چابهار به عنوان دروازه‌ای به سوی کشورهای آسیای جنوبی، آسیای میانه و حتی اروپا، فرصت‌های بسیاری برای توسعه تجارت و گسترش روابط اقتصادی ایران با کشورهای مختلف فراهم کرده است. این بندر، با توجه به پروژه‌های بزرگ توسعه‌ای در حال اجرا، می‌تواند در آینده نزدیک به یک هاب تجاری مهم تبدیل شود و به شکلی چشمگیر در مسیر تقویت اقتصاد ملی و افزایش توان صادراتی ایران نقش آفرینی کند.
بندر چابهار، واقع در جنوب شرقی ایران و به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور، جایگاه ویژه‌ای در راهبردهای اقتصادی و تجاری ایران به خود اختصاص داده است. اهمیت این بندر نه تنها در داخل کشور بلکه در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی نیز مشهود است و ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک قطب ترانزیتی و تجاری بین‌المللی دارد. در این گزارش ابعاد نقش راهبردی بندر چابهار در توسعه تجارت داخلی و خارجی ایران و فعال‌سازی کریدورهای داخلی و بین‌المللی کشور بررسی می‌شود.
بندر چابهار به علت قرار گرفتن در کرانه دریای عمان و دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی، نقش مهمی به‌عنوان پل ارتباطی میان ایران و کشورهای آسیای مرکزی، جنوب آسیا و شبه‌قاره هند ایفا می‌کند. این موقعیت جغرافیایی ممتاز، چابهار را به یک مزیت رقابتی در تجارت منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل کرده است. اتصال مستقیم به آب‌های آزاد، باعث شده تا ایران بتواند با کشورهای همسایه مانند هند، افغانستان و کشورهای آسیای میانه، ارتباط تجاری بدون واسطه داشته باشد و این امر اهمیت راهبردی بندر چابهار را به شدت افزایش داده است.
یکی از مهم‌ترین تاثیرات بندر چابهار توسعه تجارت داخلی میان استان‌های جنوب شرقی و سایر بخش‌های کشور است. زیرساخت‌های جاده‌ای و بندری در این منطقه نه تنها موجب تسهیل در انتقال کالاهای صادراتی و وارداتی می‌شود، بلکه توسعه مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته سیستان و بلوچستان را به همراه می‌آورد. افزایش ظرفیت ترانزیت کالا از طریق چابهار به رشد اقتصادی، اشتغال‌زایی و توسعه صنایع داخلی کمک می‌کند.
بندر چابهار به عنوان یک دروازه مهم تجاری، قادر است نقش کلیدی در کریدورهای بین‌المللی ایفا کند. این بندر، مرکزی برای ترانزیت کالا میان کشورهای آسیای مرکزی و جنوب آسیا محسوب می‌شود. به طور خاص، بهره‌برداری از راه‌آهن و جاده‌های ترانزیتی، ظرفیت حمل‌ونقل و انتقال کالا را افزایش داده و ایران را به یکی از مسیرهای اصلی تجارت منطقه‌ای تبدیل می‌کند.
توافق‌های سه‌جانبه میان ایران، هند و افغانستان برای ایجاد کریدور ترانزیتی چابهار ـ زاهدان ـ میلک ـ زرنج، نشان‌دهنده اهمیت این بندر در تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی است. از طریق این مسیر، افغانستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی به آب‌های آزاد دسترسی یافته و بسیاری از مشکلات ناشی از وابستگی به مسیرهای محدودتر یا غیرایمن کاهش می‌یابد.
استفاده حداکثری از ظرفیت‌های بندر چابهار نه فقط موجب توسعه تجارت می‌شود بلکه بر ارتقاء روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران با کشورهای منطقه و دیگر بازیگران اثرگذار در این حوزه مانند هند و روسیه تاثیرگذار خواهد بود. این تعاملات، زیرساخت‌های مناسبی را برای مشارکت‌های اقتصادی و ایجاد امنیت پایدار در منطقه به وجود می‌آورد.
اثرات توسعه‌ای و مزیت‌های اقتصادی بندر چابهار به شرح زیر است:
رشد صادرات و واردات: بندر چابهار با فراهم کردن بستر مناسب برای صادرات کالاهای ایرانی به بازارهای نوظهور و همچنین واردات مواد اولیه، نقش پررنگی در رونق تولید و تجارت ایفا می‌کند.
ایجاد اشتغال: توسعه زیرساخت‌های بندری، جاده‌ای و ریلی و جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی در منطقه، به ایجاد فرصت‌های شغلی متعدد و ارتقای درآمد ساکنان محلی کمک می‌نماید.
افزایش رقابت‌پذیری منطقه‌ای: چابهار به عنوان رقیب مهم بنادر دیگر منطقه (مانند گوادر پاکستان) باعث تقویت موقعیت ایران در معادلات اقتصادی منطقه‌ای شده است.
بر این اساس، نقش راهبردی بندر چابهار در توسعه تجارت داخلی و خارجی ایران و فعال‌سازی کریدورهای داخلی و بین‌المللی، کاملاً قابل توجه است. این بندر نه تنها به عنوان پلی ارتباطی میان اقتصاد ایران و سایر اقتصادهای منطقه عمل می‌کند، بلکه به لطف سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی، همکاری‌های منطقه‌ای و فرصت‌های توسعه‌ای فراوان، می‌تواند به رونق اقتصادی، افزایش صادرات، ایجاد اشتغال و ارتقای جایگاه ایران در سطح بین‌المللی منجر شود.
پس از وقوع انفجار مهیب در بندر شهید رجایی که در تاریخ ۶ اردیبهشت رخ داد، استاندار سیستان و بلوچستان اعلام کرد که بندر چابهار، به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران با ظرفیت تخلیه و بارگیری ۸.۵ میلیون تن، آمادگی کامل دارد تا اختلالات موجود در بندر شهید رجایی را جبران کند. این امر نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک بندر چابهار در مدیریت بحران و تأمین تداوم تجارت دریایی کشور است.
در عین حال بندر چابهار آمادگی کامل خود را برای انجام عملیات تخلیه و بارگیری کالاهایی که به دلیل اختلال در بندر شهید رجایی دچار تأخیر شده‌اند، اعلام کرده است. این اقدام باعث حفظ روانی جریان تجارت و کاهش آسیب‌های اقتصادی ناشی از حادثه شده و اهمیت ظرفیت‌های زیرساختی بندر چابهار را بیش از پیش نشان داده است.
در واقع حادثه اخیر نشان داد که توسعه و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های بندر چابهار می‌تواند به کاهش وابستگی به یک بندر خاص (مانند بندر شهید رجایی) کمک کند و از ایجاد گلوگاه‌های تجاری جلوگیری نماید. این بندر می‌تواند به عنوان یک پشتیبان کلیدی برای بنادر جنوبی کشور عمل کرده و در شرایط بحرانی، از وقفه در زنجیره تأمین کالاها جلوگیری کند.
