همشهری آنلاین – مجید جباری : فرونشست زمین با سرعت زیاد در حال بلعیدن ایران است. ۲۵ سانتیمتر در سال؛ رقمی که ۶ برابر مرز بحران است و زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند. براساس گزارش‌های سازمان نقشه‌برداری کشور و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، ایران با نرخ متوسط سالانه ۲۵ سانتیمتر فرونشست، در میان ۵ کشور اول جهان از نظر شدت این پدیده قرار دارد. این پدیده به یکی از جدی‌ترین بحران‌های زیست‌محیطی کشور بدل شده و اگر امروز برای مدیریت آب، مقابله با چاه‌های غیرمجاز و اصلاح الگوی کشاورزی چاره‌ای نیندیشیم، در آینده نزدیک بسیاری از شهرها و دشت‌های کشور غیرقابل سکونت می شوند.
سکونت ۴۲ میلیون ایرانی روی پهنه‌های فرونشست
رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری وزارت راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به گسترش پهنه‌های فرونشست در کشور گفت:« پهنه های فرونشستی ۱۱ درصد مساحت سرزمینی ایران را در بر می گیرد، اما همین مساحت به دلیل اینکه ساکنان زیادی را در خود جا داده، نیمی از جمعیت ایران را شامل می شود که روی پهنه های فرونشستی و یا مجاور زون های فرونشست کشور ساکن هستند.»
علی بیت اللهی در گفت‌وگو با همشهری آنلاین افزود:«بیش از ۴۹ درصد جمعیت کشور یعنی ۴۲ میلیون ایرانی روی پهنه های فرونشستی سکونت دارند. مهم‌ترین عامل فرونشست زمین در ایران، برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی برای کشاورزی، صنعت و مصارف شهری است. نابودی اراضی کشاورزی، ترک‌خوردگی و تخریب سازه‌ها و ساختمان‌ها، افزایش خطر سیل و نشست ناگهانی زمین، تهدید زیرساخت‌های شهری از جمله خطوط راه‌آهن، مترو و جاده‌ها از پیامدهای فرونشست زمین است.»
بررسی مخاطرات فرونشست در ۶۰۹ محدوده ایران
حمید رحمانی معاون دفتر توسعه نظام‌های فنی، بهره‌برداری و دیسپاچینگ برقابی شرکت مدیریت منابع آب: بررسی‌ها نشان می‌دهد برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در چند دهه گذشته به دلایل مختلفی از جمله رشد جمعیت، خشکسالی، احداث سدها و حفر چاه‌های غیرمجاز، منجر به کاهش شدید و برگشت‌ناپذیر منابع آب زیرزمینی شده و به دنبال آن، افت سطح ایستابی، افت شدید کیفیت آب و در نهایت خشک شدن بسیاری از چاه‌ها رخ داده است. این روند باعث بروز و تشدید فرونشست در بسیاری از دشت‌های کشور شده است. مهم‌ترین راهکار، کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی است. این موضوع از طریق اجرای طرح احیا و تعادل‌بخشی آبخوان‌ها، تعدیل پروانه‌ها، انسداد چاه‌های غیرمجاز و جلوگیری از اضافه‌برداشت چاه‌های مجاز پیگیری می‌شود. طبق قانون برنامه هفتم توسعه، باید ۱۵ میلیارد مترمکعب از برداشت آب زیرزمینی کاهش یابد که حدود ۵۰ درصد این میزان از محل پرکردن چاه‌های غیرمجاز و مابقی از جلوگیری از اضافه‌برداشت چاه‌های مجاز با استفاده از کنتورهای هوشمند حجمی تحقق می‌یابد. یکی از پروژه‌های کلیدی، طرح احیا و تعادل‌بخشی، پروژه «پهنه‌بندی و بررسی مخاطرات ناشی از فرونشست زمین در ۶۰۹ محدوده مطالعاتی» است که با هماهنگی سازمان زمین‌شناسی تدوین شده، اما به دلیل محدودیت اعتبارات، عملیات اجرایی آن هنوز آغاز نشده است.
بحرانی ترین دشت‌های ایران
دشت تهران: ۲۴ سانتیمتر فرونشست در سال
دشت‌های «مرودشت استان فراس» و «سیرجان در استان کرمان» : ۲۷ سانتیمتر فرونشست درسال
دشت رفسنجان: ۵ تا ۱۵ سانتیمتر فرونشست در سال
دشت سمنان: ۵ تا ۱۰ سانتیمتر فرونشست در سال
دشت‌های «مشهد» و «کبودرآهنگ» و دشت مشهد : ۲۵ سانتیمتر فرونشست در سال
دشت اصفهان - برخوار : سالانه ۳۰ تا ۳۵ سانتیمتر فرونشست درسال
دشت مهیار جنوبی اصفهان : ۸.۲ سانتیمتر فرونشست در سال
