به گزارش مشرق، در روزهای اخیر یکی از دستگاه‌های آزمایشگاه حفاری دانشکده مهندسی شیمی و نفت دانشگاه صنعتی شریف در غیاب اعضای آزمایشگاه دچار آتش‌سوزی شد که با هشدار دستگاه اعلام حریق، برخی از اعضای کادر آزمایشگاه و دانشجویان به وسیله کپسول‌های اطفای حریق، آتش را خاموش کردند.
وقایعی همچون آتش‌سوزی این آزمایشگاه هر از چندگاهی در دانشگاه‌های مختلف اتفاق می‌افتد. آذرماه سال ۱۴۰۱ آزمایشگاه تحقیقات معدنی دانشکده شیمی دانشگاه صنعتی اصفهان دچار آتش‌سوزی شد و در این حادثه یک دانشجوی دکتری (که البته برخی عنوان می‌کردند سرباز امریه این دانشگاه بوده است) جان باخت. اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ نیز آزمایشگاه مهندسی خاک دانشکده عمران دانشگاه شریف طعمه حریق شد و خسارتی ۸ تا ۱۰ میلیون دلاری به این آزمایشگاه وارد شد. اسفندماه ۱۴۰۳ نیز در یکی از خوابگاه‌های دانشجویی شهر ایلام آتش‌سوزی اتفاق افتاد و ۲۰ دختر دانشجو از آتش‌سوزی نجات یافتند.
دانشگاه شریف پس از چند حادثه ناگوار در سال ۱۴۰۱ اقدام به راه‌اندازی «مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)» کرد و از آن زمان این مدیریت به طور مستقیم زیر نظر رئیس دانشگاه فعالیت می‌کند. به بهانه وقوع آتش‌سوزی اخیر در آزمایشگاه حفاری دانشگاه شریف به سراغ مدیر HSE این دانشگاه رفتیم و جزئیات این اتفاق را جویا شدیم.
آتش‌سوزی از کجا شروع شد؟
بهمن حاجی در مورد آتش‌سوزی یکی از تجهیزات آزمایشگاه حفاری دانشگاه صنعتی شریف گفت: در این آزمایشگاه دستگاهی به نام wheel test (تست چرخ) وجود داشت که در روزهای گذشته باعث آتش‌سوزی شد. در این دستگاه نمونه‌های نفتی و فرآورده‌های نفتی قرار می‌گیرد و درون آن باید حرارتی تا حدود ۷۰ درجه وجود داشته باشد و دمای این دستگاه از طریق المنت تامین می‌شود.
وی افزود: این المنت در کف دستگاه تعبیه شده بود و به دلیل اینکه یکی از نمونه‌های درون دستگاه نشتی داشته، این نمونه روی المنت ریخته و چون ماده سوختنی بوده المنت مشتعل شده و دستگاه دچار حریق شده است.
دستگاهی که باعث آتش‌سوزی شد، استاندارد نبود
مدیر HSE دانشگاه شریف در پاسخ به این سوال که آیا در اتفاق اخیر دستگاه آزمایشگاه معیوب بوده که موجب آتش‌سوزی شده است؟ گفت: دستگاهی که در این آزمایشگاه استفاده می‌شده، استاندارد نبوده است. چون المنت در این دستگاه که نمونه در آن قرار می‌گیرد، کف دستگاه بوده است.
وی افزود: در دستگاهی مانند ماکروویو المنت در سقف دستگاه قرار دارد؛ در این دستگاه نیز المنت باید در دیواره یا سقف دستگاه تعبیه می‌شد. وقتی المنت در کف دستگاه قرار دارد، طبیعی است که نشت نمونه، روی المنت باعث اشتعال می‌شود.
حاجی در مورد اینکه آیا این دستگاه ساخت داخل بوده یا خارجی؟ توضیح داد: ظاهراً این دستگاه دست‌ساز و داخلی بوده؛ البته من اطلاعاتم در این مورد کامل نیست، ولی دستگاه را کامل دیدم و ساخت آن به هیچ عنوان استاندارد نیست.
