بارداری و فرزندآوری از مهم‌ترین و حساس‌ترین تصمیمات زندگی هر زوجی محسوب می‌شود. انتخاب زمان مناسب برای بارداری نه‌تنها بر سلامت مادر و کودک تأثیر مستقیم دارد، بلکه بر کیفیت زندگی خانواده در سال‌های آینده نیز مؤثر است.
به گزارش ایسنا، بسیاری از زوج‌ها با این پرسش‌های اساسی روبرو هستند: بهترین سن برای بارداری چه زمانی است؟ فاصله ایده‌آل بین دو زایمان چقدر باید باشد؟ و تأثیر این عوامل بر سلامت جسمی و روانی خانواده چیست؟ در این گزارش، با استناد به نظر معصومه انبارلویی، متخصص زنان و زایمان، به بررسی علمی این موضوعات می‌پردازیم.
جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی گفت: بهترین سن باروری ۲۰ تا ۲۴ سالگی است چون شانس باروری در اوج بوده و احتمال عوارض نیز حداقل است.
معصومه انبارلویی اظهار کرد: یکی از سوالاتی که خانم‌ها از ما می‌پرسند این است که بهترین سن باروری چه زمانی است؟ بعد از ۲۴ سال با افزایش سن به مرور شانس باروری مختصر کاهش پیدا می‌کند؛ به طوری که تا ۳۲ سالگی باروری کاهش مختصری پیدا کرده و بعد از آن مشکلات زیاد و شانس باروری کم می‌شود. بعد از ۳۵ سال به خصوص بعد از ۴۰ سالگی شانس باروری کاهش یافته و عوارض ایجاد می‌شود.
۲۰ تا ۲۴ سالگی ایده‌آل‌ترین سن برای بارداری محسوب می‌شود. در این بازه سنی:
- شانس باروری در بالاترین حد خود قرار دارد
- احتمال عوارض بارداری به حداقل می‌رسد
- کیفیت تخمک‌ها در بهترین حالت است
پس از ۲۴ سالگی، به تدریج شانس باروری کاهش می‌یابد:
- تا ۳۲ سالگی: کاهش مختصر باروری
- پس از ۳۵ سالگی: کاهش محسوس باروری
- پس از ۴۰ سالگی: افزایش قابل توجه عوارض بارداری
وی ادامه داد: افرادی که در سنین نوجوانی باردار می‌شوند در معرض کم‌خونی، زایمان زودرس و مسمومیت بارداری قرار دارند، از طرفی ابتلا به بیماری‌های منتقله از راه جنسی در نوجوانان شایع‌تر است. با توجه به اینکه اغلب بارداری‌های نوجوانان ناخواسته است اکثراً مشاوره‌های قبل بارداری را انجام ندادند.
این جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی خاطرنشان کرد: باروری در سنین بالا مطلوب نیست چون شانس باروری به‌شدت کاهش پیدا می‌کند و از سویی دیگر میزان سقط افزایش می‌یابد که همین امر احتمال کم شدن باروری به‌علت کاهش ذخایر تخمدان را در پی دارد.
انبارلویی تصریح کرد: با افزایش سن عفونت‌های لگنی، آندومتریوز و میوم‌ها افزایش می‌یابد و شاید یکی از علل سقط نیز باشد، از همه مهم‌تر این است که با افزایش سن کیفیت تخمک‌ها کاهش یافته و شانس باروری موفق به همان میزان کاسته می‌شود.
- افزایش خطر کم‌خونی
- احتمال زایمان زودرس
- خطر مسمومیت بارداری
- شیوع بیشتر بیماری‌های مقاربتی
- کاهش شدید شانس باروری
- افزایش احتمال سقط جنین
- کاهش کیفیت تخمک‌ها
- افزایش خطر عفونت‌های لگنی
- احتمال بیشتر آندومتریوز و میوم
این جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی گفت: یکی از سؤالاتی که خانم‌ها می‌پرسند این است که فاصله مناسب بین فرزندان باید چند سال باشد و چه میزان مطلوب است؟ در پاسخ باید بگوییم که از نظر روانشناسی اختلاف سنی مطلوب بین فرزندان سه تا پنج سال است که اگر فاصله کمتر از این حد باشد عوارض و آسیب‌های زیادی برای مادر و کودک دارد.
