به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، هومان خاکپور، کارشناس منابع طبیعی، با اشاره به افزایش آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های کشور به‌ویژه مناطق شمالی و زاگرس، تأکید کرد بخش قابل‌توجهی از این حریق‌ها عمدی بوده و توسط برخی افراد محلی با هدف تصرف اراضی و آماده‌سازی آن‌ها برای ویلاسازی، کشاورزی یا ساخت‌وساز صورت می‌گیرد. او می‌گوید هم‌زمانی آتش‌سوزی در چند نقطه نشانه‌ای واضح از دخالت انسانی است و اجرای سخت‌گیرانه قوانین، از جمله ممنوعیت واگذاری اراضی سوخته، می‌تواند مانعی جدی در برابر این سودجویی‌ها باشد.
متن کامل این گفت و گو را می توانید در ادامه بخوانید.
خبرنگار:حدود یک هفته است که به‌شدت درگیر آتش‌سوزی‌هایی هستیم که در منطقه «کانی» رخ داده و از زوایای گوناگون درباره علل آن بحث شده است. اما من می‌خواهم به نکته‌ای اشاره کنم که به‌نظر می‌رسد اهمیت زیادی در بروز چنین حوادثی دارد؛ و آن، موضوع گسترش بی‌رویه ویلاسازی در مناطق جنگلی و مرتعی کشور، به‌ویژه در نواحی شمالی است. پرسش من این است که این روند گسترده ساخت‌وساز و ویلاسازی تا چه اندازه در وقوع آتش‌سوزی‌ها و حوادث مشابه نقش دارد؟
هومان خاکپور، کارشناس منابع طبیعی، در گفت‌وگو با خبرنگار رکنا توضیح داد:با توجه به تجربه‌های شخصی و همچنین آمار آتش‌سوزی‌هایی که هم به‌صورت مستقیم در زاگرس هم مشاهده کرده‌ام و هم گزارش‌های مربوط به نقاط مختلف کشور، به نظر من اصلی‌ترین عامل بروز این آتش‌سوزی‌ها، خود جوامع محلی هستند. این نقش‌آفرینی دو حالت دارد، نخست، حالت سهوی؛ برای نمونه، یک چوپان آتشی روشن می‌کند و فراموش می‌کند که آن را خاموش کند یا آتش گسترش پیدا می‌کند و به‌دلیل نگرانی از پیامدهای احتمالی، محل را ترک می‌کند. حالت دوم، عمدی بودن آتش‌سوزی‌هاست. این عمد می‌تواند با هدف تصرف زمین صورت گیرد؛ زمینی که ممکن است بعدها برای ساخت‌وساز و ویلاسازی یا برای توسعه فعالیت‌های کشاورزی و باغداری مورد استفاده قرار گیرد.
وی افزود:البته باید تاکید کنم که گردشگرانی که در این مناطق حضور پیدا می‌کنند، معمولاً با اصول گردشگری و کوهستان آشنا هستند و احتیاط بیشتری به خرج می‌دهند. البته این به معنای آن نیست که هیچ آتش‌سوزی‌ای از سوی گردشگران رخ نمی‌دهد، اما آمار نشان می‌دهد بخش عمده حریق‌ها ناشی از بی‌احتیاطی یا اقدام عمدی جوامع محلی است.برای مثال، در زاگرس بارها شاهد بوده‌ایم که آتش‌سوزی‌ها در چند نقطه متفاوت و به‌صورت همزمان آغاز می‌شود. بدیهی است که چنین وضعیتی نمی‌تواند نتیجه یک حادثه یا سهل‌انگاری ساده باشد. وقتی حریق در چند نقطه پراکنده و در یک زمان شروع می‌شود، کاملاً مشخص است که عمدی است؛ زیرا یک فرد بیرونی که در آن منطقه منافعی ندارد، به‌طور طبیعی انگیزه‌ای برای ایجاد چنین آتش‌سوزی گسترده‌ای نخواهد داشت. بنابراین محتمل‌ترین عامل، افراد محلی هستند که ممکن است به‌قصد سودجویی و تصرف زمین، اقدام به ایجاد حریق کنند.
