امیرحسین فاکهی خراسانی پژوهشگر و مسئول ترازنامه هیدروکربوری در موسسه مطالعات بین المللی انرژی در گفتگو با خبرنگاری خبرگزاری صداوسیما، با بیان اینکه در سال‌های اخیر وضع بازدهی نیروگاه‌ها کم و بیش بهبود یافته که متأثر از تکمیل طرح‌های نیروگاهی در حوزه چرخه سیکل ترکیبی بوده است، گفت: کمیته سوخت وزارت نفت سطح حداقل ۵۵ درصد را برای بازدهی نیروگاه‌های جدید سیکل ترکیبی در نظر گرفته است که این امر موجب شد نیروگاه‌های جدید در کشور با کلاس اف احداث و وارد مدار شوند.

 

وی افزود: در سال‌های گذشته به دلیل عقب ماندگی که وجود داشت، نیروگاه‌های گازی بیشترین سهم را داشتند، ولی در سال‌های اخیر احداث نیروگاه‌های چرخه سیکل ترکیبی بیشترین سهم را دارد و این موضوع بهبود را نشان می‌دهد.

 

پژوهشگر و مسئول ترازنامه هیدروکربوری در موسسه مطالعات بین المللی انرژی گفت: طبق آمار تفصیلی سال ۱۴۰۰، از مجموع ۸۶.۸ گیگاوات یا به عبارتی ۸۶ هزار مگاوات نیروگاه نصب شده در کشور ۱۵.۸ گیگاوات نیروگاه بخار، ۲۱.۳ گیگاوات نیروگاه گازی و حدود ۳۳ گیگاوات نیروگاه چرخه ترکیبی موجود است و در مقایسه با سال‌های ۹۶ و ۹۷ چرخه ترکیبی نسبت به نیروگاه گازی عقب ماندگی بیشتری داشت که در این سال‌ها بهبود یافته است.

 

فاکهی بیان کرد: عمده این بهبود‌ها به دلیل مصوبات سال ۹۲ و ۹۳ بود که نیروگاه داران را مکلف به تکمیل واحد بخار حدود ۱۹ نیروگاه کرد که از این تعداد ۷ نیروگاه تکمیل و مابقی نیروگاه‌ها یا در دست احداث است و یا در برخی موارد هیچ اقدامی صورت نگرفته است. همچنین طبق مصوبه سال ۱۴۰۱ مقرر شد از این تعداد نیروگاه باقی مانده ۷ نیروگاه دیگر تکمیل شود.

 

وی تصریح کرد: در صورت تکمیل واحد‌های بخار نیروگاه ها، حدود ۷ گیگاوات یعنی حدود ۷ هزار مگاوات به ظرفیت تولید افزوده می‌شود، بدون آنکه ما نیاز داشته باشیم سوختی مصرف کنیم چراکه بازیافت حرارت و تکمیل نیروگاه‌ها چرخه ترکیبی است.

 

پژوهشگر و مسئول ترازنامه هیدروکربوری در موسسه مطالعات بین المللی انرژی گفت: هرچند که با وارد مدار شدن نیروگاه‌های جدید، وضع ما بهبود می‌یابد، ولی باز هم نسبت به برنامه‌های پیش بینی شده و هدف گذاری‌های صورت گرفته عقب هستیم و ناترازی‌های حوزه گاز، نشان می‌دهد که در آینده دغدغه‌های زیادی در حوزه تأمین گاز برای نیروگاه‌ها به عنوان بزگترین مصرف کننده گاز در کشور وجود دارد.

 

فاکهی بیان کرد: در سال ۱۴۰۰ و براساس آمار‌های شرکت ملی گاز ایران از ۲۲۸ میلیارد مترمکعب مصرف گاز، ۷۵.۵ برای مصرف نیروگاه‌ها اختصاص پیدا کرده است که نشان می‌دهد نیروگاه‌ها بزرگترین مصرف کننده گاز در کشور هستند، در کنار آن برای جبران ناترازی سرد سال حدود ۱۰ میلیارد لیتر نفت گاز و حدود ۶.۸ میلیارد لیتر نفت کوره هم در بخش نیروگاهی سوخته شده است.

 

وی با بیان اینکه سوزاندن سوخت‌های مایع تأثیر زیست محیطی و اقتصادی نامطلوبی برای کشور دارد، گفت: سوخت‌های مایع سوخت‌هایی هستند که قابلیت صادراتی بالایی دارند و نیز در کشور به آنها نیاز است. با توجه به آنکه عمده‌ترین سوخت مایعی که در بخش نیروگاهی مصرف می‌شود، نفت گاز یا همان گازوئیل است، در صورت ادامه این روند در سال‌های آتی به دلیل ناترازی‌های گازوئیل در کشور با مشکل مواجه می‌شویم.

