت‌های مختلف سال‌ها این موضوع را نادیده گرفته‌اند. اگر همین حالا اقدام نکنیم، تنها حوزه‌ای که کشور در آن خودکفا بوده، یعنی درمان، هم به سرنوشت دیگر رشته‌ها دچار می‌شود.
اشاره کردید که حوزه درمان تاکنون نقطه قوت کشور بوده. کمی بیشتر توضیح می‌دهید؟
بله. در همه بحران‌ها، از جنگ گرفته تا کرونا، مردم مطمئن بودند که پزشک و بیمارستان در دسترس است. ما در درمان کاملاً خودکفا هستیم و هیچ بیماری نیست که نیازمند خروج از کشور برای درمان باشد. اما اگر بی‌توجهی ادامه یابد، همین نقطه قوت نیز از دست خواهد رفت.
آمار مشخصی از سهم مهاجرت شغلی و جغرافیایی دارید؟
تا چند سال پیش که شرایط اقتصادی و نرخ دلار بهتر بود، مهاجرت جغرافیایی سهم بیشتری داشت. امروز به دلیل گرانی ارز و محدودیت پذیرش کشورها، مهاجرت شغلی رو به افزایش است و این بسیار نگران‌کننده است. یعنی پزشک با همان تحصیلات بالا ترجیح می‌دهد اصلاً طبابت نکند، اتفاقی که در آمار اعلام شده شاهد آن هستید.
نقش دولت فعلی را چطور می‌بینید؟
این موضوع ربطی به یک دولت ندارد؛ دولت‌های مختلف کم‌کاری کرده‌اند. حتی آقای دکتر پزشکیان، رئیس‌جمهور فعلی، که سابقه وزارت بهداشت و ریاست دانشگاه علوم پزشکی دارد، باید بداند این بحران امروز یکی از اولویت‌های ملی است. اگر به سلامت مردم بی‌توجهی شود، هزینه‌های درمانی و دسترسی عادلانه به خدمات، به‌ویژه در تجهیزات و دارو، به‌شدت آسیب می‌بیند.
