طبق گزارش شاخص تروریسم جهانی (GTI) نیجریه جزء سه کشور دارای بیشترین حملات تروریستی است؛ رتبه‌ای که محصول ناکارآمدی دولت مستبد این کشور، استعمارگری نوین انگلیس و تلاش عربستان سعودی برای گسترش وهابیت در نیجریه است.
به گزارش سرويس بين الملل
خبرگزاري صداوسيما،مجتبی شاهسونی تحلیلگر مسائل بین الملل در یادداشتی درباره آخرین تحولات نیجریه نوشت: حوادث اخیر نیجریه را می‌توان در چارچوب اقدامات ضد اسلامی دولت نیجریه و وخیم‌تر شدن اوضاع مسلمانان در این کشور ارزیابی کرد. اخیرا در یکی از اقدامات تروریستی در این کشور، گروهی مسلح با حمله به یک مدرسه در ایالت زامفا در شمال غرب نیجریه صد‌ها دانش آموز را ربودند. این دومین علمیات آدم ربایی است که طی چند هفته اخیر در شمال نیجریه رخ می‌دهد. این در حالی است که حدود دو ماه قبل نیز بوکوحرام عملیات مشابهی را در شمال این کشور انجام داده بود. تحلیل پیش رو مروری است بر تحولات امنیتی، سیاسی و اقتصادی نیجریه، علل و زمینه های فعالیت های تروریستی بوکوحرام و نقش استعمارگری انگلیس و عربستان سعودی در بی ثباتی و فقیرتر شدن نیجریه به عنوان دارنده بزرگترین ذخایر نفتی در افریقاست.
انگلیس و عربستان الگوی استبدادگری دولت نیجریه
دولت نیجریه اگرچه روابط نزدیکی با کشورهای اسلامی دارد اما به شدت تحت تاثیر انگلیس و البته حمایت های ملی عربستان سعودی است. در همین راستا دولت بوهاری همچنان در حال سرکوب گروه‌های مختلفی از جمله شیعیان این کشور است. دولت نیجریه در همین راستا شیخ ابراهیم زکراکی یکی از روحانیون شیعه این کشور را به همراه همسرش از دسمابر ۲۰۱۵ بازداشت کرده است. در جریان این بازداشت هزاران تن از شیعیان نیجریه توسط نیرو‌های ارتش و امنیتی به گلوله بسته شده و تعداد زیادی بازداشت شده اند. از آن زمان تاکنون اعتراضات مسالمت آمیز مردمی توسط نیرو‌های حکومتی به خشونت کشیده شده و معترضان به شدت سرکوب می‌شوند بر اساس آخرین اخبار قرار است شیخ زکراکی هشتم تا دهم مارس ۲۰۲۱ میلادی محاکمه شود این در حالی است که وی پیش از این محاکمه شده و حکم آزادی او توسط دادستانی کل نیجریه صادر شده بود، اما دولت بوهاری رئیس جمهوری نیجریه از اجرای آن حکم جلوگیری کرد.
بوکوحرام میوه استعمار انگلیس در نیجریه
ظهور گروه تروریستی بوکوحرام از سال ۲۰۰۲ سبب شد که نیجریه طبق گزارش شاخص تروریسم جهانی (GTI) سه کشور دارای بیشترین حملات تروریستی اعلام شود. هدف‌های عملیاتی بوکوحرام اغلب غیر نظامیان هستند و همین مساله موجب افزایش نگرانی‌ها در سطح محلی و بین المللی شده است. بوکوحرام برآمده از نارضایتی نسبی است که در اثر سلطه بیش از دو قرن استعمار انباشته شده و به صورت سازمان‌های پرخاشگرانه و خشونت آمیز بروز یافته است. این محرومیت هم از نظام استعماری قدیم شامل نهاد‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگی و ایدئولوژی خاص خود و هم نظام استعمار نو که قلمرو اصلی فعالیت آن در زمینه‌ی اقتصادی است نشات گرفته است. بنابراین متغیرهایی، چون فقر گسترده، وضعیت اقتصادی نابسامان، وضعیت رفاهی تبعیض آمیز بین مسلمانان ساکن ایالت‌های شمالی و مسیحیان ساکن ایالت‌های جنوبی، اختلافات و درگیری‌های قومی قبیله ای، شکست جنبش‌های اسلامی سابق آن هم توسط دولت‌های سرمایه دار استعمارگر، رفتار تبعیض آمیز دولت سکولار با مسلمانان، غیرعادلانه بودن شرایط سیاسی اجتماعی اقتصادی حاکم، عدم مشارکت فعال و چشمگیر در قدرت سیاسی و مناصب اجرایی حکومت، هویت زدایی و بحران هویت در میان مسلمانان جزء عواملی است که سبب محرومیت نسبی مسلمانان و کاهش توانایی‌های ارزشی آن‌ها و به تبع آن شکل گیری بوکوحرام شده است. در همین راستا طی ماه‌های گذشته افزایش فعالیت‌های گروه‌های تروریستی در کشورهای آفریقا به ویژه کشورهای غرب و منطقه ساحل بسیار محسوس بوده است. بوکوحرام از جمله گروه‌های تروریستی است که به ویژه دانش آموزان را در نیجریه هدف حملات خود قرار می‌دهد. تاکنون این گروه تروریستی علاوه بر کشتن ده‌ها شهروند نیجریه ای، صد‌ها دانش آموز دختر و پسر را از مدارس نیجریه ربوده است چنان که چند ماه گذشته این گروه در حمله به مدرسه‌ای در ایالت «کاتسینا» در شمال نیجریه بیش از ۳۰۰ دانش آموز را ربود.
