حضور گسترده دانش‌آموزان اتباع در مدارس عمومی شهر تهران، به ویژه در مناطق مرکزی و حاشیه‌ای، باعث بروز مشکلات متعددی از جمله افزایش تراکم دانش‌آموزی، کاهش کیفیت آموزش، مشکلات بهداشتی، فرهنگی و حتی امنیتی شده است. معلمان و مدیران مدارس از فشار روانی و شرایط سخت کاری ناشی از این وضعیت انتقاد کرده و خواستار رسیدگی جدی مسئولان شده‌اند.
یک معلم با ۱۸ سال سابقه تدریس در منطقه ۱۷ تهران، از شرایط سخت آموزشی و فرهنگی حاکم بر مدارس خبر داد. وی گفت: «کلاس‌های ما ۳۷ تا ۴۲ نفر دانش‌آموز دارند و این تعداد بالا باعث کاهش کیفیت آموزش و همچنین فشار مضاعف به معلمان شده است.»
وی ادامه داد: «برخی از دانش‌آموزان اتباع بدون سنجش دقیق سن و پایه تحصیلی ثبت‌نام می‌کنند. برای مثال، دانش‌آموزی که ادعای داشتن پایه چهارم را دارد، بعد از آزمون مشخص می‌شود که باید در پایه دوم بخواند. اما به دلیل سن بالاتر، او دو سال بزرگ‌تر از همکلاسی‌هایش است و این اختلاف سنی مسائل تربیتی جدی ایجاد می‌کند.»
این معلم همچنین به مشکلات بهداشتی در مدرسه اشاره کرد و گفت: «بسیاری از این دانش‌آموزان در شرایط محرومیت زندگی می‌کنند و اغلب به بهداشت شخصی توجه نمی‌کنند. شپش سر در بین آن‌ها شایع است و حتی معلمان و دانش‌آموزان ایرانی هم تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.»
وی همچنین از وقوع مواردی از اقدامات مجرمانه در مدرسه خبر داد: «یکی از دانش‌آموزان به راحتی گفت که شب قبل پلیس به خانه‌شان آمده بود تا مواد مخدر را پیدا کند. این موضوع تنها یک نمونه است. در یکی از مدارس منطقه، دو دختر افغانستانی با هویت سوری اقدام به توزیع مواد مخدر می‌کردند.»
بر اساس آمار رسمی اعلام‌شده توسط علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش، حدود ۶۵۰ هزار دانش‌آموز اتباع در مدارس ایران مشغول به تحصیل هستند. همچنین رئیس سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور اعلام کرده است که حدود ۸۰ هزار نوآموز از اتباع باید تحت سنجش سلامت قرار بگیرند.
یکی از معاونان مدرسه در منطقه ۱۱ تهران نیز از کمبود فضای آموزشی و افزایش فشار روی زیرساخت‌ها شکایت کرد و گفت: «در مدرسه ما از ۲۳۰ دانش‌آموز، حدود ۹۰ نفر از اتباع هستند. این موضوع باعث شده تمامی کلاس‌ها پر از دانش‌آموز شوند و مدارس مجبور به کار دو شیفته شوند.»
وی اضافه کرد: «بخشی از این دانش‌آموزان فاقد هویت رسمی هستند و این امر باعث می‌شود پیگیری‌های قضایی و انضباطی از آن‌ها دشوار شود.»
این معاون همچنین به وجود تفاوت‌های فرهنگی بین دانش‌آموزان ایرانی و اتباع اشاره کرد و گفت:«این دانش‌آموزان در سنین بسیار پایین ازدواج می‌کنند و در کلاس‌ها این موضوع را مطرح می‌کنند. این امر موجب نگرانی معلمان و والدین دانش‌آموزان ایرانی می‌شود. همچنین بسیاری از این خانواده‌ها هنوز ارتباط فرهنگی خود با کابل را حفظ کرده‌اند و این تأثیر در رفتار و سبک زندگی آن‌ها دیده می‌شود.»
این شرایط نشان می‌دهد که حضور گسترده دانش‌آموزان اتباع بدون برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن ظرفیت‌های آموزشی، بهداشتی و فرهنگی کشور، می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری داشته باشد. فرسایش روانی معلمان، کاهش کیفیت آموزش، مشکلات بهداشتی و نگرانی‌های فرهنگی و امنیتی از جمله مهم‌ترین مواردی هستند که نیازمند توجه فوری مسئولان است.
