به گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما، فعالیت گروه‌های انسانی در ادوار گذشته و حفر کانال، جزیره آشوراده در مرکز شبه جزیره میان‌کاله را دستخوش تغییرات زیست‌محیطی کرده و باعث شده تا این جزیره از توده اصلی خشکی خود یعنی شبه‌جزیره میان‌کاله، جدا بیفتد؛ به عبارتی دیگر، پاشنه آشیل سازمان‌های مرتبط با این جزیره و عدم تصمیم‌گیری آنهاست.
جغرافیای آشوراده
جزیره آشوراده از شمال به دریاچه خزر، از شرق به تنگه‌ای باریک موسوم به «تنگه چپق‌اوغلی» و از غرب به کانال خُزینی و ادامه شبه جزیره میان‌کاله و از جنوب به خلیج گرگان منتهی می‌شود.
این جزیره تا سال‌های پیش با امکاناتی همچون پاسگاه انتظامی، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه راهنمایی، مغازه، مسجد و حسینیه بیش از هزار نفر سکنه داشته است که به مشاغل دامداری، کارگری، پیشه‌وری و ماهی‌گیری مشغول بوده‌اند، اما در سال ۱۳۷۲ به علت بالا آمدن سطح آب دریای خزر و رخ دادن سیل، مردم، جزیره را ترک کردند.
مرز آشوراده و میان‌کاله، کانالی‌ست بنام خُزینی که در زمان اشغال شمال ایران توسط روس‌ها ایجاد شده است.
پوشش گیاهی جزیره آشوراده، بوته‌های تمشک، نوعی خار خودرو و درختان انار ترش است و حیواناتی همچون شغال، روباه، خرگوش، ماهی، قرقاول، کبک و پرندگان دریایی در جزیره یافت می‌شوند.
۴۰ درصد خاویار ایران در نزدیکی این جزیره به دست می‌آید.
واگذاری به بخش خصوصی، خلاف مر قانون
قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، هر گونه دخل و تصرف در مناطق حفاظت شده محیط زیست را غیرقانونی می‌داند.
دادستانی طبق این قانون، مخالف واگذاری این جزیره به بخش خصوصی است.
بنیاد علوی وابسته به بنیاد مستضعفان با ارائه سند مالکیت جزیره آشوراده که در سال ۱۳۷۶ ثبت شده بود، مدعی مالکیت جزیره شد و بخش‌هایی از جزیره را به یک شرکت خصوصی ؟؟؟ واگذار کرد؛ اینجا بود که مناقشه حقوقی میان بخش خصوصی با سازمان محیط زیست وارد فاز تازه‌ای شد.
جزیره آشوراده همچنان در میان کش‌وقوس تصویب و ابطال و واگذاری و بازپس‌گیری دولت‌های مختلف بود، زیرا جزو اراضی ملی است.
ضرورت لایروبی
در کنار لایروبی کانال آشوراده، کانال‌های چپاقلی و خُزینی هم باید لایروبی شوند؛ این مطلبی است که استاندار گلستان گفته بود.
آقای زنگانه در ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان، برآورد اعتباری لایروبی کانال‌ها را پنج هزار میلیارد ریال برآورد کرده است که هزار میلیارد ریال آن اختصاص یافت.
سرنوشت گره‌خورده آشوراده و میان‌کاله
کارشناسان محیط زیست بر این باورند: لایروبی کانال آشوراده، تالاب میان‌کاله را خشک خواهد کرد؛ خطری در کمین.
به‌گفته حر منصوری، کارشناس محیط زیست در صورت لایروبی کانال آشوراده در تالاب میان‌کاله، جریان قوی آب دریا که از غرب به شرق در جریان است، می‌تواند رسوب بیشتری را وارد تالاب میان‌کاله کند و این تالاب را خشک کند و این خطر بزرگی برای پناهگاه حیات وحش میان‌کاله است.
تالاب میان‌کاله یکی از تالاب‌های بین‌المللی ایران است و در سال ۱۳۵۵ به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره با بالاترین درجه حفاظتی در یونسکو ثبت شده است.
تالاب میان‌کاله، سه کانال متصل به دریا با نام‌های چپاقلی، خُزینی و آشوراده دارد.
طرح گردشگری آشوراده در میان طناب‌کشی مخالفان و موافقان
بخش وسیعی از شبه جزیره میان‌کاله در استان مازندران و بخشی از آن در گلستان قرار گرفته است، بنابراین مدیریت زیست محیطی این شبه جزیره به اداره کل محیط زیست مازندران سپرده شده است.
جزیره آشوراده با وجود این که زیرمجموعه میان‌کاله محسوب می شود، از نظر جغرافیایی در استان گلستان قرار گرفته و نحوه حفاظت و بهره‌برداری از این جزیره همواره محل اختلاف مسئولان دو استان گلستان و مازندران قرار داشته است.
طرح ایجاد سایت طبیعت گردی در جزیره آشوراده که از دو دهه قبل کلید خورده بود، یکی از مهمترین اختلافات مدیران گلستان و مازندران در سال‌های اخیر است.
در دوران تصدی‌گری عیسی کلانتری بر سازمان حفاظت محیط زیست، زور موافقان اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده بر مخالفان آن در سازمان محیط زیست چربید و مسئولان وقت اداره کل محیط زیست استان گلستان با موافقت ریاست این سازمان، تفاهم‌نامه‌هایی را برای ایجاد سایت طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده امضاء کردند.