نیجریه و نیروی انسانی بیشمار
نیجریه در قسمت جنوب غربی قاره آفریقا معروف به منطقه زیر صحرا واقع شده است این منطقه شامل نیجریه، کامرون، بنین و نیجر می‌شود. پایتخت آن آبوجا و بزرگترین شهر آن لاگوس است. نیجریه در سال ۱۹۶۰ از بریتانیا مستقل شد و نام این کشور از نام رودخانه نیجر گرفته شده‌است.نیجریه پرجمعیت‌ترین کشور در آفریقا و هفتمین کشور پرجمعیت جهان است. این کشور همچنین پرجمعیت‌ترین کشور جهان با اکثریت سیاه‌پوست است. این کشور بیش از ۱۹۵ میلیون نفر و زبان رسمی آن انگلیسی است. نیجریه پرجمعیت‌ترین کشور قاره آفریقا است. نیجریه پس از استقلال در دوره‌های مختلف گرفتار حکومت‌های نظامی شد. سرانجام در سال ۱۹۹۹ برای نخستین بار انتخابات آزاد در این کشور برگزار شد.
رکود اقتصادی و نفت دردسرسازنیجریه از نظر منابع نفتی دهمین کشور در میان صادرکنندگان نفت هشتمین کشور دنیاست و بزرگترین تولیدکننده نفت آفریقا است. این کشور یکی از صادرکنندگان نفت است و حدود ۹۵ درصد از محصولات صادراتی آن را نفت و محصولات نفتی تشکیل می‌دهد. نیجریه عضو اوپک و سازمان تجارت جهانی است. در سال ۲۰۱۴ میلادی، نیجریه با پیشی گرفتن از آفریقای جنوبی به بزرگترین اقتصاد آفریقا تبدیل شد. اما اخیرا دفتر ملی آمار نیجریه (ان‌بی‌اس) گزارش داد: تولید ناخالص داخلی این کشور، در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۰ به طور قطعی ۳.۶۲ درصد نسبت به سال گذشته کمتر شده است. ان‌بی‌اس قبلاً رشد اقتصادی نیجریه در سه ماهه دوم را منفی ۶.۱ درصد اعلام کرده بود. به این ترتیب رشد اقتصادی نیجریه برای دومین ۳ ماهه متوالی منفی شد و این کشور که بزرگترین اقتصاد آفریقا است از لحاظ فنی وارد رکود شد. قبلاً در سال ۲۰۱۶ هم بزرگترین تولیدکننده نفت آفریقا برای اولین بار در بیش از ۲ دهه دچار رکود شده بود.
عربستان سعودی عامل بی ثباتی نیجریه
بر اساس عوامل هفت گانه قدرت ملی (اقتصادی، فرهنگی، حکومتی، سرزمینی، علمی و فناوری و نظامی) نیجریه رتبه نخست کشورهای غرب افریقا را داراست اما با این وجود این دولت نیجریه به ویژه طی سال‌های اخیر روابط سیاسی و اقتصادی خود را با کشورهایی، چون عربستان گسترش داده است و برای بهره مندی از کمک‌های مالی این کشور و متحدانش بسیاری از سیاست‌های خود را در راستای منافع و خواست این کشور‌ها تنظیم می‌کند.«مداوی بن محمد الرشید» استاد مرکز خاورمیانه مدرسه علوم سیاسی و اقتصادی لندن در این باره می‌گوید: "ظهور قارچ گونه گروه‌های تروریستی در آفریقا، چون بوکوحرام در نیجریه و کشورهای همجوار، با حمایت لجستیکی، مالی و تسلیحاتی مستقیم دولت سعودی امکان پذیر شده است. " در واقع نیجریه در تلاش است نه تنها اهمال کاری‌های خود در مبارزه با تروریسم را انکار کند بلکه از این فعالیت‌ها در راستای اسلام ستیزی و فشار بیشتر بر مسلمانان این کشور استفاده نماید. موضوعی که خواست عربستان و متحدان آن است. این در حالی است که دفتر «شیخ ابراهیم زکزاکی» رهبر جنبش اسلامی نیجریه در این زمینه بارها اعلام کرده است که "اعضای گروه بوکوحرام به هیچ وجه نماینده مسلمانان نیستند، این گروه توسط نیرو‌هایی ایجاد شده که تصمیم دارند چهره صلح‌آمیز اسلام را نابود کنند. "
تروریست ها عصای دست غربی ها در آفریقا
تروریست‌ها در آفریقا در واقع ابزاری در اختیار کشورهای غربی ومتحدان آن‌ها برای استفاده از ثروت و موقعیت کشورهایی، چون نیجریه هستند از این رو به نظر نمی‌رسد دولت نیجریه و دیگر دولت‌های کشورهای آفریقایی دغدغه جدی برای ریشه کنی فعالیت‌های گروه‌های تروریستی داشته باشند.