اگر تنها یک نقطه دچار آتش‌سوزی شود، می‌توان احتمال داد که سهل‌انگاری موجب حادثه شده است. اما وقتی حریق در پنج یا شش نقطه به‌طور همزمان شکل می‌گیرد، این احتمال تقریباً منتفی است. روند وقوع آتش‌سوزی‌ها در کشور نیز نشان می‌دهد که نقاط آغاز حریق غالباً متعدد هستند و همین موضوع فرض عمدی بودن را تقویت می‌کند.
خبرنگار:پس می‌توان گفت گستردگی ساخت‌وساز در عرصه‌های جنگلی، به‌ویژه در مناطق هیرکانی، می‌تواند یکی از عوامل اصلی وقوع این اتفاقات باشد. ممکن است در این زمینه بیشتر توضیح دهید؟
خاکپور اینگونه پاسخ داد: طبق قوانین موجود، واگذاری اراضی جنگلی ممنوع است. بنابراین اگر فرد یا گروهی بخواهد زمینی را در جنگل تصرف کند، ابتدا باید پوشش جنگلی آن را از بین ببرد. یکی از «موثرترین» روش‌هایی که متأسفانه برخی افراد سودجو به کار می‌گیرند، ایجاد آتش‌سوزی است. بر اساس اطلاعاتی که من دارم، سازمان جنگل‌ها باید با قاطعیت تأکید کند که هیچ منطقه دچار حریق، تحت هیچ شرایطی نباید واگذار شود. خوشبختانه این ممنوعیت در قوانین کشور نیز پیش‌بینی شده و می‌توان از ظرفیت‌های قانونی موجود برای جلوگیری از واگذاری چنین مناطق حساس بهره گرفت. اجرای دقیق این قانون، عامل بازدارنده مهمی در برابر سودجویانی است که به‌دنبال کسب منفعت از طریق تخریب جنگل‌ها هستند.
خبرنگار:به نظر شما چه راهکارهایی برای احیای این مناطق وجود دارد؟ آیا سازمان جنگل‌ها وظیفه دارد در مناطق آسیب‌دیده، اقدام به درختکاری و بوته‌کاری کند؟
خاکپور با بیان اینکه یکی از مأموریت‌های مهم و رسمی سازمان جنگل‌ها، احیای مناطق خسارت‌دیده است؛ چه خسارت ناشی از آتش‌سوزی باشد و چه هر عامل دیگری که پوشش گیاهی منطقه را تخریب کرده باشد. این امر جزء تکالیف قانونی سازمان و از اولویت‌های آن است گفت: ما در زاگرس موارد متعددی داشته‌ایم که گون‌زارها به دلیل ممنوعیت واگذاری قانونی، هدف آتش‌سوزی عمدی قرار گرفته‌اند. سودجویان پس از چند سال، که معمولاً مسئولان مرتبط تغییر کرده‌اند و اطلاعات دقیقی از پیشینه منطقه در دسترس نیست، با ارائه درخواست، تلاش می‌کنند آن اراضی را به نام خود ثبت کنند. این الگو در جنگل‌ها نیز تکرار می‌شود. بنابراین ممنوعیت مطلق واگذاری مناطق دچار حریق و ثبت مستندات دقیق از وضعیت قبل و بعد از آتش‌سوزی می‌تواند راهکار مؤثری برای جلوگیری از این تخلفات باشد.
از سوی دیگر، معمولاً افرادی که به‌دنبال ساخت‌وساز هستند یا از جامعه محلی‌اند، یا ارتباط نزدیک با آن دارند. بنابراین می‌توانند با شناخت دقیق منطقه، زمینه ایجاد چنین حریق‌هایی را فراهم کنند. اگر محدودیت‌ها و سخت‌گیری‌های قانونی با دقت اعمال شود، انگیزه آن‌ها برای این اقدامات سودجویانه به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.
