همشهری آنلاین - مریم سرخوش: چند روز پیش بود که انتشار فایل صوتی منتسب به مکالمه یک داروخانه‌دار و پزشک در فضای مجازی واکنش‌های زیادی را برانگیخت. آنها درباره نسخه‌ای صحبت می‌کردند که اقلام تجویز شده در آن بسیار زیاد و مورد اعتراض داروساز هم قرار گرفته بود.
البته پیگیری‌های همشهری نشان می‌دهد که این فایل مربوط به ۲سال پیش است که البته همان زمان هم مورد انتقادات زیادی قرار گرفت. اما با انتشار مجدد باز هم برخی زیر پست‌های منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی از نسخه‌هایی گلایه می‌کردند که با تجویز آمار بالای دارو و مکمل‌ها میزان پرداخت از جیب بیماران را به‌شدت افزایش داده و گاهی بیماران قادر به پرداخت هزینه‌های تجویز شده نیستند!
این نکته را دکتر سیدهادی احمدی، عضو هیأت‌مدیره انجمن داروسازان ایران هم تأیید می‌کند و در پاسخ به همشهری می‌گوید: «کادر پزشکی در دوران کرونا نشان داد که سنگرسازان بی‌سنگرند و چندین شهید در آن سال‌ها داشتیم. جامعه پزشکی خدومند و سالم کار می‌کنند اما در هر صنف و گروهی، برخی دنبال سود و مسائل غیرحرفه‌ای هستند و در گروه پزشکی هم معدودی از این افراد وجود دارند که آبروی جامعه پزشکی و داروسازی را به خطر می‌اندازند. برخی همکاران در مطب‌ها اغلب از سوی منشی‌ها به سمت داروخانه خاص هدایت می‌شوند و حتی برخی اپلیکیشن‌های نسخه‌نویسی الکترونیک هم به شکل هدف‌دار فعال هستند و نسخه‌ای که به شکل الکترونیک از سوی پزشک نوشته می‌شود، به داروخانه خاص هدایت می‌کنند که تخلف است و حق انتخاب را از بیمار می‌گیرد. این مسئله باعث می‌شود که بیمار متضرر شود و در این میان داروها و مکمل‌هایی هم نوشته می‌شود که شاید نیاز بیمار نباشد.»
احمدی به این نکته هم اشاره کرده که «برخی شرکت‌های دارویی سراغ پزشکان می‌روند و با وعده سفرهای خارجی یا داخلی یا حتی مشوق‌های اقتصادی آنها را مجاب می‌کنند که روی یک برند خاصی کار و آن را برای بیماران تجویز کنند.»
همین مسئله هم باعث شد که در برنامه دیگری از برند تندرستی در همشهری تی‌وی مسئله تبانی احتمالی برخی پزشکان و داروخانه‌ها مورد بحث قرار بگیرد.
در این برنامه دکتر ایرج خسرونیا، رئیس جامعه متخصصان داخلی و دکتر مجتبی بوربور، داروساز، نایب‌رئیس واردکنندگان دارو در استودیو همشهری حضور داشتند و نکات جالبی در این‌باره مطرح کردند.
دکتر راضیه کشاورز ملکی، سرپرست گروه تجویز مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو هم در مصاحبه تلفنی به چند سؤال در این‌باره پاسخ داد که در ادامه می‌خوانید.
برچسب نزنیم؟
خسرونیا: در کشور ما دارو به ویژه آنتی‌بیوتیک و مسکن‌ها زیاد مصرف می‌شود، اما این مساله تقصیر پزشک یا داروساز نیست. مردم هر چیزی را که بخواهند از داروخانه‌ها خریداری می‌کنند. همین حالا در هر خانه‌ای ۵ تا ۱۰ قوطی مکمل وجود دارد که بدون تجویز پزشک خریداری یا انواع مسکن‌ها و ضددردها در خانه انبار شده است. هزینه پزشک رفتن و وقت گذاشتن برای مراجعه به مطب‌ها سخت است و مردم خودشان تصمیم می‌گیرند چه دارویی را خریداری کنند. حتی عطاری‌ها هم مشغول فروش دارو هستند. البته منکر بروز چنین تخلفی نیستیم و شما کدام جامعه را سراغ دارید که در آن افراد نامربوط وجود نداشته باشد اما یک در هزار پزشکان این کار را انجام می‌دهند نباید به جامعه پزشکی برچسب بزنیم.