انبارلویی بیان کرد: اگر فاصله سنی بین دو زایمان کمتر از سه سال باشد امکان کم‌خونی در مادر و نوزاد زیاد می‌شود و شانس زایمان زودرس در این نوزادان افزایش پیدا می‌کند. همچنین وقتی فاصله بین دو بارداری کمتر از ۱۸ ماه باشد شانس تولد زودرس تا ۴۰ درصد و همچنین امکان تولد نوزاد با وزن کم نیز افزایش می‌یابد.
وی خاطرنشان کرد: وقتی فاصله سنی بین دو فرزند کمتر از سه سال باشد مشکلات رفتاری، شخصیتی و یادگیری در این بچه‌ها بیش از دیگر بچه‌هاست. از طرفی وقتی زایمان به‌صورت سزارین و فاصله بین آن‌ها کم باشد احتمال خطر پارگی رحم، محل اسکار رحم و جدا شدن جفت افزایش پیدا می‌کند و خطراتی هم برای مادر دارد.
این جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی تصریح کرد: وقتی فاصله دو زایمان کمتر از سه سال باشد مشکلات شیردهی پیش می‌آید و مادر مجبور خواهد شد شیر بچه اول را قطع کند و علاوه بر آن مشکلات هورمونی برای مادر ایجاد خواهد کرد، چون مادر بارداری و شیردهی را پشت سر گذاشته است دچار کمبود ویتامین، کلسیم و مواد مغذی می‌شود و احتمال بروز کم‌خونی افزایش پیدا می‌کند علاوه بر آن مشکلات روحی و افسردگی بعد از زایمان در این مادران بیشتر است و چون مادر مجبور می‌شود شیردهی فرزند اول را قطع کند فرزند اول نیز آسیب می‌بیند.
وی افزود: بچه‌هایی که با اختلاف سنی کم به دنیا می‌آیند به‌دلیل اینکه با هم تعامل بیشتری دارند از خلاقیت بیشتری برخوردارند و از این جهت کمکی برای خانواده خواهند بود.
انبارلویی بیان کرد: اگر فاصله بین فرزندان زیاد باشد مادر بارداری‌های بعدی را در سنین بالاتر تجربه می‌کند و این شانس مسمومیت بارداری را افزایش می‌دهد و به‌صورت ورم دست و پا و افزایش فشار خون خود را نشان می‌دهد و بارداری در سن بالا شانس سقط و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد و با افزایش سن هم قدرت باروری کاهش پیدا می‌کند که این خود معضلی برای خانواده‌ها ایجاد خواهد کرد.
این جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی یادآور شد: افزایش اختلاف سنی بین والدین و فرزندان، اختلاف نظر در تربیت فرزندان را افزایش می‌دهد بنابراین بارداری در سنین بالا نیز توصیه نمی‌شود و بهتر است سه تا پنج سال اختلاف سنی بین فرزندان را در نظر بگیریم چون بهترین حالت ممکن است.
فاصله ایده‌آل:
۳ تا ۵ سال بهترین فاصله بین دو زایمان محسوب می‌شود. این فاصله:
- به بدن مادر فرصت بازگشت به شرایط طبیعی را می‌دهد
- از نظر روانشناسی برای فرزندان مناسب است
- احتمال عوارض را به حداقل می‌رساند
خطرات فاصله کم بین زایمان‌ها (کمتر از ۳ سال):
- افزایش کم‌خونی در مادر و نوزاد
- ۴۰٪ افزایش خطر زایمان زودرس
- مشکلات رفتاری و یادگیری در کودکان
- خطر پارگی رحم در زایمان سزارین
- مشکلات شیردهی و قطع شیردهی زودرس
مشکلات فاصله زیاد بین زایمان‌ها:
- افزایش سن مادر در بارداری‌های بعدی
- بالا رفتن خطر مسمومیت بارداری
- افزایش احتمال سقط جنین
- اختلاف نظر در تربیت فرزندان
انبارلویی اظهار کرد: بارداری و شیردهی باعث کاهش امکان سرطان سینه در خانم‌ها می‌شود و تا ۱۰ سال اثر محافظتی دارد بنابراین هرچه اولین بارداری و آخرین بارداری دیرتر باشد ضریب محافظتی بالاتر می‌رود، عدم بارداری و تجربه زایمان از عوامل خطر قطعی سرطان تخمدان در خانم‌هاست.