اقدامات پیشگیرانه از گسترش آتش جلوگیری کرد
مدیر HSE دانشگاه شریف با اشاره به اقدامات ایمن‌سازی در این دانشگاه گفت: با توجه به اینکه دستگاه اعلام حریق ساختمان دو ماه پیش سرویس شده بود و کاملاً سالم بود، پس از آتش گرفتن دستگاه تست چرخ سیستم اعلام حریق به درستی عمل کرد و هشدار داد. همچنین چون کپسول‌های اطفای حریق هم تامین و شارژ شده بود و کپسول از نوع پودر و گاز و CO۲ نیز وجود داشت و پرسنل نیز آموزش دیده بودند، به همین دلیل آتش بلافاصله اطفا شد.
وی با اشاره به تعویض سقف دانشگاه گفت: سقف آزمایشگاه نیز به تازگی تعویض شده بود و از نوع تایل‌های گچی بود؛ به همین دلیل قابل اشتعال نبود و مانع گسترش حریق شده بود.
به گفته حاجی؛ نمونه این حادثه در دانشکده عمران دانشگاه اتفاق افتاده و حریق از طریق سقف گسترش یافته بود. چراکه در سقف پشم شیشه وجود داشت و جرقه ترانس لامپ مهتابی به پشم شیشه گرفته بود و سبب سوختن کل آزمایشگاه شد.
مدیر ایمنی، بهداشت و محیط زیست دانشگاه شریف با اعلام اینکه سقف کل ساختمان‌های دانشگاه در حال تعویض است، افزود: سقف‌ها در حال تعویض با تایل‌های گچی است و لامپ‌ها را نیز از مهتابی به LED تغییر می‌دهیم و ترانس آن را حذف می‌کنیم که دوباره شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.
ارزیابی ریسک دانشگاه شریف در انتظار تزریق بودجه
حاجی در پاسخ به این سوال که آیا بررسی انجام شده که آیا در دانشگاه شریف دستگاه غیر استاندارد دیگری نیز وجود دارد یا خیر؟ توضیح داد: ما از سال پیش برنامه‌ریزی کردیم و قرار است امسال با یک شرکت مشاور در حوزه استقرار و پیاده‌سازی سیستم‌های ایمنی قراردادی منعقد و این مسائل را بررسی کنیم. در حال حاضر شرکت انتخاب شده و با آن‌ها صحبت کردیم و منتظر تزریق منابع مالی هستیم تا این قرارداد منعقد شود و ارزیابی ریسک کل مجموعه دانشگاه با اولویت دانشکده برق انجام شود.
ارزیابی خطر در کل دانشگاه ۲ تا ۳ سال طول می‌کشد
وی خاطر نشان کرد: قرار است کار در این دانشکده به عنوان نمونه اولیه یا بتا آغاز و ارزیابی‌های خطر و … انجام شود و وقتی مشکلات مشخص شد، آن را به کل دانشگاه تعمیم دهیم. قرارداد در ابتدا یک ساله است ولی چهار تا پنج سال ادامه می‌یابد به دلیل وسعت دانشگاه وسعت کار و تنوع فعالیت‌های انجام شده در دانشگاه کار طولانی است و ارزیابی ریسک آن دو تا سه سال طول می‌کشد.
وی تاکید کرد: در دو سال اخیر که مدیریت HSE در دانشگاه شریف ایجاد شده، فعالیت‌های زیادی انجام گرفته است و در این مسیر رئیس دانشگاه و معاونان دانشگاه همراهی خوبی داشته‌اند.
نقش مدیریت HSE در کاهش خطرات در دانشگاه‌ها
مدیر HSE دانشگاه شریف در پاسخ به این سوال که آیا در دانشگاه‌های دیگر مدیریت HSE وجود دارد؟ توضیح داد: در دانشگاه‌های کشور مدیریت ایمنی به شکلی که باید وجود ندارد. تنها دانشگاهی که مدیریت ایمنی ایجاد کرده، دانشگاه صنعتی شریف است.
