خبرگزاری مهر، گروه استانها – اعظم عبداللهی: کشاورزی شریان حیاتی تأمین غذای جوامع است که همواره در طول تاریخ دستخوش تحولات بنیادین بوده، در عصر حاضر که تأمین امنیت غذایی و حفظ منابع حیاتی اولویت یافته است، کشاورزی ایران با دو رویکرد سنتی و مدرن دست و پنجه نرم می‌کند.
گذار از شیوه‌های دیرینه به تکنولوژی‌های نوین افزایش بهره‌وری، چالش‌های اقتصادی و زیست‌محیطی جدیدی را نیز پیش روی تولیدکنندگان قرار داده است.
در این گزارش با تجربیات یک کشاورز و دیدگاه‌های یک کارشناس به بررسی مزایا، معایب و راهکارهای دستیابی به کشاورزی پایدار می‌پردازیم.
هزینه بالای مکانیزه کردن مزارع
محمد هارونی از کشاورزان فریدنی در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید: کشاورزی سنتی با تمام ریشه‌های فرهنگی و زیست‌محیطی‌اش برای ما بازدهی و سود خالص بسیار پایینی دارد. در روش‌های سنتی ما هنوز هم با ابزارهای دستی کار می‌کنیم و کاشت و برداشت محصولاتی مانند گندم و جو به روش‌های قدیمی انجام می‌شود همین امر باعث شده تا در مقایسه با کشاورزی مدرن نیاز به نیروی کار انسانی بسیار بیشتری باشد.
وی می‌افزاید: به عنوان مثال برای برداشت سیب‌زمینی گاهی به ۴۰ کارگر نیاز داریم در حالی که در روش مکانیزه این تعداد به ۵ نفر کاهش می‌یابد، علاوه بر این مصرف آب در روش سنتی ۲ برابر بیشتر است و آفات نیز به سموم قدیمی مقاوم شده‌اند به همین دلیل مجبوریم از سموم قوی‌تری استفاده کنیم که هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.
این کشاورز تاکید می‌کند: از سوی دیگر روی آوردن به کشاورزی مدرن با چالش‌های بزرگی همراه است، هزینه اولیه برای مکانیزه کردن مزارع بسیار بالاست و تهیه ماشین‌آلات پیشرفته مانند کمباین و ردیف‌کار، یا احداث استخرهای ذخیره آب با عایق ژئوممبران نیازمند سرمایه‌گذاری هنگفتی است تأمین آن برای بسیاری از ما دشوار است.
مهندسان کشاورزی فریدن در مزارع حضور میدانی داشته باشند
هارونی ابراز می‌کند: کمبود نهاده‌ها، گرانی سم و کود و مشکلات ناشی از قطعی برق نیز مزید بر علت شده و تولید را با مشکل مواجه می‌کند، گاهی هم پس از تجربه سرمازدگی یا بروز مشکلات غیرمنتظره با خود فکر می‌کنیم که شاید در روش سنتی محصول بهتری برداشت می‌کردیم هرچند که می‌دانیم در بلندمدت این‌طور نیست.
او خطاب به مسئولان شهرستان فریدن می‌گوید: مسئولان می‌توانند در تأمین تسهیلات کافی برای پیاده‌سازی روش‌های نوین و ارائه آموزش‌های کاربردی به ما کمک کنند، ما نیاز داریم دانش‌آموختگان و مهندسان کشاورزی فارغ‌التحصیل شده به صورت میدانی در مزارع حضور داشته باشند، ما را راهنمایی کنند و به سوالاتمان پاسخ دهند.
به گفته این کشاورز در حال حاضر بسیاری از مزارع کشاورزی فریدن از تکنولوژی‌های پیشرفته مانند کشت گلخانه‌ای، هیدروپونیک، سنسورها و پهپادها بی‌بهره هستند و این نشان‌دهنده شکاف فناورانه بزرگی است که باید پر شود.
