بر اساس ماده۲۴ قانون امور گمرکی، کالایی که ظرف مهلت قانونی (سه‌ماه) پس از ورود به اماکن گمرکی توسط صاحب آن ترخیص نشود، به‌عنوان «کالای متروکه» شناخته شده و باید پس از اعلام مراتب به صاحب کالا، در صورت عدم مراجعه، از طریق مزایده عمومی به فروش برسد. هدف از این مقررات جلوگیری از تراکم بی‌مورد کالا در محوطه‌های بندری و انبارهای گمرک و درنتیجه کاهش خطرات ناشی از تجمع کالاهای بلاتکلیف، به‌ویژه کالاهای قابل اشتعال یا فاسدشدنی است.
بررسی‌های میدانی و گزارش‌های منتشرشده نشان می‌دهد که در زمان حادثه، حجم قابل توجهی از کالاهادر محوطه بندرعباس دپو شده بودند. این کالاها شامل انواع کانتینرهای مواد شیمیایی، تجهیزات صنعتی، لوازم مصرفی و اقلام متروکه بوده است. که به دلایل مختلفی از جمله بوروکراسی، ضعف نظارت یا عدم هماهنگی بین نهادهای مسوول، به مرحله تعیین تکلیف یا فروش نرسیده بودند.
تراکم بیش از حد کالاها باعث شد آتش به سرعت از یک بخش به سایر نقاط گسترش یابد و وجود مواد قابل اشتعال که مدت طولانی و در شرایط نامناسب نگهداری شده بودند، شعله‌ور شده و از سوی دیگر تراکم فیزیکی و چیدمان نامناسب کانتینرها نیز مانع دسترسی سریع نیروهای آتش‌نشانی شده است. مجموع این عوامل باعث گسترش سریع دامنه آتش‌سوزی و در نتیجه افزایش میزان خسارات جانی و مالی شده است.
دلایل مختلفی برای انباشت کالا در محوطه بندر و عدم تسریع در ترخیص کالاها در موعد مقرر می‌تواند وجود داشته باشد که عبارتند از: تغییرات پی‌درپی در مقررات تجاری و وارداتی از جمله تاخیر در اختصاص ارز که باعث شده است که واردکنندگان در برخی موارد از ترخیص کالاهای خود منصرف یا منتظر تصمیمات بعدی بمانند. همچنین به‌دلیل پایین‌تر بودن نسبی هزینه انبارداری در محوطه‌های بندری نسبت به انبارهای خارج از محوطه بندر، بعضی واردکنندگان ترجیح می‌دهند کالاهای خود را برای مدت طولانی‌تری در بنادر نگهداری کنند. بدیهی است که در برخی موارد، شرکت‌های خصوصی یا نیمه‌دولتی که مدیریت انبارهای بندری را بر عهده دارند از ماندگاری طولانی‌تر کالاها بهره اقتصادی بیشتری ببرند و انگیزه‌ای برای اجرای قاطع مقررات متروکه نداشته باشند.
نکته دیگری که باعث افزایش میزان خسارت شده، نگهداری کالاهای قابل اشتعال در کنارسایر کالاها بوده است. مدیران شرکت اداره‌کننده پایانه کانتینری گفته‌اند اطلاعی از محتوای کانتیترها نداشته‌اند. برای روشن شدن موضوع، ورود و ثبت کالاها در محوطه‌های گمرکی مراحل متعددی دارد. قبل از ورود هر کشتی به بندر تخلیه، لیستی از همه کالاهای بارگیری آماده می‌شود که کارگومانیفست نامیده می‌شود و توسط فرمانده کشتی تهیه شده است به همراه کپی بارنامه از طریق کارگزار خط کشتیرانی در سامانه اداره بندر و‌گمرک ثبت آماده می‌شود. در این مرحله قبل از شروع مراحل اداری ترخیص، صاحب کالا نقشی در اعلام نوع کالا به شرکت اداره‌کننده پایانه ندارد. لذا در مورد چگونگی ورود و ثبت غیر واقعی نوع کالا و نگهداری کالاهای قابل اشتعال در کنار سایر کالاها نیاز به اطلاعات و شفافیت بیشتر است.
با توجه به موارد فوق برای کاهش زمان معطلی طولانی کالا در پایانه‌های بندری و گمرکی اجرای دقیق ماده۲۴ قانون امور گمرکی و آیین‌نامه اجرایی آن ضروری است.
مزایده عمومی شفاف و به موقع کالاهای متروکه نیز باعث کاهش زمان توقف کالا در پایانه‌های بندری می‌شود.
