به گزارش همشهری آنلاین، تازه‌ترین ویژه برنامه«کتاب‌بین» غرفه انتشارات همشهری در سی وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به نشست نقد و بررسی کتاب «جنگ و دولت در خاطرات سید محمد صدر» نوشته محمد قبادی با حضور نویسنده و منتقد نشست، جعفر گلشن روغنی، پژوهشگر تاریخ معاصر اختصاص داشت. کتاب «جنگ و دولت در خاطرات سید محمد صدر» مروری است بر خاطرات راوی بین سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۸ و اندکی آن‌طرف‌تر. در این دوره زمانی سیدمحمد صدر عهده‌دار معاونت سیاسی- اجتماعی وزارت کشور است. او در این کتاب فقط به آنچه در یادش مانده اکتفا کرده، چرا که به هیچ سند مکتوب رسمی دسترسی نداشته مگر آنچه جسته و گریخته و غیر رسمی در یادداشت‌های پراکنده خود نوشته است.
- روزنوشت‌ها در آن روزها در دسترس نبود
در بخشی از این نشست، محمد قبادی گفت: « دستمایه آغازین این کتاب پنج ساعت مصاحبه دکتر سیدمحمدصدر با پژوهشگران دفتر ادبیات انقلاب‌اسلامی در ۱۳۷۵ و پانزده ساعت مصاحبه در ۱۳۸۷ با مصاحبه‌گران مرکز اسناد انقلاب‌اسلامی بود که وی در اختیارم گذاشت. مطالعه متن این مصاحبه‌ها در کنار تورق مطبوعات به خصوص دو روزنامه رسالت و جمهوری اسلامی مرا برآن داشت تا گفت‌وگویی دیگر با دکتر صدر انجام دهم. این گفت‌وگوها در شش جلسه و در ۱۳۹۸ در وزارت امورخارجه انجام شد. در آن مصاحبه‌ها ایشان بارها به روزنوشت‌هایی اشاره می‌کرد که می‌توانست بسیار قابل تأمل باشد. آن روزنوشت‌ها در آن روزها به هر دلیل در دسترس نبود، اما وقتی کار تحقیق و تدوین به سامان می‌رسید به اتفاق دکتر صدر به بازخوانی آن روزنوشت‌ها پرداختیم. حاصل این بازخوانی در شش جلسه در منزل ایشان، بین سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ در لابه‌لای متن به چشم می‌آید. حاصل، کتاب پیشرو است.
- سید محمد صدر، آدم تحلیلی محور است
در ادامه نشست، جعفر گلشن روغنی به ویژگی کتاب اشاره کرد و گفت: اساساً آقای سید محمد صدر علاوه بر اخلاق مداری، آدم تحلیلی محور است. یعنی خاطراتش در این کتاب تحلیلی است. او در این کتاب، آدمی نیست که به جزئیات بیشتر بپردازد و توجه کند و در خاطرات نقل کند. عدم ذکر شخصیت ها هم شاید به همین دلیل باشد. مثلا به غیر از چند شخصیت اول کشور که نام برده، احوالاتی از وزرایک کابینه در خاطرات آقای صدر نمی بینیم. هیچ احوالاتی از مدیر کل های معاونت سیاسی و اجتماعی که در رأس آنها آقای سید محمد صدر است، نمی بینیم. اسم آقای بلندیان را می آورد و تمام. توضیح نمی دهند که این آدم چه کسی بوده و چه نقشی داشته است. در حالی که راوی خاطرات، می توانست از احوالات این آدم بگوید. خوشبختانه آقای بلندیان زنده است و می‌شود به او و خاطراتش رجوع کرد اما خیلی از این آدم ها دیگر در میان ما نیستند و راوی خاطرات که زنده است باید از آن آدم ها بگوید و توصیف کند. اینکه جایگاه‌شان چه بوده در وزارت کشور و در تحولات تاریخ معاصر در فاصله سال‌های ۶۴ تا ۶۸ چه نقشی داشتند. به لحاظ اخلاقی شاید این رویکرد قابل قبول باشد اما از منظر تاریخی نیاز به توصیف جایگاه ها و نقش آدم ها در تحولات تاریخی است که راویان خاطرات بهتر است آنها را بیان کنند؛ درباره نقش‌شان در تحولات، علایق‌شان، روحیات‌شان و اخلاقیات‌شان. بنابر این، خواننده در این کتاب احوالات شخصیت ها در خاطرات آقای صدر را نمی بیند و آنها را از دست داده است.