استعمار نوین انگلیس در نیجریه
در دوران استعمار امپراتوری بریتانیا منابع طبیعی و زیرزمینی این کشور به انگلستان که در حال صنعتی شدن بود، منتقل شد. انگلستان نیجریه را ترک کرد، ولی زبان، دین و نظام آموزشی خود را در این کشور به میراث گذاشت اما منافع تجاری انگلستان امروز در لاگوس که بزرگترین شهر و مرکز تجارت نیجریه به شمار می‌رود و در دلتای رود نیجر متمرکز شده است. اساس سیاست توسعه طلبی انگلستان بر تامین مواد خام، معدنی و غذایی مختلف در راستای توسعه صنعتی استوار بود. انگلیسی‌ها همچنین خواستار فروش تولیدات خود در بازار‌های مختلف بودند. بنابراین علاوه بر بهره برداری انگلیس از منابع نفتی این کشور، با توجه به این که نیجریه پرجمعیت ترین کشور آفریقاست از این رو نیجریه بازار خوبی برای فروش محصولات انگلیس نیز خواهد بود.
راهبرد انگلیس در نیجریه
انگلیس‌ها با شگرد خود در سایر کشورهای مستعمره خود، برای ایجاد حاکمیت در نیجریه به اتحاد‌های راهبردی، همکاری با رهبران محلی و قدرت نظامی دامن زد. بسیاری از منابع تاریخی نشان می‌دهند که نظامیان انگلیس مخالفان را با استفاده از زور سرکوب کرده اند. در خلال این سرکوب‌ها هزاران نیجریه‌ای جان خود را از دست داده و شمار زیادی نیز دستگیر شدند. بنابراین همکاری با حاکمان محلی و تقویت قدرت نظامی و تجاری دو راهبرد مهم انگلیس در این کشور است.
سیاست خارجی نیجریه
نیجریه یکی از کشورهایی است که تقریبا ۶۰ درصد از مردم آن کشور مسلمان هستند. علیرغم اینکه بعد از مسلمان بخش زیادی از جمعیت این کشور مسیحی هستند اما دولت نیجریه ارتباط خوبی با کشور های اسلامی دارد اما در این میان با توجه به سابقه استعمارگری انگلیس در این کشور و هزینه گزافی که عربستان سعودی و امارات در این کشور دارند بلوک غرب توانسته است دولت مستبد این کشور را با خود همسو سازد.
اسلام فرهنگ غالب مردم نیجریه
با توجه به همسایگی با کشورهای اسلامی و قرابت های فرهنگی با کشورهای همسایه اغلب مردم این کشور به اسلام گرویدند. بنابراین می‌توان گفت حتی قبل از استعمار در نیجریه اسلام بر افکار مردم بسیار تأثیر گذاشته است. این در حالی است که دولت نیجریه اغلب تحت تاثیر سیاست های انگلیس و عربستان است و تلاش می کند با نشان دادن چهره ای خشن از اسلام، اقدامات تروریستی گروه های تندرو را برای فشار بیشتر به مسلمانان و به خصوص شیعیان به اسلام نسبت دهد.
تلاش برای رشد وهابیت در نیجریهنیجریه یکی از کشورهایی است که به شدت تحت تاثیر تفکر وهابیت قرار گرفته است. عربستان همواره تلاش داشته تا اسلام سلفی و گرایش‌های وهابیت را تقویت نماید، اما جریان منتسب به شیخ زکزاکی قوی‌ترین جریان اسلام سیاسی در نیجریه است که تاثیر بسیار زیادی روی افکار عمومی دارد.