آبیاری نوین عامل جلوگیری از اتلاف منابع حیاتی
لیلا اصغری، کارشناس کشاورزی منطقه فریدن نیز در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: کشاورزی مدرن با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته مانند سنسورها، درون‌ریزی داده‌ها، سیستم‌های آبیاری نوین (بارانی و قطره‌ای) ماشین‌آلات مکانیزه و استخرهای ذخیره آب، جهشی چشمگیر در بهره‌وری ایجاد کرده است. این رویکرد علاوه بر افزایش درآمد کشاورزان به شکل قابل توجهی نیروی کار مورد نیاز را کاهش داده و از فرسایش خاک و هدررفت آب جلوگیری می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه علت اصلی گرایش به آبیاری نوین جلوگیری از اتلاف منابع حیاتی است، ابراز می‌کند: البته در این راستا کشاورزی سنتی نیز در حفظ تنوع زیستی و حفاظت از محیط زیست به ویژه با استفاده از تنوع گیاهی و جانوری محلی مزایایی دارد.
این کارشناس حوزه کشاورزی تاکید می‌کند: نکته کلیدی برای دستیابی به توسعه پایدار در تلفیق هوشمند این دو رویکرد نهفته است، ما باید از تجربیات ارزشمند و دانش بومی کشاورزان در کنار تکنولوژی‌های مدرن استفاده کنیم تا هم بهره‌وری را ارتقا دهیم و هم منابع را به صورت پایدار مدیریت کنیم.
اصغری می‌گوید: وضعیت فعلی نشان می‌دهد که اکثر مزارع ما از فناوری‌های روز مانند کشت گلخانه‌ای، هیدروپونیک، سنسورها و پهپادها بی‌بهره هستند. این شکاف فناورانه لزوم سرمایه‌گذاری هدفمند دولتی در ارائه تسهیلات و آموزش‌های کاربردی را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
حمایت‌های ما باید به سمت زیرساخت‌ها و دانش حرکت کند
همچنین محمد زمان احمدی، رئیس اداره جهاد کشاورزی در این باره در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: بخش کشاورزی یکی از خصوصی‌ترین بخش‌های اقتصاد کشور است، سیستم‌های حمایتی دولت در حال گذر از مدل‌های سنتی مالی به سمت مدل‌های تحول‌آفرین الگوی کشت و بهره‌وری آب هستند.
وی ضمن تشریح چالش‌های تأمین به موقع کود شیمیایی به دلیل خصوصی بودن تولید به مزایای طرح‌های کشت قراردادی موفق برای محصولاتی چون گندم و چغندر قند اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: دوران کشاورزی سنتی به پایان رسیده و تغییرات ساختاری در شیوه کشت، مکانیزاسیون و بهره‌وری آب، تنها راه مقابله با بحران خشکسالی و کاهش هزینه‌های تولید است.
رئیس اداره جهاد کشاورزی با اشاره به حرکت دولت به سمت حذف تدریجی حمایت‌های مالی مستقیم از کشاورزی ابراز می‌کند: بخش کشاورزی یکی از خصوصی‌ترین بخش‌های کشور است و حمایت‌های ما باید به سمت زیرساخت‌ها و دانش حرکت کند. در همین راستا یکی از چالش‌های اصلی کشاورزان تأمین به موقع کود شیمیایی است، با توجه به خصوصی بودن تولید کود دولت منابع کافی برای ارائه حمایت مالی مستقیم در خرید این نهاده ندارد با این وجود توزیع کود سهمیه‌ای و همچنین سوخت (گازوئیل) و ادوات کشاورزی به صورت نظام‌مند در منطقه ادامه دارد.
وی با تأکید بر موفقیت سیاست کشت قراردادی در شهرستان فریدن تصریح می‌کند: دولت در قبال محصولاتی نظیر جو، گندم و چغندر قند به صورت قراردادی عمل می‌کند. در این سیستم بذر محصولات توسط دولت تأمین می‌شود و کشاورز در زمینه فروش محصول نهایی هیچ مشکلی نخواهد داشت همچنین بیمه محصولات برای کشاورزان به صورت رایگان فراهم شده است تا ریسک تولید به حداقل برسد.
