به گزارش خبرگزاری تسنیم ازسنندج، شب یلدا را با نام‌هایی همچون شب چله، خورشید شکست‌ناپذیر و میلاد مهر نیز می‌شناسند و نزدیک به چند هزار سال است که سی‌ام آذر ماه و بامداد یکم دی ماه و آغاز زمستان که طولانی‌ترین شب سال و سرآغاز اوج گرفتن خورشید در آسمان و طولانی شدن تدریجی روزهاست توسط ایرانیان جشن گرفته می شود و آیین‌ها و رسومات مختلفی در این شب به یاد ماندنی در کنار هم سپری می‌کنند، شب زیبایی که در شهرهای مختلف ایران از جمله استان کردستان آداب و رسومی دارد.
ایران کشوری با فرهنگی غنی است که مردمانش بنا به ذوق و سلیقه و طبیعت منطقه‌ای که در آن زیست می‌کنند هر یک برای برگزاری سنت‌های کهن آداب خاص خود را دارند. در کردستان با ویژگی‌های منحصر به فرد در بخشهای فرهنگی و آیین باستانی این استان شب چله از دیرباز پا برجا بوده و یکی از عوامل مهم در استحکام بنیان خانواده‌ها در این دیار است، اگر چه شرایط اجتماعی، مهاجرت‌ها و تغییر بافت فرهنگی منطقه تا حدودی آداب و رسوم شب یلدا را در کردستان کمرنگ کرده است، اما هنوز این سنت دیرینه در قالب شب‌نشینی با نام شب چله یا شب زمستان به قوت خود باقی است. در باور آن‌ها که قدیمی ترند خاطره یلدا به گرمای کرسی و برف زمستان پیوند خورده است. کرسی که جایگاه مجمع‌های مسی قدیمی بود که در آن خوراکی‌های مخصوص این شب در کنار هم صف‌آرایی می‌کردند.
آیین فراموش‌شده در شب چله
«حسن احمدی» یکی از مردان قدیمی سنندج در این‌باره در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم گفت: کُردها از گذشته بر این اعتقاد بوده‌اند که «چله بزرگ» از اولین روز دی ماه شروع شده و تا 40روز ادامه دارد؛ پس از گذشت 40 روز برادر کوچک‌تر یا «چله کوچک» از راه می‌رسد که تا 20 روز زنده است. بعد از مرگ برادران یا چله های کوچک و بزرگ، خواهر آن‌ها به نام «خاتو زمهریر» از راه رسیده و برای مرگ برادرانش شیون می‌کند.
وی روز اول از مرگ برادرانش بسیار دلتنگ است به صورت برف و باران شدید نمایان می‌شود و روز دوم که قدری آرام‌تر شد، از ابری بودن هوا کاسته می‌شود و بارانی آرام می‌بارد و در نهایت سومین روز از شیون «خاتو زمهریر» نه از ابری بودن هوا خبری هست و نه بارش برف و بارانی، بلکه تنها وعده نزدیک بودن بهار را نوید می‌دهد.
این شهروند کردستانی گفت: در گذشته در روستاهای کردستان مرسوم بود جوانان در شب یلدا شال‌هایی را از سقف خانه‌های اهالی روستا جایی که حرارت حاصل از کرسی‌های زغالی داخل منزل بیرون می‌آمد، آویزان می‌کردند و صاحب خانه نیز به اندازه توان خود در گوشه این شال‌ها تنقلات شب یلدا و یا چله را که بر روی کرسی چیده شده بود می‌ریخت و سپس جوآن‌ها شال‌ها را بالا می‌کشیدند.
وی با اشاره به کمرنگ شدن آیین شب چله خاطرنشان کرد: با آمدن یلدا همه اعضای خانواده و میهمانان با جمع شدن گرداگرد یک کرسی و تناول شام، حکایت و داستان‌های جالب گذشته را جهت نصیحت و پندآموزی به جوانان بازگو می‌کردند. پس از خوردن شام متل‌گویی بزرگان فامیل و بازی‌هایی محلی همچون جوراب بازی و گل یا پوچ آغاز می‌شد که کوچک و بزرگ را به خود سرگرم می‌کرد و سپس خوردن انواع آجیل آغاز می‌شد.
