همشهری آنلاین - مریم سرخوش: در تقسیمبندی کلانمنطقههای حوزه سلامت وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز قرار است در حوزه آلودگی هوا ورود کند. اقداماتی که البته طی سالها از سوی این دانشگاه در حوزه پیشگیری و درمان در حال اجراست اما اکنون به عنوان یک تکلیف در نظر گرفته شده است.
امیر گودرزی، پزشک عمومی و مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی جندیشاپور اهواز در حاشیه اجلاس مدیران روابط عمومی دانشگاه و دانشکدههای علوم پزشکی ایران با هشدار نسبت به تشدید آلایندگی صنعتی به ویژه در خوزستان در این باره بیان کرد: آلودگی هوا در سالهای اخیر موجب افزایش ۲۰ درصدی مراجعات بیماران قلبی و تنفسی شده و ادامه این روند در سالهای آینده نظام سلامت استان را با بحران جدیتری مواجه میکند.
تغییر آلایندهها
گودرزی با اشاره به پیشینه آلودگی هوا عنوان کرد: خوزستان و بهویژه شهر اهواز سالهاست با مشکلات گسترده آلودگی هوا مواجه است. در سالهای گذشته بخش عمده این آلودگیها ناشی از ریزگردها و طوفانهای شن بود که از استانهای همجوار و بهویژه از کشور عراق وارد استان میشد، اما در دو تا سه سال اخیر روند آلودگی تغییر کرده و سهم آلودگیهای صنعتی بهشدت افزایش یافته است. وجود صنایع متعدد نفت، پتروشیمی، فولاد، شرکتهای استخراج نفت، دکلهای نفتی و نیروگاههایی که اقدام به سوزاندن مازوت میکنند، موجب شده سطح آلایندگی هوا در خوزستان بهمراتب بالاتر از حد نرمال در دیگر استانهای کشور باشد.
او تاکید کرد: یکی از معضلات اصلی امروز اهواز، تعدد فلرهای نفتی در سطح شهر است. این فلرها بهطور مداوم در حال سوزاندن گازهای همراه نفت هستند و حجم بسیار زیادی از آلایندهها را وارد هوای شهر میکنند. علاوه بر این، کارخانه کربنی که در مرکز شهر اهواز فعالیت میکند نیز از منابع مهم آلایندگی است. علاوه بر این آتشسوزیهای فصلی و سوزاندن بقایای کشاورزی نیز نقش مهمی در تشدید آلودگی دارند و در مقاطع مختلف سال، باعث افزایش ناگهانی شاخصهای آلودگی هوا میشوند.
نیکشرها هم منبع آلودگی شدهاند
گودرزی با اشاره به سوزاندن مزارع گفت: بهدلیل محدودیتها و مشکلات اقتصادی، بسیاری از کشاورزان و شرکتهایی مانند توسعه نیشکر، بهجای استفاده از روشهای جایگزین، اقدام به سوزاندن مزارع خود میکنند. این کار حجم بسیار زیادی آلاینده وارد هوا میکند و یکی از عوامل اصلی تشدید آلودگی در اهواز شده است. در ۱۴۰۴ سوزاندن مزارع در کنار فلرهای نفتی نقش بسزایی در افزایش آلودگی هوا داشت. این در حالی است که تعداد روزهای هوای سالم در اهواز بسیار اندک شده است. شهرهایی مانند هویزه، حمیدیه و دشتآزادگان نیز که یا همجوار اهواز هستند یا در مرز با کشور عراق قرار دارند، بهطور مستقیم تحت تأثیر آلودگی شدید قرار میگیرند. از سوی دیگر، در ماهشهر نیز بهدلیل فعالیت گسترده شرکتهای پتروشیمی، حجم قابل توجهی آلودگی وارد هوا میشود که آثار آن به کل منطقه منتقل میشود.
بدهی بالای صنایع آلاینده به حوزه سلامت
مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اهواز با تاکید بر این که بسیاری از صنایع پتروشیمی و فولادی از پرداخت حق آلایندگی و ایفای مسئولیت اجتماعی خود در قبال مردم استان خودداری میکنند، عنوان کرد: دانشگاه علوم پزشکی اهواز از برخی از این شرکتها، از جمله شرکتهای فولادی و پتروشیمی، بالغ بر چند همت مطالبه دارد که تاکنون وصول نشده است. این در حالی است که این مبالغ میتواند برای توسعه زیرساختهای بهداشتی و درمانی و کاهش بخشی از آثار آلودگی هزینه شود.
به گفته گودرزی، استانداری خوزستان و دادستانی محترم اهواز در حال پیگیری این موضوع هستند تا شرکتهای آلاینده برای پرداخت تعهدات خود متقاعد شوند، اما تاکنون نتیجه عملی آن در حوزه سلامت مشاهده نشده است.
افزایش مراجعات بیماران قلبی و تنفسی
این پزشک عمومی تاکید کرد: آثار آلودگی هوا بهصورت کوتاهمدت بروز نمیکند و یک پدیده طولانیمدت است. همین موضوع باعث شده گاهی توجه کافی به آن نشود، درحالیکه عوارض آن در حوزه بیماریهای مزمن، سالها بعد خود را نشان میدهد. ما بهعنوان متولی سلامت وظیفه داریم از جان مردم صیانت کنیم، حتی اگر برخی صنایع صرفاً به تولید فکر کنند. آلودگی هوا باعث افزایش شدید بیماریهای تنفسی غیرعفونی، بیماریهای قلبی و ریوی شده و شاهد افزایش ۲۰ درصدی مراجعات بیماران قلبی و تنفسی هستیم.
مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اهواز گفت: طبق برآوردهای ما، در شش ماه نخست امسال، میزان مراجعات بیماران قلبی و تنفسی غیرعفونی به بیمارستانهای استان حدود ۲۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش داشته است. این آمار تنها شامل بیمارانی است که به مراکز درمانی مراجعه کردهاند و بسیاری از بیماران خفیفتر در این آمار نیامدهاند.
وی افزود: بیماران زیادی که سالها با دارو تحت کنترل بودند، بهدلیل تشدید آلودگی هوا دچار عود بیماری شده و از کنترل خارج شدهاند. این وضعیت بهویژه در کودکان مبتلا به آسم، بیماریهای ریوی مزمن و بیماران خاص بهشدت مشهود است.
آسیب به کودکان افزایش یافته است
گودرزی درباره آسیب آلایندگیها به کودکان هم بیان کرد: بیمارستان ابوذر بهعنوان مرکز تخصصی اطفال استان، طی سال گذشته با افزایش شدید بستری بیماران تنفسی مواجه بوده است. امسال نیز با وجود برخی تمهیدات از جمله تعطیلی مدارس در روزهای آلوده، همچنان آمار بستریها روند افزایشی دارد، هرچند توانستهایم تا حدودی آن را کنترل کنیم.
او درباره هزینههای تحمیلی آلودگی هوا به نظام سلامت هم عنوان کرد: هر تخت بیمارستانی با تجهیزات، فضای فیزیکی و نیروی انسانی، بهطور میانگین حدود ۱۰ میلیارد تومان برای نظام سلامت هزینه دارد. افزایش تختهای ICU، توسعه اورژانسها و کلینیکهای تخصصی تنفسی، هزینههای بسیار سنگینی را به دانشگاهها تحمیل میکند، درحالیکه اگر آلودگی هوا کاهش یابد، بخش بزرگی از این هزینهها اساساً ایجاد نمیشود.
گودرزی درباره تأثیر آلایندهها بر بیماریهای بدخیم گفت: ما نمیتوانیم بهطور دقیق بگوییم آلودگی هوا عامل مستقیم مرگ یک بیمار سرطانی بوده، اما در سیر بیماری و تشدید عوارض نقش دارد. در سالهای اخیر الگوی سرطانها نیز در حال تغییر و سرطان ریه در هر دو گروه زنان و مردان روند افزایشی پیدا کرده است. کودکی که در یک سال بیش از ۳۰ روز بهدلیل آلودگی هوا تعطیل است و بهجای حضور در مدرسه مجبور است در خانه بماند، دچار کاهش تحرک، چاقی، سندرم متابولیک و زمینهسازی برای بیماریهای مزمن در آینده میشود. این آسیبها شاید امروز بهطور ملموس دیده نشود، اما در دهههای بعد هزینههای هنگفتی به نظام سلامت تحمیل خواهد کرد.
پیگیری قضایی برای کاهش آلایندهها
مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اهواز عنوان کرد: ما در کنار اقدامات درمانی، پیگیریهای حقوقی و قضایی را هم دنبال میکنیم. از جمله الزام شرکتهای نیشکر به استفاده از دستگاههای کاهش آلایندگی، کاهش فلرهای نفتی و جانمایی و انتقال کارخانه کربنی خارج از شهر که بخشی از این مطالبهگریها بوده است. این اقدامات اثر کوتاهمدت ندارد، اما در بلندمدت میتواند بخشی از مشکلات را کاهش دهد. همزمان با اقدامات پیشگیرانه، دانشگاه باید زیرساختهای درمانی خود را تقویت کند. طی سالهای اخیر کلینیکهای تنفسی افزایش یافته، اورژانس بیمارستان ابوذر توسعه پیدا کرده و تعداد تختهای ICU افزایش یافته است. این اقدامات اگرچه ضروری است، اما هزینههای بسیار سنگینی دارد و فشار مضاعفی بر بودجه دانشگاه وارد میکند.
گودرزی درباره اقدامات فرهنگی گفت: در سال ۱۴۰۴ بیش از ۲۵۰ برنامه رادیویی و تلویزیونی در حوزه سلامت تولید شده که بیش از ۳۰ درصد آنها به موضوع آلودگی هوا و بیماریهای تنفسی اختصاص داشته است. همچنین از طریق اینفوگرافی، شبکههای بهداشتی و آموزشهای مستقیم، تلاش کردهایم آگاهی عمومی مردم را نسبت به رفتارهای پیشگیرانه افزایش دهیم؛ از جمله ماندن در خانه در روزهای بسیار آلوده، استفاده از ماسکهای مناسب و رعایت الگوی تغذیهای برای کاهش اثرات آلودگی.
او تأکید کرد: بحران آلودگی هوای خوزستان یک پدیده لحظهای نیست، بلکه نتیجه سالها آلودگی انباشته است. اثرات آن نیز بهصورت تدریجی بروز میکند. امروز شاید آمار مرگومیر تفاوت فاحشی با میانگین کشور نداشته باشد، اما افزایش بیماریهای مزمن، تنفسی و قلبی زنگ خطر جدی برای آینده سلامت مردم خوزستان است.
