در روزهای اخیر، اظهارات جنجالی سمیه گلپور، رئیس انجمن‌های صنفی کارگران، مبنی بر اینکه «صفر تا صد برخی از صنایع و حرفه های کشور در اختیار اتباع خارجی قرار گرفته و دیگر حتی یک کارگر یا کارفرمای ایرانی در این حوزه‌ها حضور ندارد»، موجی از اعتراض و نارضایتی را در میان جامعه کارگری ایران به راه انداخت. این خبر که به سرعت در گسترش نیوز منتشر شد، واکنش‌های تند و خشمگینانه‌ای را از سوی کارگران و جوانان بیکار ایرانی به دنبال داشت. بسیاری از آنها که خود را به طور کامل از برخی مشاغل و صنایع حذف‌شده می‌بینند، با انتشار نظرات منفی، صدای اعتراض خود را بلند کردند.
اما این ماجرا ابعاد دیگری نیز دارد. سید مالک حسینی، معاون وزیر کار، در اظهاراتی که به تعبیری مانند ریختن بنزین روی آتش خشم جامعه کارگری بود، اعلام کرد: «ساماندهی نیروی کار خارجی ضروری است، اما حذف کامل آنها غیرواقع‌بینانه است. در همه جای دنیا نیروی کار خارجی بخشی از چرخه تولید است و حذف آنها می‌تواند به تولید آسیب بزند.» این سخنان در حالی مطرح شد که بسیاری از کارگران ایرانی از نبود فرصت‌های شغلی و تسلط اتباع خارجی بر برخی صنایع گلایه دارند.در ادامه بخشی از نظرات کاربران را مشاهده خواهید کرد.
بر اساس گزارش‌ها و اظهارات کارشناسان، صنایعی مانند ساختمان‌سازی، کشاورزی، دامداری و برخی حرفه‌های خدماتی نظیر کار در رستوران ها و سوپرمارکت ها بیش از سایر حوزه‌ها تحت تأثیر حضور اتباع خارجی قرار گرفته‌اند. به عنوان مثال، در بخش ساختمان‌سازی، کارگرانی از کشورهای همسایه، به‌ویژه افغانستان، به دلیل دستمزد پایین‌تر و آمادگی برای کار در شرایط سخت، به گزینه ای جذاب برای کارفرمایان تبدیل شده‌اند. در برخی موارد، حتی کارفرمایان ایرانی جای خود را به اتباع خارجی داده‌اند و کل زنجیره تولید و مدیریت در این صنایع به دست نیروهای خارجی افتاده است.
یکی از نمونه‌های ملموس این وضعیت را می‌توان در پروژه‌های ساختمانی بزرگ مشاهده کرد. کارگری که سال‌ها در این صنعت مشغول به کار بوده، می‌گوید: «روزی بود که ما کارگران ایرانی در این حرفه حرف اول را می‌زدیم، اما حالا کارفرماها ترجیح می‌دهند کارگر خارجی استخدام کنند چون هم ارزان‌تر است و هم کمتر اعتراض می‌کنند.»
عوامل متعددی دست به دست هم داده‌اند تا اتباع خارجی در بازار کار ایران جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند:
۱. هزینه کمتر نیروی کار خارجی: کارفرمایان در صنایعی که به نیروی کار ساده و ارزان نیاز دارند، ترجیح می‌دهند از اتباع خارجی استفاده کنند تا هزینه‌های تولید را کاهش دهند. دستمزد پایین‌تر و عدم مطالبه حقوق قانونی، این نیروها را به گزینه‌ای اقتصادی تبدیل کرده است.
۲. مهارت‌های خاص: برخی از کارگران خارجی، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند گچ‌کاری، کاشی‌کاری یا کشاورزی، مهارت‌هایی دارند که در میان کارگران ایرانی کمتر دیده می‌شود یا به دلیل نبود آموزش کافی، از بین رفته است.