پیشنهاد سفر برای ما نیست
خسرونیا: این ویزیتورهای شرکت‌های دارویی به پزشکان مراجعه کنند، مساله بدی نیست، چون آشنایی با داروهای جدید اشکالی ندارد. اما این که بگوییم پزشکان مشوق از این شرکت‌ها می‌گیرند تا محصولات جدیدشان را بفروشند، صحیح نیست. ۹۵ درصد از پزشکان یا عمومی هستند یا داخلی یا عفونی که درباره آنها نه از پول خبری هست و نه سفر خارجی! حتی پزشکان جوان هم که وضعیت مالی خوبی ندارند به خاطر پول و سفر خارجی نسخه‌های پر از دارو و مکمل تجویز نمی‌کنند چون مکمل در تمام دنیا در سنین جوانی ضرورت مصرف ندارد. در گذشته کسانی که سفر می‌رفتند، سوغات‌شان عطر و لباس بود حالا همه مکمل و دارو می‌آورند. مکمل جایگاه مصرفی ندارد، مگر این که پزشک پس از آزمایش به دلیل کمبود برخی ویتامین‌ها در بدن آن را تجویز کند.
چرخه درمان را مختل نکنیم!
بوربور: در هر حرفه و صنفی می‌تواند مواردی از تخلف وجود داشته باشد. دادسرای انتظامی پزشکی هم برای رسیدگی به این موارد وجود دارد. این که به شکل عام وارد چنین مقوله‌ای شویم و اعتماد مردم را در چرخه درمان، تجویزکننده و تامین کننده زیر سوال ببریم، خطرات ثانویه مهم‌تری را در پی دارد. مشکل اصلی اینجاست که همین حالا داروی طبیعی و گیاهی را در بستر آنلاین و حتی عطاری‌ها بدون هیچ مشورت و پشتوانه علمی به مردم می‌فروشند که مخاطرات بزرگتری دارد و فضای مجازی هم به بعد منفی این ماجرا کمک می‌کند. نباید با مطرح کردن مباحث این چنینی باعث سلب اعتماد از گروه پزشکی و درمان شویم چون حرکت به سمت چرخه‌های موازی غیرعلمی را بیشتر خواهد کرد. همین حالا هم تجویزهایی در حوزه مکمل‌ها و زیبایی در آرایشگاه‌ها داریم که باعث تعجب است و این که آنها به چه جرات و دانشی برای مردم داروی لاغری، زیبایی، ضد چروک و... تجویز می‌کند؟
این داروخانه‌ها بیشتر تخلف می‌کنند؟
بوربور: چه اشکالی دارد که اگر پزشک تشخیص درست را داده و تجویز کرده در مسیر تامین دارو کانال مورد اعتمادی را معرفی کند؟ وزارت بهداشت برای برخی داروها، کلید توزیع گذاشته و به ۲۰۰ داروخانه دارو را می‌دهد. زمانی که پزشک می‌داند کدام داروخانه دارویی را در اختیار دارد، چه اشکالی دارد که چرخه تمکین و تجویز دارو را برای بیمار تکمیل کند. این مساله به نوعی اطلاع‌رسانی است. البته ممکن است ارتباطی به شکل معدود وجود داشته باشد اما قانون تشکیلات سال ۳۴ و متمم آن در سال ۶۸ درباره داروخانه‌ها اجازه مداخله سرمایه‌گذار غیردارویی نداده است، با این وجود بخشی از داروخانه‌ها وابسته به چنین افرادی هستند و قاطبه تخلفات در این مراکز رخ می‌دهد که پرونده آنها در وزارت بهداشت وجود دارد.
همه مولفه‌ها را در افزایش مصرف در نظر بگیریم
بوربور: سرانه مصرف دارو در ایران نسبت به نرم دنیا بالاتر نیست بلکه نامتوازن است. در بیماری‌های مزمن از جمله فشار خون، اعصاب و روان، قلبی – عروقی یا تشخیص و تمکین بیمار هم نسبت به نرم جهانی رتبه پایین‌تری داریم. آمار مصرف مسکن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌ها اما بالاست که در این باره اقداماتی انجام شده از جمله نسخ الکترونیک و نظارت بیمه‌ها به عنوان پوشش دهنده بخشی از هزینه‌ها. زمانی که نسخ الکترونیک شروع کردند، آموکسی‌سیلین پرمصرف‌ترین داروهای تجویزی بود، اما اکنون از آن شدت کاسته شده است. دلیلش هم مصرف غیرمنطقی نبود بلکه قاچاق صورت می‌گرفت. به همین دلیل باید برخی مولفه‌های جانبی را هم در این باره در نظر گرفت که الگوی مصرف را مخدوش می‌کند.
