در دوران همه‌گیری کووید-19، انسان‌ها برای کاهش تماس نزدیک با یکدیگر مجبور شدند محیط زندگی و کار خود را تغییر دهند. حالا پژوهش جدیدی نشان داده که این رفتار فقط مختص ما نیست و مورچه‌ها هم هنگام مواجهه با بیماری‌های همه‌گیر، تغییرات مشابهی را در محیط زندگی خود ایجاد می‌کنند.
براساس این مطالعه که به‌تازگی توسط محققان دانشگاه بریستول در مجله Science منتشر شده، مورچه‌ها هنگام مواجهه با عوامل بیماری‌زا، ساختار لانه خود را به‌گونه‌ای تغییر می‌دهند که احتمال گسترش بیماری کاهش پیدا کند. این تغییرات شامل افزایش فاصله بین ورودی‌ها و کاهش ارتباط مستقیم میان اتاقک‌ها می‌شود؛ رفتاری که به گفته محققان تا پیش از این در هیچ حیوانی مشاهده نشده بود.
«لوک لِکی»، نویسنده اصلی پژوهش و زیست‌شناس دانشگاه بریستول، می‌گوید:
«ما می‌دانستیم مورچه‌ها بسته به دمای خاک یا جنس زمین، الگوی حفاری خود را تغییر می‌دهند. اما این اولین‌بار است که مشاهده می‌کنیم حیوانی غیر از انسان، ساختار محیط خود را برای کاهش انتقال بیماری تغییر می‌دهد.»
برای کسب این نتیجه، پژوهشگران گروه‌هایی از 180 مورچه را در ظرف‌های حاوی خاک قرار داده‌اند تا شروع به ساخت لانه کنند. پس از یک روز، در نیمی از گروه‌ها 20 مورچه جدید که در معرض قارچ‌های بیماری‌زا قرار گرفته بودند، به ظرف‌ها اضافه شدند. سپس همه گروه‌ها به مدت شش روز دیگر به ساخت لانه ادامه دادند و ساختار زیرزمینی آنها با استفاده از فناوری تصویربرداری میکرو-سی‌تی (micro-CT) به‌صورت سه‌بعدی بررسی شد.
محققان به‌عنوان نتیجه تحقیق خود گفته‌اند لانه‌های ساخته‌شده توسط گروه‌هایی که در معرض بیماری قرار گرفته بودند، ساختار «پراکنده‌تری» داشت. مسیرهای طولانی‌تر، ورودی‌هایی با فاصله بیشتر و اتاقک‌هایی با اتصال مستقیم کمتر از جمله مشخصه آنها بوده است.
به‌گفته محققان، وجود این الگو باعث می‌شود پاتوژن‌ها (عوامل بیماری‌زا) سخت‌تر میان بخش‌های مختلف لانه جابه‌جا شوند و از ذخیره غذا یا لاروها محافظت شود.
آنها سپس با شبیه‌سازی گسترش بیماری در مدل‌های سه‌بعدی لانه‌ها، متوجه شدند که این تغییر معماری واقعاً باعث کاهش انتقال بیماری می‌شود. اما نکته جالب‌تر اینکه مورچه‌های بیمار علاوه‌بر تغییر در ساختار لانه، رفتار منزوی‌تری نیز پیدا می‌کند.
به‌گفته لکی، مورچه‌ها همیشه چنین لانه‌هایی نمی‌سازند، چون این ساختارهای «ایمن‌تر» در شرایط عادی بهره‌وری را کاهش می‌دهند. بنابراین، درست مانند انسان‌ها، آنها فقط در زمان تهدید واقعی، محیط خود را به شکل هوشمندانه‌ای بازطراحی می‌کنند.