 

پژوهشگر و مسئول ترازنامه هیدروکربوری در موسسه مطالعات بین المللی انرژی گفت: اگر در بخش تولید برق روند قبلی تغییری نکند و همچنین طرح‌های بهبود بازدهی نیروگاه‌ها از جمله مهم‌ترین آن‌ها تکمیل واحد بخار نیروگاه‌های گازی جدی گرفته نشود در سال‌های آینده با مشکلات زیادی مواجه می‌شویم.

 

وی با اشاره به تطابق نداشتن آمار بازدهی نیروگاه‌ها بین وزارت نفت و وزارت نیرو تصریح کرد: در وزارت نفت بازدهی نیروگاه‌ها ۳۵ درصد و در وزارت نیرو این عدد حدود ۳۹ درصد در نظر گرفته می‌شود که این اختلاف قابل توجه است و باید حل شود. به نظر می‌رسد که در حوزه حکمرانی انرژی نیاز است تصمیمات تازه و مهمی اخذ شود به دلیل آنکه نیروگاه‌ها به عنوان حلقه اتصال بین دو وزارتخانه و دو حوزه حکمرانی هیدروکربوری کشور و برق کشور بسیار مهم هستند. 

 

فاکهی ادامه داد: حوزه انرژی کشور بیشتر از آنکه از محدودیت تکنولوژی رنج ببرد با محدودیت‌های سرمایه گذاری و قوانین و مقررات روبروست. به عنوان مثال شرکت‌هایی در کشور هستند که از سال‌ها پیش موفق به احداث توربین گازی شدند و یا تکنولوژی واحد‌های سخت نیروگاهی HRSG را وارد کشور کرده ایم و بسیاری از شرکت‌های توانمند دیگر، ولی چرا وضعیت فعلی اینطور است؟ با بررسی این موضوع متوجه می‌شویم مشکلاتی از جنس سرمایه گذاری، قوانین و مقررات دست و پاگیر، نبود هماهنگی بین آن‌ها موجب وضع فعلی شده است به عنوان مثال اگر طرح‌های ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور) در حوزه نیروگاهی انجام میشد، اکنون می‌توانست به بهبود بازدهی بسیار کمک کند.

 

وی اضافه کرد: اسناد بالادستی مترقی از سال‌ها قبل در حوزه انرژی وجود دارد به عنوان مثال قانون اصلاح الگوی مصرف ۱۳۹۰، قانون ۱۷۷۰ و یا قبل از آن سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف ابلاغی مقام معظم رهبری در سال ۱۳۸۹ که جزء معدود سیاست‌های کلی نظام بود که در آن اعداد و ارقام کمّی بود و به صراحت اعلام شده بود که شدت انرژی کشور باید در یک دوره ۱۰ ساله نصف شود و متأسفانه می‌بینیم با گذشت بیش از ۱۲ سال از ابلاغ آن سند بالادستی وضعیت شدت انرژی کشور نه تنها نسبت به سال پایه نصف نشده بلکه بدتر هم شده است.

 

پژوهشگر و مسئول ترازنامه هیدروکربوری در موسسه مطالعات بین المللی انرژی گفت: هنگام تدوین اسناد بالادستی، هدف گذاری در مورد یک شاخص کلی تحت عنوان شدت انرژی مشخص شد و حالا باید اجزایش مشخص شود به عنوان مثال اگر می‌خواهیم شدت انرژی در کشور نصف شود و شاخص‌های هر بخش تعیین شود، وظیفه بخش صنعت، نیروگاه و خانگی چیست؟ و سپس در حوزه بهینه سازی انرژی در کشور، برنامه اقدام داشته باشیم به عبارتی در این زمینه چه اقداماتی انجام شده و از چه طرق مختلفی این بهینه سازی انجام می‌شود.

 

وی با بیان اینکه تأکید آژانس انرژی بر این است که بهینه سازی انرژی یا باید از طریق قوانین و مقررات و یا از طریق ابزار‌هایی که مبتنی بر بازار است، انجام شود، تصریح کرد: متاسفانه در استفاده از هر کدام از این ابزار‌ها به موفقیت‌های لازم نرسیدیم به عنوان مثال در حوزه نیروگاهی طبق قانون ۱۷۷۰ وزارت نفت مکلف به انجام مقررات و استاندارد‌های مربوط به نیروگاه هاست، اما عملا آن چیزی که تحت عنوان استاندارد از آن یاد می‌شود، به طور کامل اجرا نمی‌شود و به نظر می‌رسد این استاندارد، در مقایسه با کشور‌های دیگر استاندارد سهل گیرانه است که آن هم به طور کامل انجام نمی‌شود و یا اینکه استقرار واحد‌های مدیریت انرژی در نیروگاه‌ها عملی نشده است.

 

فاکهی با بیان اینکه بخش نیروگاهی به دلیل آنکه سهم بالایی در توسعه کشور و در تأمین انرژی مرغوب برای بخش‌های دیگر دارد، باید به آن توجه ویژه‌ای شود، گفت: هم اکنون روند جهانی در حوز‌های مختلف از قبیل حمل و نقل، صنعت و ... به دلایل مختلف امنیت انرژی، زیست محیطی و موضوعات دیگر به سمت برقی سازی است و به سمتی می‌رود که برق را به عنوان سوخت اصلی جایگزین کند.

