به گزارش ایرنا گذر از دوره نوجوانی و تجربه زندگی‌ای که بیشتر در مدارس و اندکی در رفاقت‌های گاه و بی‌گاه و در خلال رشد جسمانی و تغییرات همسو با جهان پیرامون می‌گذشت بخشی از زندگی هر انسانی را تشکیل داده و می‌دهد؛ کارشناسان نیز بارها از اهمیتش گفته و متن ، نوشته‌ها و مقاله‌های علمی هر کدام این دوره را سرآغاز و نقطه عطف زندگی هر انسانی معرفی کرده‌اند.
حال این دوران مهم و اثرگذار زندگی انسان با تغییرات متفاوتی در جهان پیرامون خود همراه شده همان جهانی که در گذشته‌های نه چندان دور در پیوند نزدیک و حضور فیزیکی انسان‌ها استوار بود اکنون در یک جایگاه نوین و در عرصه ارتباطاتی از نوع نامرئی و بعضا مجازی مناسبات دوره نوجوانی را در معرض تغییرات متفاوتی قرار داده است.
فضای مجازی به نوجوانان این امکان را می‌دهد تا عقاید، نظریات وارزش هایشان را فارغ از هر گونه محدودیت‌های مکانی، سیاسی، دینی و فرهنگی به دیگران عرضه و از آنان دریافت کنند و در نهایت تغییر درساحت معرفتی، اعتقادی و نمادهای بیرونی فضای فکریشان به وجود آورند.
شبکه اجتماعی اینستاگرام هم که این روزها در فضای موبایلی و بعضا وب هر گوشی، تبلت و لپ‌تاپی پیدا می‌شود این روزها مخاطبان بسیاری از جمله قشر نوجوان دارد.
بررسی بخشی از سند «صیانت از کودکان و نوجوانان در فضا مجازی» که روز ۲۶ اسفند امسال در شورای عالی فضا مجازی به ریاست حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی رییس جمهوری برگزار شد ما را بر آن داشت که گوشه کوچکی از دنیا گسترده فضا مجازی تحت عنوان اینستاگرام و صیانت از نوجوانان بررسی و در گفت‌وگو با این افراد و پژوهشگران به این سوال پاسخ دهیم که: فضای مجازی و نمود بارز آن در شرایط حاضر یعنی اینستاگرام چه تاثیری بر فضای فکری نوجوانان داشته است؟
فضای مجازی و باورهای فکری
باورهای فکری ماندگارترین شیوهای معنابخشی به حیات در سراسر جهان بوده که توانسته در هر دوره از زندگی بشر، متناسب با تحولاتی که اجتماعات و فرهنگ‌ها از سر می‌گذراند پیشینه و تداوم خود را هرچند در قالب و فرمی متفاوت حفظ کند.
شیوا نخعی کارشناس علوم ارتباطات در این رابطه گفت: تعامل میان باورهای فکری و فضا مجازی بستری برای انتقال اطلاعات با محتوای گوناگون است که پیش‌تر با سنت‌های مختلف در خارج از فضای سایبر تعریف،تعیین و تحدید می‌شد اما امروزه رویه، منش و تفکر مدرن در دنیای مجازی توسعه، تغییر و تابع آن شده است.
او افزود: درچند سال اخیر به دلیل فیلتر بودن برخی شبکه‌های اجتماعی، اینستاگرام مورد توجه و استفاده بسیاری از کاربران ایرانی قرار گرفته به طوری که طبق گزارش «وی آر سوشال» در ۲۰۱۸ تعداد کاربرفعال ایرانی در اینستاگرام ۲۴ میلیون کاربر بوده اما در این میان مساله قابل توجه حضور فعال و استفاده گسترده و مداوم نوجوانان وجوانان از این شبکه اجتماعی است.
این کارشناس علوم ارتباطات تصریح کرد: ورود فناوری جدید به عرصه باورهای فکری به طور عام نتیجه‌ای جز ایجاد آشفتگی، تردید، بدعت، مذاهب جعلی، شبهه‌آفرینی، عقاید دروغین، خرافات و سوء استفاده از گرایش‌های فطری انسان‌ها نداشته و هویت‌های افراد را دچار اختلال کرده است.
