اقتصاد ایران، که تحت فشار تحریمهای بینالمللی به سختی نفس میکشد، بیش از پیش به حفظ و گسترش صادرات غیرنفتی وابسته است. در این میان، حادثه اخیر مرگ دو نفر در عمان به دلیل مصرف آب معدنی ایرانی (برند Uranus Star) و متعاقب آن، تصمیم امارات متحده عربی برای ممنوعیت واردات و جمعآوری این محصول، چالشی جدی برای صادرکنندگان ایرانی ایجاد کرده است. این رخداد، در کنار خسارتهای مالی مستقیم، اعتبار تجاری ایران در بازارهای کلیدی منطقه را تهدید میکند.
بر اساس ادعای رسانه thenationalnews، دو شهروند عمانی بر اثر مصرف آب معدنی آلوده از یک محموله ایرانی جان خود را از دست دادند. در پی این حادثه، وزارت تغییرات اقلیمی و محیط زیست امارات اعلام کرد که پس از تأیید آلودگی محصول Uranus Star با مواد مضر در عمان، اقدامات فوری برای بررسی و تأیید این موضوع آغاز شده است. این وزارتخانه از شهروندان خواست فوراً هرگونه محصول از این برند را، حتی به مقدار کم، دور ریخته و از مصرف آن خودداری کنند.
در شرایطی که تحریمهای مالی و بانکی، تجارت خارجی ایران را به شدت محدود کرده، این حادثه میتواند تبعات گستردهای برای اقتصاد کشور داشته باشد:
از دست رفتن بازارهای کلیدی: امارات و عمان به عنوان دروازههای اصلی برای دسترسی ایران به بازارهای جهانی و کانالهای انتقال ارز، نقش حیاتی دارند. ممنوعیت واردات آب معدنی ایرانی، زیان مستقیمی به تولیدکننده (شرکت Uranus Star) و زنجیره تأمین آن (شامل حملونقل، بستهبندی و تأمینکنندگان مواد اولیه) وارد میکند.
خدشه به اعتبار برندهای غیرنفتی: صنعت مواد غذایی و آشامیدنی، بهویژه آب معدنی، از بخشهای صادراتی با پتانسیل رشد بالا بوده است. این حادثه، برچسب «ساخت ایران» را در بازارهای منطقهای زیر سؤال برده و میتواند بهانهای برای تشدید نظارتهای کیفی یا اعمال تعرفههای سختگیرانهتر توسط کشورهای همسایه شود.
اقتصاد ایران در معرض فشارهای ثانویه و مکانیسم ماشه قرار دارد. این حادثه میتواند برداشت منفی از ضعف نهادهای نظارتی ایران در کنترل کیفیت را تقویت کند. در نتیجه:
افزایش احتیاط در تراکنشها: بانکها و شرکتهای بیمه در امارات و عمان ممکن است در همکاری با شرکتهای ایرانی محتاطتر شوند. این امر فرآیند انتقال ارز را، که خود به دلیل تحریمها دشوار است، با تأخیر یا توقف مواجه میکند و تجارت سایر کالاها را نیز تحت تأثیر قرار میدهد.
امارات متحده عربی، به دلیل سهولت نسبی در معاملات ارزی و دلاری، یکی از معدود مسیرهای دور زدن تحریمها برای بخش خصوصی ایران بوده است. اقدام سریع امارات در ممنوعیت کامل برند Uranus Star و فراخوان جمعآوری آن، پیامی روشن به سایر شرکای تجاری منطقهای ارسال میکند: «همکاری با صادرکنندگان ایرانی پرریسک است.»
اگرچه این ممنوعیت در حال حاضر محدود به آب معدنی است، اما در فضای پرتنش تجاری، یک مشکل کیفی در یک محصول میتواند به سرعت به بهانهای برای تشدید نظارت یا کاهش حجم معاملات در سایر کالاها (مانند محصولات کشاورزی، پتروشیمیهای سبک یا کالاهای مصرفی) تبدیل شود.\
این حادثه، فراتر از زیان مالی مستقیم، از منظر اعتباری و ریسک سیستمی برای تجارت خارجی ایران هزینهبر است:
کوتاهمدت: زیان مستقیم تولیدکننده و خدشه به اعتبار برندهای صادراتی در بازارهای عمان و امارات.
بلندمدت: افزایش تردید و احتیاط شرکای تجاری اماراتی، که میتواند فرآیندهای انتقال ارز و تأیید مجوزهای واردات سایر کالاها را کندتر کند. این امر به طور مستقیم، نقش دبی به عنوان «شریان حیاتی» تجارت ایران در دوران تحریم را تحت فشار قرار داده و فشارهای اقتصادی بر کشور را تشدید میکند.
سفارت ایران در مسقط با انتشار بیانیهای، ضمن ابراز تأسف عمیق از درگذشت دو شهروند عمانی بر اثر مصرف آب معدنی منسوب به یک شرکت ایرانی، اعلام کرد که این موضوع با جدیت در حال پیگیری است. در این بیانیه آمده است: «علل وقوع حادثه و جزئیات فنی آن در دست بررسی است و سفارت ایران با تمام توان برای روشن شدن ابعاد این رخداد و حفظ سلامت شهروندان ایرانی و عمانی تلاش میکند. پیگیریها از طریق مراجع ذیربط در دو کشور ادامه دارد و نتایج رسمی پس از تکمیل بررسیها اعلام خواهد شد.»