وی افزود: یکی از بیماری‌های دیگری که در خانم‌ها وجود دارد فیبروم است که با زایمان بروز فیبروم کاسته می‌شود بنابراین هرچه سن اولین بارداری کمتر باشد خطر فیبروم کمتر می‌شود و هرچه فاصله بین بارداری‌ها بیشتر باشد خطر ابتلا به فیبروم افزایش می‌یابد در واقع فیبروم‌ها شایع‌ترین علت خارج کردن رحم در خانم‌ها هستند برای همین از اهمیت بالایی برخوردارند.
این جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی با بیان اینکه یکی از بیماری‌های شایع بین خانم‌ها آندومتریوز است، خاطرنشان کرد: با بارداری و شیردهی آندومتریوز شیوع کمی پیدا می‌کند؛ آندومتریوز وجود بافت رحم در جایی غیر از رحم است که مشکلات زیادی را در خانم‌ها به وجود می‌آورد، در حقیقت بارداری و شیردهی باعث سرکوب آندومتریوز می‌شود.
بارداری و شیردهی اثرات مثبت قابل توجهی بر سلامت زنان دارد:
- کاهش خطر سرطان سینه (تا ۱۰ سال اثر محافظتی)
- پیشگیری از سرطان تخمدان
- کاهش احتمال ابتلا به فیبروم رحم
- کنترل و بهبود آندومتریوز
- کاهش بیماری‌های قلبی-عروقی
وی با بیان اینکه فرزند برای خانم‌ها حکم سلامت روانی و جسمی را دارد، تصریح کرد: شیردهی باعث کاهش سرطان‌های سینه و دستگاه‌های تولیدمثلی در خانم‌ها می‌شود و حتی بیماری‌های قلبی و عروقی را نیز می‌کاهد.
انبارلویی خاطرنشان کرد: خانواده‌های دارای فرزند احساس لذت و خوشبختی بیشتری در زندگی دارند و افزایش تمایل به یادگیری و افزایش به اعتماد به نفس در خانم‌ها را ایجاد می‌کند و باعث افزایش دقت در خانم‌ها می‌شود.
وی اشاره کرد: یکی از عوامل افزایش نشاط و شادی در خانواده وجود فرزند است که منجر به شادابی آن‌ها شده و خانواده را به زندگی سرگرم و امیدوار می‌کند. طبق تحقیقات دیده شده است که داشتن فرزند باعث بهبود حافظه در مادران می‌شود و امید به زندگی را در آن‌ها زیاد می‌کند.
این جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی در پایان یادآور شد: وجود فرزند باعث رشد شخصیت و تکامل شخصیت خانم‌ها می‌شود و حس مفید بودن و ارزشمندی را در آن‌ها ایجاد می‌کند و در حقیقت باعث استحکام و پویایی خانواده می‌شود؛ در واقع داشتن فرزند از شیوع افسردگی و اضطراب در خانواده‌ها می‌کاهد.
مزایای روانشناختی فرزندآوری به طور خلاصه شامل موارد زیر است:
- افزایش احساس شادی و رضایت از زندگی
- بهبود حافظه و عملکرد شناختی
- افزایش اعتماد به نفس مادران
- کاهش خطر افسردگی و اضطراب
- تقویت پیوندهای خانوادگی
- ایجاد حس مفید بودن و ارزشمندی
برنامه‌ریزی برای بارداری در سنین مناسب (۲۰-۳۵ سال) و با فاصله ۳-۵ سال بین زایمان‌ها، بهترین شرایط را برای سلامت مادر و کودک فراهم می‌کند. این برنامه‌ریزی نه تنها عوارض بارداری را کاهش می‌دهد، بلکه فواید بلندمدت زیادی برای سلامت جسمی و روانی خانواده به همراه دارد.