زمان احمدی با اشاره به تحولات عمیق در این بخش ابراز می‌کند: امروز کشاورزی به سرعت به سمت مکانیزه شدن و مدرنیته پیش می‌رود. به کارگیری سیستم‌های مدرن نه تنها باعث صرفه‌جویی چشمگیر در وقت، هزینه و مصرف آب شده، بلکه منجر به افزایش تولید و ارتقای کیفی محصول نهایی نیز شده است.
پیاز تنها محصول کشت سنتی در فریدن
وی با بیان اینکه دوران کشاورزی سنتی به پایان رسیده، تنها کشت و برداشت محصول پیاز را به دلیل شرایط خاص منطقه به صورت دستی اعلام کرده و ابراز می‌کند: دولت برای تغییر الگوی کشت و همچنین به‌روزرسانی ادوات کشاورزی تسهیلات لازم را در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد. این تحول علاوه بر افزایش کیفیت محصول در به کارگیری نیروی انسانی و مدیریت هزینه‌های تولید صرفه‌جویی قابل توجهی ایجاد می‌کند.
رئیس اداره جهاد کشاورزی بحران خشکسالی را مهم‌ترین تهدید فعلی دانسته و هشدار داد: ما اکنون در شرایطی هستیم که حتی سیستم‌های آبیاری بارانی نیز دیگر پاسخگوی نیاز ما نیستند. باید هرچه سریع‌تر به سمت روش‌های فوق مدرن و دقیق‌تر برویم تا از آب موجود بهترین بهره‌وری را داشته باشیم. کار روی بهره‌وری آب یک اصل حیاتی و غیرقابل چشم‌پوشی است.
کشاورزان اسناد اراضی کشاورزی خود را دریافت کنند
وی تاکید می‌کند: یکی از اهداف اصلی ما، برندسازی محصول سیب‌زمینی منطقه است. خوشبختانه ما در منطقه از سردخانه‌های با ظرفیت بالا برای نگهداری سیب‌زمینی استفاده می‌کنیم که این امکان را می‌دهد محصول را بدون کوچک‌ترین تغییر و با حفظ کیفیت کامل نگهداری و عرضه کنیم.
زمان احمدی از کشاورزان خواست تا هر چه سریع‌تر برای سنددار شدن اراضی خود اقدام کنند چرا که سنددار شدن اراضی مزایای متعددی از جمله امکان استفاده از تسهیلات بانکی و دولتی را برای کشاورزان فراهم می‌کند و از بروز هرگونه مشکل در خصوص مالکیت خصوصی اراضی در آینده جلوگیری خواهد کرد.
تسهیلات برای کشاورزی مدرن فریدن در نظر گرفته شد
همچنین بهرام خواجه سعیدی، فرماندار شهرستان فریدن در این باره به خبرنگار مهر می‌گوید: حرکت بخش کشاورزی به سوی شیوه‌های مدرن و مکانیزه یک ضرورت غیرقابل انکار و اقدامی در راستای منافع مستقیم کشاورزان است.
وی تصریح می‌کند: مکانیزاسیون ابزاری کلیدی برای افزایش بهره‌وری است و می‌تواند منجر به صرفه‌جویی قابل توجه در سه حوزه حیاتی مصرف آب، زمان و هزینه‌ها شود.
فرماندار فریدن همچنین از حمایت‌های دولت در این مسیر خبر داده و ابراز می‌کند: برای پشتیبانی از کشاورزان در امر نوسازی و مکانیزه کردن، تسهیلاتی در اختیار آن‌ها قرار خواهد گرفت تا فرآیند تحول در کشاورزی تسهیل شود.
با این حال گذر به سمت کشاورزی مدرن نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت اقتصادی و زیست محیطی برای کشور محسوب می‌شود. اما این گذار نباید به بهای نادیده گرفتن سنت‌ها و تجربیات بومی باشد.
موفقیت در این مسیر نیازمند سرمایه‌گذاری دولتی هوشمندانه در اعطای تسهیلات کم‌بهره و ارائه آموزش‌های عملی و کاربردی به کشاورزان است و کشاورزی پایدار نیازمند همکاری مشترک دولت کارشناسان و خود کشاورزان است تا بتوانیم چرخ‌های تولید را با رویکردی نوین و پایدار به حرکت در آوریم.
