به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، زندگی کارمندی با همه مزایای خود، چالش‌هایی دارد که اگر به آنها توجه نشود، می‌تواند سلامت فردی، کیفیت زندگی، و حتی بهره‌وری سازمانی را با تهدید‌های جدی مواجه کند. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، پیامد‌های جسمی و روانی ناشی از شرایط کاری ثابت، محیط اغلب پرتنش و سبک زندگی کم‌تحرک است.
گزارش‌ها و پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهند که مشاغل اداری (پشت‌میزی)، بیش از هر زمان دیگری با افزایش شیوع مشکلات اسکلتی، بیماری‌های سوخت‌وسازی (متابولیک) و فرسودگی روانی همراه هستند. این معضلات نه‌تنها رفاه فردی را کاهش می‌دهند، بلکه موجب کاهش بازده کاری و افزایش هزینه‌های نظام سلامت می‌شوند.
۱. کم‌تحرکی و خطرات جسمی مرتبط با نشستن طولانی‌مدت
۱.۱ آسیب‌های اسکلتی - عضلانی
یکی از نخستین و شایع‌ترین پیامد‌های زندگی کارمندی، کم‌تحرکی و نشستن طولانی پشت میز است. این وضعیت، برای مدت‌های طولانی و به‌صورت مداوم، فشار نامتناسبی به ستون فقرات، عضلات گردن، کمر و شانه‌ها وارد می‌کند.
در افراد دارای شغل اداری، مشکلات زیر بسیار دیده می‌شوند:
مطالعه‌ای که در نشریه ارگونومی منتشر شد نشان داد بیش از ۶۰ درصد کارمندانی که سابقه کاری بیش از پنج سال دارند، به نحوی دچار مشکلات اسکلتی - عضلانی هستند (Smith et al. , ۲۰۱۲).
۱.۲ اختلال در جریان خون و گشادشدگی سیاهرگ‌ها (واریس)
نشستن برای ساعات طولانی، گردش خون در اندام‌های تحتانی به‌ویژه پا‌ها را کاهش می‌دهد. نتیجه این فرآیند می‌تواند موارد زیر باشد:
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، نشستن بی‌تحرک یکی از عوامل مهم بروز اختلال در گردش خون است و توصیه می‌شود افراد، هر نیم‌ساعت یک‌بار، حداقل برای چند دقیقه از جای خود برخیزند (WHO, ۲۰۲۱).
۲. چاقی شکمی و بیماری‌های سوخت‌وسازی
۲.۱ افزایش چاقی در محیط‌های کاری کم‌تحرک
کم‌تحرکی، کاهش سوخت‌وساز پایه بدن در طول روز و تغذیه ناسالم محیط کار (مانند فست‌فود، شیرینی‌ها، نوشابه‌ها و تنقلات صنعتی) می‌تواند منجر به چاقی، به‌ویژه تجمع چربی در ناحیه شکم شود.
این نوع چاقی، خطرناک‌تر از چاقی عمومی است و با بیماری‌هایی مانند دیابت نوع دوم، سکته قلبی، چربی خون و سندرم متابولیک ارتباط قوی دارد.
مطالعه‌ای در نشریه سلامت شغلی نشان می‌دهد چاقی شکمی در میان کارکنان خدمات دولتی، به‌ویژه در رده‌های مدیران میانی و ارشد شایع‌تر است (Matsushita et al. , ۲۰۱۴).
۲.۲ سندرم متابولیک و مقاومت به انسولین
پایین‌بودن سطح فعالیت روزانه، همراه با تغذیه پرکالری و استرس مداوم، موجب کاهش پاسخ سلولی به انسولین می‌شود. در ادامه، بدن دیگر به خوبی نمی‌تواند قند خون را کنترل کند و فرد دچار دیابت نوع ۲ و افزایش چربی خون و فشار خون می‌شود؛ مجموعه‌ای که به آن «سندرم متابولیک» گفته می‌شود.