۳. نبود نظارت کافی: ضعف در اجرای قوانین مربوط به اشتغال اتباع خارجی و نبود نظارت دقیق بر بازار کار، راه را برای حضور گسترده این نیروها هموار کرده است. در بسیاری از موارد، کارگران خارجی بدون مجوز قانونی مشغول به کار می‌شوند و کارفرمایان نیز از این وضعیت سود می‌برند.
این عوامل در کنار هم باعث شده‌اند که اتباع خارجی نه‌تنها به عنوان کارگر، بلکه در برخی موارد به عنوان کارفرما نیز در بازار کار ایران فعال شوند.
حضور گسترده اتباع خارجی در بازار کار ایران، پیامدهای مختلفی برای جامعه کارگری به همراه داشته است:
کاهش فرصت‌های شغلی: بسیاری از جوانان ایرانی که به دنبال کار در صنایعی مانند ساختمان‌سازی یا کشاورزی هستند، با رقابت نابرابر کارگران خارجی مواجه می‌شوند. این کارگران حاضرند با دستمزدهای پایین‌تر و در شرایط سخت‌تر کار کنند، امری که فرصت‌های شغلی را از کارگران ایرانی می‌گیرد.
کاهش دستمزدها: رقابت با نیروی کار ارزان خارجی، دستمزدها را در برخی مشاغل کاهش داده و شرایط کاری را برای کارگران ایرانی دشوارتر کرده است.
تنش‌های اجتماعی: احساس تبعیض و محرومیت در میان کارگران ایرانی، گاه به تنش‌های اجتماعی و فرهنگی منجر شده است. کارگری می‌گوید: «ما بیکاریم و آنها دارند جای ما را می‌گیرند؛ این عادلانه نیست.»
این تأثیرات در حالی است که ایران با نرخ بالای بیکاری، به‌ویژه در میان جوانان، مواجه است و این موضوع حساسیت‌ها را نسبت به حضور اتباع خارجی بیشتر کرده است.
اظهارات سمیه گلپور نشان‌دهنده نگرانی عمیق جامعه کارگری است. او و بسیاری از نمایندگان کارگران معتقدند که تسلط اتباع خارجی بر برخی صنایع، عملاً کارگران ایرانی را از گردونه رقابت خارج کرده و باید این روند متوقف شود. اما در مقابل، سید مالک حسینی، معاون وزیر کار، دیدگاه متفاوتی دارد. او تأکید می‌کند که نیروی کار خارجی در همه جای دنیا بخشی از چرخه تولید است و حذف کامل آنها نه‌تنها ممکن نیست، بلکه می‌تواند به اقتصاد آسیب بزند.
کارشناسان نیز در این زمینه دو دسته‌اند:
۱. موافقان: برخی معتقدند که این نیروها خلاهای بازار کار ایران را پر می‌کنند و به رشد اقتصادی کمک می‌کنند. به گفته یکی از کارشناسان، «بدون کارگران خارجی، بسیاری از پروژه‌های ساختمانی متوقف می‌شود.»
۲. مخالفان: گروهی دیگر هشدار می‌دهند که این حضور کنترل نشده، به بیکاری بیشتر کارگران ایرانی و افزایش نارضایتی‌های اجتماعی منجر خواهد شد.
حضور اتباع خارجی در صنایع و حرفه‌های ایران، موضوعی چندوجهی است که هم فرصت و هم تهدید به شمار می‌رود. اما بحران کنترل صنایع توسط اتباع خارجی تنها یک پدیده اقتصادی نیست، بلکه نشانه‌ای از تضعیف هویت شغلی جامعه و ناکارآمدی سیاست های فعلی است. دولت باید بین حمایت از تولید داخلی و حفظ حقوق کارگران ایرانی تعادل برقرار کند. در غیر این صورت، خشم جامعه کارگری و جوانان بیکار به یک فوران اجتماعی گسترده‌تر تبدیل خواهد شد.
