شمال نیوز: قرار گرفتن میان سه قاره‌ی آسیا، اروپا و آفریقا، و دسترسی هم‌زمان به آب‌های آزاد و مسیرهای زمینی و ریلی گسترده، مزیتی است که می‌تواند ایران را به یکی از قطب‌های اصلی ترانزیت منطقه و حتی جهان تبدیل کند. در شرایطی که رقابت جهانی برای تصاحب مسیرهای ترانزیتی شدت گرفته، ایران فرصتی طلایی برای احیای جایگاه تاریخی خود در شبکه تجارت بین‌المللی دارد.
زیرساخت‌های حمل‌ونقل ایران، از بنادر جنوبی در خلیج فارس و دریای عمان گرفته تا شبکه ریلی سراسری و جاده‌های ترانزیتی شمال کشور، ظرفیت اتصال میان آسیای میانه، روسیه، قفقاز و شبه‌قاره هند را فراهم کرده است.
پروژه‌هایی مانند کریدور شمال–جنوب، چابهار–زرنج و مسیر ریلی رشت–آستارا، تنها بخش کوچکی از این توان بالقوه را نمایان می‌کنند. علاوه بر این، موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و روابط رو‌به‌گسترش با کشورهای همسایه، می‌تواند عاملی تعیین‌کننده برای جذب سرمایه‌گذاری در بخش ترانزیت باشد.
افزایش همکاری با کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان شانگهای و کشورهای خلیج فارس، فرصت تازه‌ای برای توسعه شبکه‌های حمل‌ونقل چندوجهی ایجاد کرده است. ایران می‌تواند با ایفای نقش «پل ارتباطی»، کالاها را از بنادر جنوبی خود به بازارهای روسیه، قفقاز، آسیای میانه و اروپا منتقل کند و از این رهگذر، درآمد ارزی پایدار و اشتغال‌زایی گسترده ایجاد نماید.
با این حال، تحقق این هدف بدون اصلاحات ساختاری در مدیریت لجستیک، تسهیل قوانین گمرکی و کاهش زمان ترخیص کالاها امکان‌پذیر نیست. در بسیاری از کشورهای منطقه، رقابت ترانزیتی نه صرفاً در مسیرها، بلکه در سرعت و کیفیت خدمات تعریف می‌شود. ایران نیز برای جذب شرکت‌های بین‌المللی باید فضای رقابتی، شفاف و قابل پیش‌بینی برای تجارت خارجی ایجاد کند.
زیرساخت و ژئوپلیتیک؛ ۲ ستون کلیدی در مسیر هاب شدن
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین حمل‌ونقل، از جمله سیستم‌های هوشمند پایش ترافیک، سامانه‌های دیجیتال ردیابی محموله و به‌روزرسانی ناوگان حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، می‌تواند مزیت رقابتی ایران را در برابر مسیرهای رقیب مانند کانال سوئز، ترکیه و آذربایجان افزایش دهد.
در نهایت، تبدیل ایران به هاب ترانزیت منطقه، تنها یک شعار اقتصادی نیست بلکه می‌تواند راهبردی کلان برای کاهش وابستگی به نفت، افزایش نفوذ ژئو‌اقتصادی و ارتقای جایگاه بین‌المللی کشور باشد. تحقق این هدف نیازمند همگرایی در سیاست خارجی، ثبات در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری هدفمند در زیرساخت‌هاست؛ مسیری دشوار اما دست‌یافتنی که می‌تواند آینده تجارت ایران را دگرگون کند.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد با اشاره به موقعیت ژئواکونومیک ایران گفت: با توجه به زیرساخت‌های کشور، مناطق آزاد می‌توانند به هاب لجستیک کریدور شمال-جنوب تبدیل شوند.
رضا مسرور دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی اظهار کرد: ایران با برخورداری از موقعیت ژئواکونومیک منحصربه‌فرد به‌عنوان پل ارتباطی شرق و غرب و هاب انرژی، ظرفیت تبدیل شدن به نقاط کلیدی استراتژیک در شبکه اقتصادی بریکس را دارد.