یک تصور اشتباه در بیماران
خسرونیا: گاهی ضرورت دارد که برای یک بیمار فقط یک دارو بنویسم، اما نسخه را پاره می‌کند و مدعی است که پزشک آگاهی ندارد. این واقعیت تلخی است که طبیب در نهایت مجبور است رضایت بیمار را به دست بیاورد اما در این باره نیازمند فرهنگسازی هستیم. مردم باید آگاه و به تجویز پزشک اعتماد داشته باشند. آمار بالای ام‌آرآی در کشور ما هم به همین دلیل است و هیچ کجای دنیا چنین چیزی نداریم. به همین دلیل انجمن‌ها هم باید پای کار بیاینند و نسبت به چنین مواردی هشدار دهند. البته اگر کسی در جامعه پزشکی خطا می‌کند باید تنبیه شود، اما این که مردم را علیه جامعه پزشکی تحریک کنیم کار اشتباهی است.
یک توصیه مهم
خسرونیا: پیشنهاد من این است که اول جلوی برخی مربیان در باشگاه‌ها را بگیرند که انواع و اقسام دارو و مکمل را به بقیه توصیه می‌کنند. این مساله باعث می‌شود یک جوان ورزشکار بعد از مصرف یکساله این محصولات با نارسایی کبد به ما مراجعه کند و برخی از آنها حتی فوت می‌کنند. اگر قرار است جلوی مکمل‌ها گرفته شود، اولین اقدام نظارت بر باشگاه‌ها و دومین مرحله هم عطاری‌ها هستند که محصولاتی را به نام مکمل به مردم می‌دهند. واقعیت این است که من سالانه بیش از ۱۰ تا ۱۵ بیمار را ویزیت می‌کنم که در باشگاه‌های بدنسازی به دلیل مصرف نابجای این مکمل‌ها کلیه و کبد خودشان را از دست داده‌اند. مدیریت این شرایط یک قدم مثبت برای سلامت مردم است.
نگاه جهانی به تولید داخلی
بوربور: مصرف‌کننده حق دارند دارویی با بهترین کیفیت و قیمت در اختیار داشته باشد و تولیدکننده دارو و مکمل هم حق دارد که متناسب با بازار محصول تولید کند. اما تولید این محصولات در کشور را نباید به مصرف مردم گره بزنیم، می‌توانیم با این ظرفیت به بازارهای دیگر و صادرات توجه داشته باشیم. کشور هند بیش از یک میلیارد جمعیت دارد. صنعت داروسازی هند سال گذشته فقط به کشور آمریکا، حدود ۹ میلیارد دلار دارو صادر کرده، یعنی چیزی حدود ۲.۵ برابر مصرف ایران. آنها فرصت‌ها را دیدند، نیروی کار ارزان و دانش را داشتند، به طرف بازارهای جهانی حرکت کردند. به همین دلیل اگر فعال اقتصادی هر میزان مکمل تولید کرده باشد، اشتباه نیست، می‌تواند بازارسازی کند و این به معنای این نیست که مردم داخل کشور آن را استفاده کنند.
همه نیاز به مکمل ندارند؟
کشاورز ملکی: نرم جهانی با ایران متفاوت است چون دارویی که به اشکال مختلف است همه در نسخه به عنوان یک قلم دارو در نظر می‌گیرند اما در ایران این مساله متفاوت و ممکن است به عنوان مثال دارویی مثل استامنیوفن به شکل خوراکی یا تزریقی مصرف شود و هر کدام از آنها واحد جدا در نظر گرفته می‌شود. برخی مردم هم بر این باور هستند که دارویی به شکل خوراکی اثر ندارد و پزشک را مجبور به تجویز به شکل ترزیقی می‌کنند.
این باور در تجویزها تاثیر می‌گذارد. درباره مکمل‌ها هم نیاز نیست که همه مردم به شکل شیمیایی آنها را مصرف کنند و از طریق مواد غذایی نیاز بدن تامین می‌شود. اما با مساله تبلیغات مکمل‌ها در فضای مجازی روبه‌رو هستیم. تماس‌های زیادی داریم که مردم درباره تبلیغات این داروها و خواصی که درباره آنها مطرح می‌شود سوال می‌کنند.
اگر قرار به مصرف مکمل باشد، باید تحت نظارت پزشک و داروساز صورت بگیرد که البته نیاز به آزمایش‌هایی دارد که نشان دهد فرد به مکمل دارد یا خیر؟ مکمل‌های لاغری هم بیشتر مورد توجهند که اکثرا حاوی آمفتامین هستند.
