به گزارش همشهری آنلاین، در روزهای اخیر وایرال شدن ویدئوی یک غواص ایرانی در میدان مشترک سلمان و مقایسه شعله‌های گاز طرف ایرانی با سکوهای اماراتی، واکنش‌هایی را در فضای رسانه‌ای برانگیخته است. در این ویدئو، حجم گاز سوزانده‌شده در سکوی ایرانی بیشتر از طرف اماراتی به نظر می‌رسد. بسیاری از مخاطبان، علت این تفاوت را صرفاً به تحریم‌ها نسبت داده‌اند، اما واقعیت میدانی و فنی این پدیده بسیار پیچیده‌تر از تاثیر تحریم‌ها است.
میدان سلمان میان ایران و امارات مشترک است. در سمت امارات، بهره‌برداری از این میدان سال‌ها توسط شرکت فرانسوی «توتال» و سپس شرکت «ادنوک آفشور» انجام شده است. حضور طولانی‌مدت شرکت‌های بین‌المللی باعث ایجاد زیرساخت‌های پیشرفته برای جمع‌آوری، فرآورش و تزریق گاز همراه، شده است. در این سمت، گاز ترش پس از جمع‌آوری به تأسیسات فرآوری منتقل و یا به شبکه مصرف تزریق می‌شود و در نتیجه حجم گاز سوزانده‌شده محدودتر است.
در مقابل، ایران به دلیل عدم تخصیص بودجه و توسعه زیرساختی، توان کمتری در جمع‌آوری گاز همراه در این میدان دارد. بر اساس داده‌های بانک جهانی، ایران در سال‌های اخیر یکی از سه کشور نخست دنیا در میزان فلرینگ بوده است. بخشی از این مسئله به تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و محدودیت در دسترسی به تجهیزات حساس بازمی‌گردد. تأمین قطعات، کمپرسورهای ضدخورندگی و تجهیزات شیرین‌سازی گاز به شدت تحت تأثیر تحریم قرار گرفته و پروژه‌های توسعه‌ای کند شده است. اما نکته مهم‌تر این است که حتی بدون تحریم نیز ایران از نظر تاریخی در توسعه زیرساخت‌های جمع‌آوری و فرآورش گاز همراه، عقب‌تر از امارات حرکت کرده است.
امارات از دهه‌ها پیش با اجرای پروژه‌های متعدد، زیرساخت‌های جمع‌آوری و فرآورش گاز ترش را ایجاد کرده است. نمونه شاخص این روند، پروژه گاز ترش «میدان شاه» است که گاز اسیدی سنگین را شیرین و به شبکه سراسری منتقل می‌کند. همین تجربه باعث شده تا سکوهای اماراتی در میدان سلمان وابستگی کمتری به سوزاندن گاز داشته باشند.
از این رو تقلیل دادن این موضوع به تحریم ساده‌انگارانه است، چون مهندسان ایرانی در طی سال‌های اخیر اقدام به بومی سازی فناوری‌ها و تجهیزات نفتی کرده‌اند. مصداق این امر موفقیت تیم فنی شرکت نفت فلات قاره ایران در مهندسی معکوس و ساخت داخلی قطعات یدکی شیرهای ایمنی سکوهای نفتی و گازی سلمان است. این اقدام پس از سال‌ها وابستگی به واردات انجام شد و پاسخی مستقیم به چالش‌های ناشی از تحریم بود. متخصصان داخلی توانستند یک دست کامل تعمیراتی برای پایلوت و شیرهای اصلی ایمنی را طراحی و آزمایش کنند و گامی مهم برای استقلال فنی در عملیات دریایی بردارند.
در سوی دیگر، ایران با مشکلات زیرساختی و وقفه‌های عملیاتی نیز روبه‌رو بوده است. به عنوان مثال، چند سال پیش آسیب به خط لوله انتقال گاز سلمان باعث توقف انتقال و افزایش فلرینگ شد. وقتی مسیر انتقال یا واحد فرآورش موقتاً از کار می‌افتد، سوزاندن گاز به دلایل ایمنی و تداوم تولید نفت اجتناب‌ناپذیر می‌شود.
با تمام این اوصاف در ماه‌های اخیر، گام‌های مهمی برای کاهش فلرینگ در سکوی سلمان برداشته شده است. شرکت ملی نفت ایران با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای، طرح جمع‌آوری و انتقال روزانه ۴ میلیون مترمکعب گاز مشعل میدان سلمان را کلید زد. بر اساس این تفاهم‌نامه، سرمایه‌گذاری لازم برای جمع‌آوری گاز و انتقال آن به عسلویه انجام می‌شود تا هم خوراک پایدار برای پتروشیمی تأمین شود و هم آلایندگی زیست‌محیطی کاهش یابد.
مدیرعامل یکی از شرکت‌های پتروشیمی بخش خصوصی اعلام کرده است که هدف این طرح، انتقال گاز متان به مجتمع پتروشیمی در عسلویه است تا علاوه بر کاهش آلودگی، ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد شود. او گفته است بررسی‌های فنی و اقتصادی در حال انجام است و با تکمیل مطالعات ظرف سه ماه آینده، انتقال گاز تا زمستان امسال آغاز می‌شود. این پروژه قرار است خوراک پایدار بزرگ‌ترین مجتمع متمرکز تولید متانول جهان را تأمین کند.
اقدامات یادشده می‌تواند به تدریج شکاف میان ایران و امارات در زمینه جمع‌آوری گاز همراه را کاهش دهد. با استفاده از توان داخلی و جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، حجم فلرینگ در میدان سلمان می‌تواند به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کند. این کاهش علاوه بر منافع زیست‌محیطی، به جلوگیری از هدررفت منابع و تقویت خوراک صنایع پتروشیمی نیز کمک می‌کند.
اگرچه تحریم‌ها باعث دشواری تأمین تجهیزات و توسعه پروژه‌های گازی در ایران دارند، اما تقلیل کل مسئله به تحریم، تصویری ناقص از واقعیت است. تفاوت تاریخی در سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساختی میان ایران و امارات، عامل پررنگ‌تری در حجم متفاوت شعله‌های میدان نفتی مشترک است. برنامه‌های جدید برای جمع‌آوری گاز مشعل، ساخت قطعات حیاتی در داخل کشور و مشارکت بخش خصوصی می‌تواند ایران را به سمت کاهش پایدار فلرینگ و استفاده بهینه از منابع انرژی هدایت کند.
این مسیر نه تنها پاسخی مهندسی و فناورانه به تحریم است، بلکه اقدامی مهم در جهت کاهش آلودگی، حفظ محیط زیست و افزایش بهره‌وری در صنعت نفت و گاز کشور محسوب می‌شود.
منبع: خبرگزاری دانشجو
