تهران، به عنوان پایتخت ایران، سال‌هاست که درگیر مشکل آلودگی هوای جدی است. این معضل علاوه بر تأثیرات منفی بر سلامت شهروندان، بر بخش‌های اقتصادی نیز تاثیرگذار بوده است. در حالی که آلودگی هوا مشکلات زیادی از قبیل بیماری‌های تنفسی و مزمن ایجاد کرده، اثرات آن در بازار مسکن نیز به وضوح دیده می‌شود.
آلودگی هوا به یکی از عوامل مهم در انتخاب محل زندگی افراد تبدیل شده است. بسیاری از خانواده‌ها تمایل دارند در نقاطی با هوای پاک‌تر زندگی کنند، و این امر موجب تغییرات در سطح تقاضا و قیمت مسکن در مناطق مختلف تهران شده است. همچنین، سرمایه‌گذاران نیز با توجه به این موضوع، بیشتر به مناطقی با آلودگی کمتر گرایش پیدا کرده‌اند، چرا که چنین مناطقی جذابیت بیشتری برای خریداران دارند.
این شرایط نه تنها قیمت‌ها را تحت تأثیر قرار داده، بلکه منجر به افزایش نابرابری در دسترسی به مسکن سالم شده است. در نتیجه، بحران آلودگی هوا به یکی از چالش‌های چندبعدی شهر تهران بدل شده که نیاز به برنامه‌ریزی و اقدامات جدی دارد.
کیفیت هوای مناطق مختلف به یکی از مهم‌ترین معیارهای خریداران مسکن تبدیل شده است. با این حال، کاهش توان مالی خانواده‌ها بسیاری را مجبور به سکونت در مناطق آلوده کرده است؛ حتی با وجود آگاهی نسبت به پیامدهای زیست‌محیطی آن.
براساس آمارهای شرکت کنترل کیفیت هوا، نیمه جنوبی تهران در پاییز و اوایل زمستان ۱۴۰۴ بیشترین آلودگی را تجربه کرده است. مناطقی مانند شهرری، سیمان تهران، مناطق ۱۵، ۱۷، ۱۱ و بخش‌هایی از مناطق ۱۸، ۱۹ و ۲۱ بیشترین تعداد روزهای با وضعیت «قرمز» و «بنفش» را سپری کرده‌اند.
شهرری (منطقه ۲۰): ۵۲ روز قرمز
سیمان تهران: ۲۹ روز قرمز
منطقه ۱۷: ۲۵ روز قرمز
منطقه ۱۵: ۲۴ روز قرمز
منطقه ۲۱: ثبت یک روز «خطرناک-قهوه‌ای»
از دلایل اصلی این آلودگی می‌توان به نزدیکی به جاده‌های شلوغ، وجود صنایع متعدد، فرسودگی بافت شهری و گردش نامناسب باد اشاره کرد.
مطالعات نشان می‌دهد که فشارهای محیطی مانند تغییرات آب و هوایی و کمبود منابع آبی بر رفتار خریداران مسکن تأثیر می‌گذارند. مناطقی که از آلودگی بیشتر یا مشکلات آبی رنج می‌برند، از دید سکونتی جذابیت کمتری دارند، در حالی که مناطق با کیفیت هوای بهتر توانسته‌اند تقاضای بیشتری جذب کنند.
از نظر عوامل جمعیتی، بسیاری از بازنشستگان که مبتلا به بیماری‌های مزمن هستند، معمولاً مناطقی با شرایط آب و هوایی ملایم‌تر و کیفیت هوای مناسب‌تر را برای سکونت انتخاب می‌کنند. این روند بر تغییر تقاضا در برخی مناطق تأثیرگذار بوده است.
با توجه به سطح بالای آلودگی، فرسودگی زیرساخت‌ها و قرارگیری در نزدیکی مراکز صنعتی، مناطق جنوبی پایتخت جزو ارزان‌ترین گزینه‌ها برای خرید مسکن هستند. بررسی قیمت املاک مسکونی در متراژهای ۴۰ تا ۵۰ متری با امکانات پایه نشان می‌دهد:
| ۲۰ | شهرری | ۱,۷۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | آپارتمان ۴۹ متری با امکانات کامل؛ قیمت ۱.۷۶۴ میلیارد |
| ۱۸ | شادآباد | ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | آپارتمان ۴۰ تا ۵۰ متری |
| ۱۵ | – | ۲,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | آپارتمان ۴۷ متری، ۱۲ سال ساخت، آسانسور و انباری؛ قیمت ۲.۶۲۰ میلیارد |
| ۱۷ | شهرک شریعتی | ۲,۷۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | حداقل بودجه مورد نیاز |
| ۱۱ | امیریه | ۲,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ | واحد ۴۵ متری، ۸ سال ساخت، آسانسور، پارکینگ و انباری؛ قیمت ۲.۹۵۰ میلیارد |
اگرچه کیفیت هوای منطقه باید به عنوان یکی از ارکان مهم برای انتخاب محل سکونت مطرح باشد، اما شرایط اقتصادی دشوار و کاهش قدرت خرید خانوارها موجب شده تا بسیاری از متقاضیان به اجبار در آلوده‌ترین مناطق تهران زندگی کنند.
این تفاوت قیمت نوعی هزینه پنهان زیست‌محیطی به شمار می‌آید که ساکنان مناطق جنوبی در قبال تحمل کیفیت پایین هوا پرداخت می‌کنند.