زمزم سلطانی دیگر کارشناس علوم ارتباطات که چندین تالیف نیز در این زمینه دارد در گفت‌وگو با ایرنا بیان کرد: فضای مجازی آکنده از فرصت‌های جدید برای باورهای فکری بوده این عرصه ابزاری برای معرفی هر باوری، اصول و باورهای حاکم بر آن و نشر شعائر و نمادهای آن است.
او ادامه داد: نحوه بهره‌گیری و نوع تغییری که مد نظر باشد بسیار مهم است در واقع مثال همان تیغ دولبه بوده که بارها تکرار شده باورها و فضای مجازی می‌توانند تعامل مثبت داشته و همدیگر را کامل کنند اما از سویی می‌توانند باعث تخریب و نابودی شوند.
استاد دانشگاه و کارشناس روان‌شناسی نیز گفت: نوجوانانی که ساعت‌ها وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند و در این فضا حتی زندگی و دوست یابی می کنند و بزرگ می‌شوند دیگر میلی به تعامل با دنیای واقعی ندارند.
مریم بیگ مرادی بیان کرد: ارتباط با افرادی دارای فرهنگ و سلایق مختلف به‌صورت جدی در رفتار نوجوان تأثیر می‌گذارد و گرایش‌های سیاسی و مذهبی آن را دستخوش تغییرات می‌کند.
نوجوانان چه می‌گویند؟
هستی یاوری دختر ۱۴ ساله از تجربیات اینستاگرامی و تاثیری که بر باورهایش داشته گفت: من روزانه بین سه تا ۵ ساعت در فضای مجازی هستم و بیشتر از اینستاگرام استفاده می‌کنم در مواردی مشاهده پست‌هایی که در مورد عقاید مرا به کنجکاوی برانگیزد فکر می‌کنم.
سجاد ادیمی نوجوانان ۱۶ ساله ای است که به قول خودش اینستاگرام بهترین سرگرمی دنیاست گفت: من از اینستاگرام زیاد استفاده می‌کنم اما به هیچ وجه از آن تاثیر نمی‌گیرم چون اعتقاد دارم فضای مجازی همواره بر مبنای حقیقت نیست.
او بیان کرد: من روزهای زیادی با خانواده در مورد شبکه‌های اجتماعی و صفحات اینستاگرام صحبت می‌کنم و چالش‌هایی که این فضا برایم به وجود آورده با راهنمایی پدرم رفع خواهم کرد.
فرشته شکیبا نوجوان ۱۷ ساله از تجربیات اینستاگرامی خود گفت: تفاوت‌های زیاد دنیای مجازی و واقعی من را زیاد به فکر می‌برد و اصولا هر وقت که وارد شبکه اجتماعی اینستاگرام می‌شوم حس آرزوهای فزاینده برآورده نشدنی در وجودم قوی می‌شود.
آرش نوجوان ۱۵ ساله دیگری نیز گفت: بارها به سرم زده اینستاگرام را حذف کنم نه تنها بخاطر وقتی که از من می‌گیرد بلکه فکر می‌کنم هیچ جوری با فرهنگ زندگی هماهنگ نیست و من را دچار تناقض می‌کند.
ضروریات فضای مجازی
در عصر اطلاعات و ارتباطات حضور فضای مجازی به ویژه گزینه‌هایی مانند اینستاگرام که سطح دسترسی و جذابیت بصری بالایی دارند در حوزه‌های مختلف حیات انسان ضرورت‌هایی جدید را پیش رو جامعه قرار می‌دهند ضرورت‌هایی که بستگی به حوزه و کارکردشان می‌توانند در خدمت توسعه و یا نابودی فکری اعضا جامعه باشند.
در این عصر وظایف والدین حساستر و مهمتر از گذشته است، در هنگامه ای که زندگی در اتاق شیشه ای رواج دارد بسیاری از افراد سودجو و فرصت طلب برای نوجوانان و جوانان دام پهن کرده اند تا از آنان سوء استفاده کنند، تاثیر پذیری فضای مجازی بر ذهن و فکر فرزندان نیازمند مراقبت های بیشتر و هوشمندانه تر است، هر چند که این فضا مزیت های خاص خود را نیز دارد.