وی با بیان اینکه در دانشگاه‌های دیگر HSE به صورت کمیته‌ای فعالیت می‌کند، افزود: به نظر من که کارشناس این حوزه هستم، کمیته‌های HSE قابلیت اجرایی ندارند و صرفاً در حوزه نظارت فعالیت می‌کنند ولی در بخش اجرا نمی‌توانند کاری از پیش ببرند؛ به همین دلیل یک مدیریت HSE باید ایجاد شود.
حاجی خاطر نشان کرد: در سازمان‌های مختلف به این صورت است که مدیریت HSE وجود دارد ولی در ساختار وزارت علوم و یک یا دو وزارتخانه دیگر مدیریت HSE وجود ندارد و در پیاده‌سازی ایمنی ضعیف عمل می‌کنند.
دانشگاه‌ها با چه خطراتی موجه‌اند؟
مدیر HSE دانشگاه شریف در مورد خطراتی که دانشگاه‌ها را تهدید می‌کند، توضیح داد: خطرات به حوزه‌های مختلفی از جمله خطرات فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، حریق، ارگونومیک و …تقسیم می‌شوند و تمام این خطرات در مراکز آموزشی وجود دارد. به واسطه آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌هایی که در مراکز آموزشی وجود دارد، برخی دستگاه‌ها حتی کشنده هستند. همچنین در آزمایشگاه‌ها به واسطه وجود مواد شیمیایی، خطر اشتعال نیز وجود دارد.
به دلیل کمبود بودجه با حوادث مخرب متعدد مواجه می‌شویم
وی خاطر نشان کرد: با وجود همه این مسائل یکی از مشکلاتی که همه دانشگاه‌ها و همه بخش‌های کشور با آن مواجه است، موضوع کمبود بودجه است. در حوزه ایمنی کم‌ترین هزینه انجام می‌گیرد و سرمایه‌گذاری نمی‌شود؛ به همین دلیل در بخش‌های مختلف با حادثه‌های مخرب متعدد مواجه می‌شویم.
به گفته حاجی؛ ایمنی در وهله اول نیاز به هزینه دارد. هرچه هزینه کنیم، با جلوگیری از آسیب، ۱۰ برابر هزینه انجام شده را برای ما حفظ می‌کند. در حوزه HSE ما برنامه ارائه می‌دهیم ولی در نهایت ۱۰ درصد برنامه اجرا می‌شود.
مدیر HSE دانشگاه شریف با انتقاد از ساختار وزارت علوم برای HSE گفت: این ساختار مورد تایید نیست. چون قدرت اجرایی ندارد.
وی ضمن تشکر از پیگری رسانه در مورد این موضوع افزود: در این حوزه باید اطلاع‌رسانی انجام گیرد تا از اتفاقات شدیدتر جلوگیری شود و پیگیری‌های لازم انجام گیرد. به طور معمول حوادث جزئی دیده نمی‌شود و مورد پیگیری قرار نمی‌گیرد، به همین دلیل مسئولین متوجه حوادث نمی‌شوند.
حاجی تاکید کرد: در مورد اتفاق اخیر در دانشگاه شریف نیز اگر اقدامات لازم از قبل برای پیشگیری انجام نمی‌شد، حادثه گسترده می‌شد.
از ریزش پلاسکو تا انفجار بندر شهید رجایی
در سال‌های اخیر فجایع بزرگی در کشور اتفاق افتاده‌اند. فارغ از دلیل اصلی رخداد؛ از پلاسکو تا انفجار بندر شهید رجایی، شاید با رعایت نکات ایمنی می‌شد از بروز این فجایع جلوگیری کرد.
دانشگاه‌ها سال‌هاست که با مسائل مالی دست و پنجه نرم می‌کنند. مسئولین در پی یافتن اندک بودجه‌ای برای گذران هزینه‌های روزمره دانشگاه هستند و موضوع پیشگیری در انبوه مسائل ریز و درشت جاری دانشگاه‌ها گم می‌شود. این بار نیز به خیر گذشت و آتش مهار شد ولی اگر کم‌توجهی‌ها ادامه یابد و در حوزه ایمنی سرمایه‌گذاری لازم انجام نشود، شاید فاجعه بعدی در یک دانشگاه رقم بخورد.