اما درب اراده مدیران وقت محیط زیست مازندران همچنان بر پاشنه مخالف می‌چرخید و فعالان محیط زیست کشور با تشکیل ستاد مردمی نجات آشوراده و طرح شکایت از رئیس سازمان محیط زیست و مدیرکل وقت محیط زیست گلستان، تأکید کردند، ایجاد هرگونه تاسیسات گردشگری در مناطق حفاظت شده محیط زیست، ممنوع است.
داستان همچنان ادامه دارد
پرونده طرح گردشگری آشوراده، بعد از ماه‌ها کش‌وقوس در بخش‌های مختلف دستگاه قضایی، در پایان به آنجا رسید که در تیر ماه سال 99 دادستان کل کشور با طرح گردشگری آشوراده مخالفت کرد و دستور داد طرح ایجاد سایت طبیعت گردی در جزیره آشوراده تا اطلاع ثانوی متوقف شود.
رئیس جمهور 13 اسفند پارسال، که در سفر استانی خود به گلستان رفته بود به جزیره آشوراده نیز سر زد و در آن سفر، بر رفع موانع قانونی اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده و لزوم لایروبی خلیج گرگان تأکید کرد.
عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری هم بر لزوم ایجاد سایت طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده تأکید کرد و گفت: 700 هکتار از مساحت جزیره آشوراده از قابلیت راه‌اندازی تأسیسات گردشگردی برخوردار است، اما قوانین دست‌وپاگیر اداری مانع تحقق این هدف است.
عده‌ای بر این باورند: این صحبت‌های وزیر میراث فرهنگی و گردشگری هنوز در سطح خبر باقی مانده و تا زمانی که حکم قضایی جدیدی در این‌باره صادر نشود، اجرای طرح گردشگری آشوراده غیرقانونی تلقی خواهد شد، اما استاندار گلستان، درباره طرح طبیعت‌گردی و گردشگری در آشوراده گفت: این طرح یکی از مصوبات سفر رییس‌جمهور به گلستان است و قرار است شورای عالی معماری و شهرسازی موانع اجرای طرح را برطرف کند.
خلیج گرگان جان می‌گیرد
قرار است کانال آشوراده به طول ۸ هزار و ۳۰۰ متر، به عرض ۲۰۰ متر و عمق یک و نیم متر در طول ۹ ماه لایروبی شود.
خبری که پیشتر سخنگوی دولت از دستور رئیس‌جمهور برای تعیین تکلیف لایروبی آن خبر داده بود.
علی بهادری جهرمی، همچنین گفته بود: در حوزه لایروبی خلیج گرگان هم سازمان بنادر آغاز به کار کرده و پیمانکار، تعیین شده و با اخذ مجوز از سازمان محیط زیست، این اقدام در دستور کار است.
مدیر بنادر و دریانوردی استان گلستان، هم ازآغاز به کار نخستین گروه لایروبی کانال‌های خلیج گرگان (سه کانال خزینی، چاپاقلی و آشوراده)، خبر داد و افزود: با پرداخت هزینه اولیه به مبلغ ۱۰۰ میلیارد تومان کار تیم‌های عملیاتی فنی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء سپاه به عنوان پیمانکار اصلی، لایروبی کانال‌های خلیج گرگان آغاز شد.
آقای الهیار سعیدی، از لایروبی رودخانه‌هایی که به خلیج می‌ریزد، کنترل فاضلاب ورودی شهر‌ها و روستا‌های مجاور و پمپاژ آب دریا به داخل خلیج گرگان به عنوان دیگر طرح‌های نجات خلیج گرگان یاد کرد.
استاندارگلستان هم در این‌باره گفت: با لایروبی کانال‌ها و برقراری ارتباط بین خلیج گرگان و دریا یکی از اقدامات اساسی برای علاج‌بخشی خلیج گرگان اجرایی می‌شود.
اجرای دستور یا اجرای طرح
هم‌اکنون سه دستگاه بیل مکانیکی برای احداث دیواره حفاظتی در کانال جزیره آشوراده که منتهی به خلیج گرگان است، مستقرند.
لایروبی جزیره آشوراده در هفته‌های اخیر در منطقه‌ای آغاز شده است که ورودی این جزیره از سوی شبه جزیره میان‌کاله محسوب می‌شود؛ محلی که زیستگاه فوک خزری و پرندگان مهاجر است.
فعالان محیط زیست منطقه گزارش داده‌اند: این لایروبی با وجود مخالفت اداره کل محیط زیست مازندران، با حمایت استانداری گلستان آغاز شده است و عملا برای فراهم کردن مقدمات اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده به جان این جزیره افتاده‌اند.
این فعالان در واقع، محیط زیست میان‌کاله را قربانی اختلاف مسئولان محلی دو استان مازندران و گلستان می‌دانند که اکوسیستم و حیات وحش منطقه را نیز دچار آسیب جدی کرده است.
طرفداران محیط زیست هم لایروبی کانال‌های منتهی به خلیج گرگان بخصوص در قسمت ورودی جزیره آشوراده را در ظاهر، اقدامی برای احیای خلیج گرگان اما در عمل آماده‌سازی زیرساخت‌های اجرای طرح گردشگری آشوراده تلقی می‌کنند.
نویسنده: بهزاد احمدی