طبق پژوهشی از دانشگاه هاروارد، خطر ابتلا به این سندرم در کارمندانی که روزانه بیش از ۸ ساعت فعالیت نشسته دارند، تا ۲۵ درصد بیشتر از متوسط جامعه است (Harvard Medical School, ۲۰۲۰).
۳. اختلال‌های گوارشی و بیماری کبد چرب
در بسیاری از اداره‌ها به‌دلیل کمبود وقت و نبود تنوع غذایی سالم، کارمندان مجبور به مصرف غذا‌هایی چرب، آماده و با نرخ هضم پایین هستند. وقتی با این تغذیه، فعالیت بدنی هم همراه نشود، افراد ممکن است دچار:
کبد چرب، عارضه‌ای پنهان و بی‌علامت در مراحل اولیه است، اما در صورت پیشرفت، می‌تواند زمینه‌ی‌ساز آسیب‌های کبدی شدید شود.
بر اساس مقاله‌ای در نشریه بیماری‌های کبدی هپاتولوژی، حدود ۳۵ درصد از کارمندان شهری در کشور‌های توسعه‌یافته دارای درجاتی از این بیماری هستند (Chalasani et al. , ۲۰۱۸).
۴. فرسودگی شغلی و اختلال‌های روانی شایع در کارمندان
۴.۱ فرسودگی شغلی
فرسودگی شغلی، که اصطلاح پزشکی آن خستگی شغلی مزمن نیز هست، حاصل انباشت استرس‌های شغلی، انتظارات بالا، رقابت‌های ناسالم کاری و نبود احساس معنا در کار است.
برخی نشانه‌های کلیدی آن عبارت‌اند از:
براساس گزارش انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA)، سه چهارم کارمندان اداری طی دوسال اخیر، یکی از نشانه‌های فرسودگی را تجربه کرده‌اند (APA, ۲۰۲۳).
۴.۲ اضطراب شغلی و آسیب به خواب
شرایط فشارزا مانند ضرب‌الاجل‌های کاری، ارزیابی مداوم، روابط رسمی خشک یا محیط‌های پرتنش؛ می‌تواند منجر به اضطراب شغلی شود. این آشفتگی ذهنی اغلب شب هنگام خود را به صورت:
نشان می‌دهد و در درازمدت تأثیر منفی بر تمرکز، خلق‌وخو و حافظه فرد دارد.
ارتباط بین اضطراب شغلی و خواب کم‌کیفیت، در پژوهشی در نشریه سلامت خواب به صورت مستقیم اثبات شده است (Irish et al. , ۲۰۱۵).
۵. بیماری‌های قلبی - عروقی در مشاغل کم‌تحرک
کارمندان اداره‌ها، در مقایسه با دیگر گروه‌های شغلی، بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی و عروقی هستند. علت، ترکیب چند متغیر آسیب‌زا است:
گزارش انجمن قلب آمریکا تاکید می‌کند که کاهش حرکت در محیط کار، یکی از علل اصلی سکته قلبی و گرفتگی عروق است. همچنین بر اساس اعلام خدمات بهداشت عمومی انگلستان، افرادی با فعالیت روزانه کمتر از ۱۵ دقیقه، دو برابر بیشتر در معرض حمله قلبی قرار دارند (NHS, ۲۰۲۱).
۶. راهکار‌هایی برای کاهش آسیب‌های اداری
هرچند بسیاری از عوامل سبک زندگی کارمندی قابل حذف نیست، اما می‌توان با اقدامات پیشگیرانه، آسیب‌ها را کاهش داد:
جمع‌بندی
سلامت جسمی و روانی، سنگ‌بنای هر سازمان بهره‌ور و کارکنان رضایتمند است. مشاغل اداری اگر بدون مدیریت هوشمندانه سبک زندگی همراه شوند، در درازمدت فرد را دچار آسیب‌های جدی جسمی و روانی می‌کنند. راه حل، ایجاد آگاهی در هر دو سطح فردی و مدیریتی است: کارمندان باید مسئولیت بهبود عادات روزمره را بپذیرند و سازمان‌ها نیز شرایط مناسب را برای حمایت از سلامت کارکنان خود فراهم آورند.