احمدی تصریح کرد: در گذشته بزرگان فامیل داستان‌ها، متل‌ها و افسانه‌های قدیمی تعریف می‌کردند و امروزه در روستاها، حکایت‌گویی همچنان پابرجا مانده و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها داستان‌هایی مانند «خاتون زمهریر را برای نوه‌هایشان در این شب طولانی و تاریک و سرد زمستانی تعریف می‌کنند.
جالب‌ترین رسم‌ها در شب یلدا کردستانی‌ها
«مریم سهرابی» یکی از مادربزرگ‌های شیرین سخن گفت: سنندجی‌ها چند ماه قبل از شب چله، «کالَک تورش» (خربزه ترش) و «آنگو» (خوشه‌های انگور را در زیرزمین یا در سایه، نخ کرده و از سقف آویزان می‌کنند) که از اصلی‌ترین موارد سفره شب چله است را تهیه می کردند.
وی افزود: از رسم‌های جالب این شب در کردستان می‌توان به «خوانچه بردن» و «شه‌و زمسانی» بردن از طرف خانواده‌ی پسر برای نامزدش، نام برد. در این خوانچه‌ها باید تمامی خوارکی‌ها از شام گرفته تا خشکبار و میوه را برای خانواده‌ی عروس ببرند به‌علاوه خانواده عروس نیز برای دختران که اولین شب چله را در خانه‌ی شوهر تجربه می‌کنند هدیه می‌برند.
سهرابی ادامه داد: دلمه برگ مو و کلم، دلمه فلفل سبز و بادمجان، روغن و کره محلی، دوغ، ماست و پیاز سایر اجزای سفره یلدا را تشکیل می‌دادند که این رسم همچنان در میان خانواده‌های کردستانی پابرجاست و مهمانان پس از شام، برش‌هایی از «کالَک ترش» میل می‌کنند تا هم غذایشان هضم شود و هم بتوانند تنقلات متنوع و میوه‌های رنگارنگ شب چله را استفاده کنند.
یلدا شب زایش نور و مهربان
«کیوان فرهادی» یکی از پژوهشگران و کارشناسان در تشریح و خاستگاه شب چله گفت: این شب در کردستان و میان سایر ملل نیز ریشه‌ای دیرینه در باورهایشان دارد که با نگاهی نشانه‌شناسانه به این آیین‌ها می‌توان در میان همه آن‌ها اشتراکاتی نمادین یافت.
وی در معرفی این نشانه‌ها گفت: رنگ سرخ یکی از نشانه‌های بارز شب چله است و می‌توان آن را در پوشش و خوراکی‌هایی همانند انار و هندوانه که در این شب حضور دارد به وضوح یافت. به علاوه هدیه دادن تقریبا در تمامی آیین‌های این شب و در میان همه اقوام مرسوم است. هدیه دادن بخشی از مراسم ویژه و سمبولیک آخرین شب پاییز در کردستان است که تفسیر واقعی آن هدیه‌ای است که از آسمان برای ما نازل می‌شود.
فرهادی تصریح کرد: جشن و پایکوبی، گردهمایی و جمع شدن افراد در یک مکان خاص (منزل ریش سفید یا بزرگ قوم) از محور اصلی آیین شب چله در کردستان همانند دیگر ملل مختلف است که همراه با هدیه و قربانی برپا بود.
این پژوهشگر کردستانی یادآور شد: بر افروختن چراغ شمع یا آتش در شب چله از دیگر مشترکات همه فرهنگ‌ها به‌خصوص کردستان در مراسم مربوط به شب یلدا است. چراکه آتش سمبل زمینی زایش مجدد خورشید است و روشنایی نشانه پیروزی نور بر تاریکی محسوب می‌شود.
انتهای پیام/481/س
