همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: چهار روز پیش شاخص آلودگی هوای تهران به ۲۳۳ رسید و همین باعث شد که تهران در آن روز آلوده‌ترین شهر جهان نام بگیرد. امروز هم این شاخص بالاست و پایتخت پنجمین شهر آلوده جهان نام گرفته است.
گزارش سازمان حفاظت محیط زیست از آلودگی هوای تهران نشان می‌دهد که کربن سیاه حدود ۱۱ تا ۱۵ درصد از ترکیب ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون را در روزهای ۱ تا ۶ آذر تشکیل می‌داد. کربن سیاه محصول احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی و زیست‌توده است. در مقایسه با همین بازه در سال ۱۴۰۳، غلظت ذرات حدود۱۳ درصد افزایش داشته و مناطق ۲۲، ۱۸ باقرشهر، آزادگان و شهرری بیشترین افزایش را تجربه کرده‌اند که همگی در امتداد نقاط داغ آلایندگی خارج شهری و مسیر باد غالب قرار دارند. در برخی نقاط، نیترات‌ها به بیش از ۲۵ درصد ذرات رسیدند که بیانگر انتشار بالای اکسیدهای نیتروژن و تشکیل ذرات ثانویه است. داده‌های دی‌اکسید گوگرد نیز حکایت از مصرف سوخت پرگوگرد در نیروگاه‌ها و واحدهای ثابت دارد.
آزادگان غرب به شرق
نقشه آلودگی در روزهای آغاز آذر، چهره‌ای سیاه از تهران نشان داد. ساکنان غرب و جنوب‌غرب شهر بیش از همه زیر فشار ذرات ریز کمتر از ۲.۵ میکرون بودند؛ جایی که باد غالب آلودگی را از حاشیه‌ها به قلب شهر می‌رساند. کربن سیاه و عناصر حاصل از احتراق خودروهای فرسوده، کامیون‌های دیزلی و حتی شعله‌های پنهان پسماندسوزی بیشترین آلاینده شهر تهران بود.
پژوهش‌های ماهواره‌ای و مدل‌های مسیریابی، داستان را کامل‌تر کردند. رد آلاینده‌ها از جنوب‌غرب به داخل تهران کشیده می‌شد؛ جایی که صنایع کوچک، واحدهای بی‌ضابطه و حجم رفت‌وآمد ناوگان سنگین حرف اول را می‌زنند. هم‌زمان، داده‌های سوخت نیز نشان داد بخشی از گازوئیل مصرفی به‌خصوص در ناوگان اتوبوسرانی مجاور سولفور بسیار بالاتری از حد استاندارد دارد؛ درست همان چیزی که با SO₂ بالا در هوا همخوان است. پرچم نیروگاه‌های پیرامون تهران نیز بالاست. نمونه‌های سوخت آن‌ها نشان می‌دهد که محتوای گوگرد در بسیاری از موارد بیش از حد مجاز است (دماوند ۱۰ برابر و پرند، ری و سیکل ترکیبی پرند۱۰۰ برابر حد استاندارد) و می‌تواند بار آلودگی را، پیش از ورود به شهر، سنگین‌تر کند. این مجموعه عوامل، همراه با وارونگی دما و نبود ۸ ماه بارش مداوم، آذر ۱۴۰۴ را ناسالم‌تر از سالهای پیش کرد.
- الگوی مکانی: غلظت بالا در محور آزادگان، باقرشهر، شهرری و غرب تهران و انتقال با باد غالب از جنوب‌غرب به مرکز شهر.
- ترکیب شیمیایی ذرات: سهم بالای کربن سیاه و عناصر مرتبط با احتراق خودروهای فرسوده، دیزلی و پسماندسوزی.
- نقش منابع بیرون‌شهری: نقاط داغ ماهواره‌ای، تجمع انتشار SO₂ و NO₂ و ردگیری باد، ورود آلودگی از جنوب‌غرب را تایید می‌کند.
راهکارهای اضطرار آلودگی هوا
- در کوتاه‌مدت: برخورد با پسماندسوزی غرب و جنوب‌غرب تهران، محدودیت جدی تردد ناوگان دیزلی، پایش پالایشگاه و صنایع اثرگذار، محدودیت واقعی خودروهای شخصی و استفاده رایگان از حمل‌ونقل عمومی، و اعلام پیش‌دستانه شرایط اضطرار ضروری است.
- در میان‌مدت: نوسازی ناوگان حمل‌ونقل به‌ویژه دیزلی، استانداردسازی صنایع کوچک جنوب تهران، بهبود کیفیت سوخت نفت‌گاز، و ایجاد پایگاه‌های پایش ثابت در بیرون شهر پیشنهاد می‌شود.
- در بلندمدت: توسعه حمل‌ونقل عمومی پاک، مدیریت یکپارچه صنایع پیرامونی، اصلاح تولید و توزیع سوخت کشور، و ایجاد سامانه پیش‌بینی ملی آلودگی هوا پایه‌های کاهش پایدار آلودگی خواهند بود.
بالا و پایین هوای تهران
- بدترین وضعیت: ایستگاههای فتح، شهرداری منطقه، ۱۹ پارک سلامت منطقه۱۷؛ منطقه۱۸، وردآورد و منطقه ۲۱ شاخص‌های بالای ۱۹۰ را ثبت کرده‌اند
- بهترین وضعیت: شاخص در ایستگاههای پردیسان و شهر ری با اعداد ۱۳۶ و ۱۴۴ به ثبت رسید که همچنان نشان‌دهنده آلودگی هواست.