 

وی گفت: با توجه به وجود ناترازی گاز در کشور و به تناسب آن ناترازی سایر فرآورده‌ها باید در تنوع سبد سوخت اقدامات اساسی انجام دهیم و این تنوع سبد خودش را در بخش نیروگاهی و برق نشان می‌دهد. 

 

فاکهی ادامه داد: گا‌ها این سوءتفاهم وجود داشت که اگر این گاز را مصرف نکنیم، می‌خواهیم آن را چکار کنیم؟ ولی واقعا این سوءتفاهم بود، چرا که شاهد هستیم در وزارت نفت علی رغم تحریم، طرح‌های بسیار زیادی برای تبدیل گاز به ارزش افزوده و یا صادرات وجود دارد، ولی به دلیل کمبود گاز و یا ناترازی در بسیاری از اوقات این گاز تأمین نمی‌شود و اگر توسعه میادین، فشار افزایی، سرمایه گذاری بالادستی و ... به همین منوال باشد، در سال‌های آینده وضع بدتر هم می‌شود.

 

پژوهشگر و مسئول ترازنامه هیدروکربوری در موسسه مطالعات بین المللی انرژی گفت: برای آنکه بتوانیم صادرات را در حوزه گاز تضمین کنیم، نگاه توسعه محور باید به سمت بهینه سازی حرکت کند و باید این چرخش را در سیاست‌های کلی کشور داشته باشیم. بسیاری از طرح‌های پتروشیمی و صنعت یا در دست احداث هستند و یا مجوز احداث دارند و اکنون دغدغه‌ای که وجود دارد این است که در صورت تکمیل این طرح‌ها و وارد مدار شدن آنها، گاز این طرح‌های احداثی را چگونه تأمین کنیم؟

 

وی با تأکید بر اینکه صنعت پتروشیمی کشور در تأمین ارز و توسعه آینده کشور نقش بسیار مهمی بر عهده دارد، گفت: نیروگاه‌هایی در کشور وجود دارد که از سال‌ها قبل باید به طور کامل جمع آوری و یا نیروگاهی جدید در آن زمین احداث شود، هرچند چنین طرح‌هایی هم وجود دارد که نیروگاهی راندمان بالا احداث شود، ولی سالهاست که این موضوع انجام نشده است. اولویت تأمین برق موجب می‌شود که نیروگاه‌های فرسوده را نگهداری کنند.

 

فاکهی افزود: بسیاری از نیروگاه‌ها براساس سیکل ترکیبی مجوز احداث اخذ کرده اند و به دلیل آنکه بخش گازی به سرمایه کمتری نیاز است، زودتر در مدار قرار گرفته و بخش بخار که به سرمایه زیادی نیاز داشته، انجام نشده است. در برخی مواقع هم به دلیل طول عمر تجهیزات، توجیه اقتصادی ندارد که نیروگاه بخار در بخش گازی با راندمان پایین احداث شود.

 

وی گفت: در توربین‌های گازی موجود علاوه بر تکمیل بخش بخار، با بازتوانی نیروگاه‌ها و افزایش قدرت در توربین‌های خروجی، می‌توانیم در برخی موارد تا ۲۰۰۰ مگاوات افزایش ظرفیت داشته باشیم؛ که در این زمینه هم هیچ اقدامی انجام نشده است.

 

وی اضافه کرد: در حوزه خورشیدی و بادی حدود ۷۵۴ سایت خورشیدی و ۱۴ طرح توسعه برای تأمین حدود ۷۱ هزار مگاوات برق خورشیدی پیشنهاد شده است، ولی هم اکنون ظرفیت نصب شده خورشیدی کمتر از هزار مگاوات است که در صورت عملیاتی شدن اگر از این پتانسیل‌ها استفاده شود می‌توانیم از ظرفیت و مواهب گازی برای صادرات و در بخش‌های دیگر استفاده کنیم و دیگر دغدغه ناترازی در کشور نداشته باشیم.

 

فاکهی با بیان اینکه بخش قیمت گذاری حامل‌های انرژی باید به طور جامع بازنگری شود، گفت: نیروگاه سیکل ترکیبی دالاهو در غرب کشور با بازدهی بالا برای صادرات برق به کشور‌های همسایه طراحی شد، ولی اکنون باید تمام برق این نیروگاه را در اوج بار شبکه در داخل کشور مصرف کنیم. همچنی در برخی موارد مشکل اینجاست که برق تولید می‌شود، ولی چون شبکه ظرفیت انتقال آن را ندارد، حبس برق پیش می‌آید و نیاز است که در توسعه شبکه هم بازنگری صورت گیرد و بخش خصوصی به این بخش هم مانند نیروگاه‌ها ورود کند.