شهروندان برای کنترل هزینه خدمات از سه ابزار استفاده می‌کند. تعویق مراجعه، کاهش حجم و کیفیت سرویس یا خودکفایی در منزل تا حد امکان. مثلا بانوان به‌جای آرایشگاه رفتن، یا فاصله بین نوبت‌ها را بیشتر کرده‌اند یا بخشی از آن را در خانه انجام می‌دهند
فرارو- تورم بخش خدمات پس از رسیدن به رقم ۳۶.۲ درصد در سال 1403، نشانه‌هایی از کاهش سرعت رشد قیمت‌ها را نشان داده. رفتار مصرف‌کننده اما زیر بار فشار قیمتی عوض شده است.
فشار نرخ خدمات در قالب هزینه‌های به‌ظاهر کوچک اما تکرارپذیر نمایان می‌شود؛ از تعمیرات خودرو، تعویض روغن، قطعات و اجرت مکانیک گرفته تا سرویس کولر، تعمیر لوازم منزل، رنگ‌آمیزی دیوارها، نظافت و نگهداری ساختمان و... این هزینه‌های پنهان روی هم جمع می‌شوند و هر ماه سهم بیشتری از درآمد افراد را به خود اختصاص می‌دهند. رقمی که خود را در سبد رسمی خانوار نشان نمی‌دهد.
برای درک بهتر این امر باید به ترکیب هزینه‌های بخش خدمات نگاهی انداخت. وقتی قیمت مسکن و اجاره مغازه رشد کرده، دستمزد نیروی کار بالا رفته و قیمت مواد و قطعات هم متاثر از نرخ ارز افزایش یافته، طبیعی است که قیمت خدمات هم عقب نماند.
داده‌های رسمی نشان می‌دهد تورم سالانه بخش خدمات در سال ۱۴۰۲ به حوالی ۵۴.۵ درصد رسیده و در سال ۱۴۰۳ تا ۳۶.۲ درصد پایین‌تر آمده. کاهشی که می‌توان آن را ناشی از کندتر شدن سرعت افزایش قیمت‌ها دانست تا ارزان شدن خدمات (یعنی مثلا هزینه خدمات ۱۰۰ هزار تومانی در سال 1401 در سال ۱۴۰۲ به حدود ۱۵۴ هزار تومان رسیده و در سال ۱۴۰۳ هم دوباره با تورم ۳۶.۲ درصدی افزایش یافته و قیمت آن حدود ۲۱۰ هزار تومان شده).
آرایشگاه‌های زنانه یکی از نمونه‌های روشن این وضعیت به‌حساب می‌آیند. امروز صاحب یک آرایشگاه در تهران با سبدی از هزینه‌ها روبه‌روست که روی بخش عمده آن کنترلی ندارد:
اجاره مغازه هر سال با نرخ بالاتر تمدید می‌شود. قیمت رنگ مو، مواد تراپی، کراتین و محصولات مراقبت از پوست همسو با نرخ ارز و تورم تولیدکننده تغییر می‌کند. هزینه قبوض، مالیات و حق بیمه کارکنان بالا رفته و در کنار آن، هر سال حداقل دستمزد رسمی هم افزایش می‌یابد. حالا مدیر آرایشگاه برای ادامه بقا ناچار است این هزینه‌ها را به قیمت نهایی خدمات اضافه کند. این انتقال هم به ناچار با حذف تخفیف‌ها، کوتاه کردن زمان ارائه خدمات یا افزایش تدریجی قیمت سرویس‌ها همراه خواهد شد.
از طرف دیگر، خدمات زیبایی زنان در زمره خدمات حساس به قیمت قرار می‌گیرد و جنبه انتخابی دارد. پس مشتری هم می‌تواند رفتار مصرفی خود را تغییر دهد (کاهش دفعات مراجعه، انتخاب گزینه‌های ارزان‌تر یا حذف کامل از سبد هزینه‌ها)
تورم خدمات فقط روی برچسب قیمت‌ها اثر نگذاشته، بلکه صورت تازه‌ای در رفتار مصرفی شهروندان ایجاد کرده. در واقع، نوعی تنظیم دوباره سبک زندگی زیر پوست این تغییر رفتارها نشسته است. خدمات (برعکس خرید نان یا دارو) قابلیت تعویق، کاهش یا جانشینی دارند.
بیایید چند سال به عقب برگردیم. مراجعه منظم به آرایشگاه برای بسیاری از بانوان، بخشی ثابت از برنامه ماهانه بود. رنگ ریشه مو هر چهار تا شش هفته، کوتاهی مو، اصلاح ابرو، خدمات پوستی و گاهی هم سرویس‌های کامل آرایشی پیش از هر مناسبت.
این روزها اما در بسیاری از محله‌ها الگوی دیگری دیده می‌شود. بخشی از مشتری‌ها فاصله بین مراجعه‌های خود را بیشتر کرده‌اند. رنگ ریشه بجای هرماه، هر دو ماه یا سه ماه یک‌بار انجام می‌شود. خدمات پوستی حرفه‌ای هم به‌جای چندجلسه در تک‌جلسه‌های پراکنده خلاصه شده‌اند.
بخش دیگری از خدمات نیز از سالن به خانه منتقل شده. آموزش‌های آنلاین و ویدئویی، فروش کیت‌های خانگی رنگ و دکلره، دستگاه‌های خانگی برای پاکسازی و ماساژ و ابزارهای ساده اصلاح. یعنی حالا مصرف‌کننده در بخشی از خدمات به خودکفایی رسیده و فقط برای موارد حساس یا نیازهای حرفه‌ای به آرایشگاه مراجعه می‌کند.
این الگوی جدید را می‌توان در دیگر بخش‌های خدماتی هم مشاهده کرد. افراد ممکن است تعمیر خودرو را به تعویق انداخته یا تنها در موارد بحرانی به تعمیرکار مراجعه کنند.
برخی مجتمع‌ها نیز برای نظافت یا نگهداری ساختمان از دفعات نظافت مشاعات کم کرده و سرویس کولر یا پکیج را عقب انداخته‌اند. حتی بجای استفاده از شرکت‌های خدماتی به نیروی آشنا و ساعتی با دستمزد پایین‌تر روی آورده‌اند.
در بخش تعمیرات لوازم منزل هم تصمیم به تعمیر، بیشتر تابع «اجبار» شده تا «پیشگیری». یعنی تا زمانی که خرابی قابل اغماض باشد، اقدامی صورت نخواهد گرفت.