ایران هاب ترانزیت و حلقه اتصال بریکس در کریدورهای جهانی
وی تأکید کرد: مناطق آزاد کشور می‌توانند در پیوند با کریدورهای بین‌المللی و شبکه ترانزیت جهانی، جایگاهی جایگزین‌ناپذیر برای تجارت و حمل‌ونقل اعضای بریکس ایفا کنند.
وی با اشاره به پیشنهاد ایران برای ایجاد یک کنسرسیوم حمل‌ونقل بریکس افزود: این طرح با هدف سرمایه‌گذاری مشترک در زیرساخت‌های ریلی، بندری و جاده‌ای مناطق آزاد به‌ویژه چابهار و انزلی، دو شاهراه حیاتی در کریدور شمال-جنوب، طراحی شده است.
وی با بیان اینکه بریکس با سازوکارهایی چون بانک توسعه جدید و تجارت با ارزهای ملی فرصت تاریخی بازآرایی اقتصاد جهانی را فراهم کرده، گفت: تأسیس منطقه آزاد مالی بریکس در ایران می‌تواند به استقرار شعب بانک توسعه جدید و بانک‌های مرکزی اعضا برای تسهیل سرمایه‌گذاری و تسویه مبادلات کمک کند.
به گفته دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد، توسعه زیرساخت‌های تسویه با ارزهای ملی در مناطق آزاد، زمینه حذف دلار و کاهش هزینه‌های تجاری میان اعضا را فراهم خواهد کرد.
مسرور ایجاد پلتفرم‌های پرداخت و پیام‌رسان مالی امن را از محورهای همکاری‌های آینده دانست و با تأکید بر اهمیت شکل‌دهی به زنجیره‌های ارزش افزوده مشترک اضافه کرد: ترکیب مزیت‌های نسبی کشورهای عضو — از انرژی ایران و فناوری چین گرفته تا مواد اولیه روسیه و بازار هند — می‌تواند در قالب تولید مشترک در مناطق آزاد ایران محقق شود.
وی از ایجاد پارک‌های صنعتی و فناوری مشترک میان اعضای بریکس در حوزه‌هایی مانند پتروشیمی، داروسازی، هوش مصنوعی و انرژی‌های تجدیدپذیر خبر داد و افزود: این پارک‌ها با سرمایه‌گذاری و مدیریت شرکت‌های دانش‌بنیان کشورهای عضو، به تقویت همگرایی صنعتی و فناورانه کمک می‌کند.
وی راه‌اندازی پنجره واحد گمرکی دیجیتال میان مناطق آزاد بریکس را نیز اقدامی مؤثر برای تسهیل جریان کالا دانست و گفت: دیجیتالی‌سازی فرآیندهای گمرکی و تجاری موجب تسریع و کاهش هزینه ترانزیت در سراسر شبکه کشورهای عضو خواهد شد.
وی تدوین چارچوب حقوقی و مرکز داوری مشترک را از الزامات موفقیت همکاری‌ها برشمرد و تأکید کرد: ایران آماده ایجاد یک نظام داوری بین‌المللی در مناطق آزاد خود برای تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و حل اختلافات تجاری میان اعضای بریکس است.
دبیر شورای عالی مناطق آزاد با اشاره به جایگاه مناطق آزاد ایران در اقتصاد منطقه‌ای گفت: این مناطق نه تنها بازیگران ملی، بلکه شرکای استراتژیک بریکس در مسیر توسعه و یکپارچگی اقتصادی جنوب-جنوب به شمار می‌روند. ایران در حال بازآفرینی مناطق آزاد خود به عنوان دروازه‌های هوشمند، دیجیتال و پایدار است و از تمامی کشورها و شرکت‌هایی که به‌دنبال شریکی قابل اعتماد در یکی از استراتژیک‌ترین نقاط جهان هستند، برای همکاری دعوت می‌کند./ل