آخرین تحولات مربوط به شیخ زکزاکی
شیخ ابراهیم زکزاکی و همسرش ۱۳ دسامبر ۲۰۱۵ در حمله نظامیان نیجریه به حسینیه‌ای در شهر "زاریا" بازداشت شدند. اکنون بیش از ۵ سال است که شیخ زکزاکی و همسرش در زندان هستند و فشار برمسلمانان این کشور نیز از سوی نیرو‌های نظامی این کشور افزایش یافته است. چند روز پیش «سهیلا زکزاکی» فرزند شیخ «ابراهیم زکزاکی» رهبر جنبش اسلامی نیجریه از وخیم بودن حال والدین به دلیل اهمال پزشکی خبر داد و گفت که پدر و مادرش زمانی که دستگیر شدند هر دو زخمی بودند و اکنون به دلیل محرومیت از مراقبت‌های پزشکی و درمانی وضعیت سلامتی آن‌ها وخیم‌تر شده است. حال عمومی شیخ زکزاکی نیز طی یکسال گذشته رو به وخامت گذاشته است به طوری که دفتر جنبش اسلامی نیجریه بارها نسبت به وخامت حال و تشدید بیماری وی هشدار داده است. اگرچه با فشار و اصرار مسلمانان نیجریه در اوت ۲۰۱۹ شیخ زکزاکی برای درمان به هند اعزام شد، اما مهیا نبودن شرایط درمان و عدم همکاری هند سبب شد تا وی به نیجریه بازگردد و از آن زمان تاکنون در بند نیرو‌های نظامی این کشور و در شرایط وخیم جسمانی قرار دارد. به طور کلی تشدید وخامت وضعیت جسمانی، تداوم اعمال محدودیت‌ها توسط دولت نیجریه برای مساعدت به وضعیت ایشان، کنترل شدید خانواده و همراهان ایشان، تهدید پنهانی پزشکان و انجمن‌های امدادرسان توسط دولت، بازی دستگاه قضایی نیجریه با پرونده ایشان و تعویق چندین باره رسیدگی به پرونده و برخورد سیاسی حاکمیت با این پرونده، آخرین تحولات مربوط به شیخ زکزاکی است. اما با این وجود اگرچه فشار‌های مقامات نیجریه برای حذف شیخ زکزاکی ادامه دارد، اما نه تنها مسلمانان نیجریه بلکه افکار عمومی مسلمانان جهان چنین سیاست‌هایی را بر نمی‌تابند و آن‌ها نیز در حمایت از مسلمانان جهان خواستار آزادی زکزاکی هستند بنابراین با توجه به پایگاه مردمی جنبش اسلامی نیجریه آینده این جنبش حتی با وجود وخامت وضعیت جسمانی شیخ زکزاکی نیز روشن به نظر می رسد.
نتیجه گیری:
طبق گزارش شاخص تروریسم جهانی (GTI) نیجریه جزء سه کشور دارای بیشترین حملات تروریستی است رتبه‌ای که محصول ناکارآمدی دولت مستبد این کشور، استعمارگری نوین انگلیس و تلاش عربستان سعودی برای گسترش وهابیت در نیجریه است. بوکوحرام برآمده از نارضایتی نسبی است که در اثر سلطه بیش از دو قرن استعمار انباشته شده و به صورت سازمان‌های پرخاشگرانه و خشونت آمیز بروز یافته است. این محرومیت هم از نظام استعماری قدیم شامل نهاد‌های اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگی و ایدئولوژی خاص خود و هم نظام استعمار نو که قلمرو اصلی فعالیت آن در زمینه‌ی اقتصادی است نشات گرفته است، اما به نظر می‌رسد خطر بوکوحرام در صورتی رفع خواهد شد که دولت نیجریه فقر شدید را ریشه کن کند و سیستم آموزشی‌ای را برقرار کند که از حمایت مسلمانان کشور برخوردار باشد؛ با این حال دولت نیجریه در تلاش است نه تنها اهمال کاری‌های خود در مبارزه با تروریسم را انکار کند بلکه از این فعالیت‌ها در راستای اسلام ستیزی و فشار بیشتر بر مسلمانان این کشور استفاده می‌کند. موضوعی که البته خواست عربستان سعودی، انگلیس و متحدان غربی این کشور است؛ بنابراین تروریست‌ها در آفریقا در واقع ابزاری در اختیار کشورهای غربی ومتحدان آن‌ها برای استفاده از ثروت و موقعیت کشورهایی، چون نیجریه هستند از این رو به نظر نمی‌رسد دولت نیجریه و دولت‌های غربی دغدغه جدی برای ریشه کنی فعالیت‌های گروه‌های تروریستی در این کشور داشته باشند.
نویسنده: مجتبی شاهسونی
کارشناس مسائل بین الملل
منبع خبر "
صدا و سیما" است و موتور جستجوگر خبر تیترآنلاین در قبال محتوای آن هیچ مسئولیتی ندارد.
(ادامه)
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت تیترآنلاین مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویری است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هرگونه محتوای خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
