نیلوفر مولایی: کلاف برداشته شدن فیلترینگ در دولت چهاردهم هر روز پیچیده‌تر شده و مشخص نیست که فقل مسدودیت‌های شبکه‌های اجتماعی چه زمانی برداشته خواهد شد. اما و اگرها بر سر افزایش تعرفه‌های اینترنت، کاهش سرعت اینترنت، قطع و وصل شدن فیلترشکن‌ها و نداشتن آنتن موبایل به هنگام قطعی برق، در این روزها باعث عصبانیت مردم و گلایه آنان از دولت پزشکیان شده است.
مردمی که پس از برداشته شدن فیلترینگ واتس‌آپ و گوگل پلی، امید داشتند که به زودی شاهد رفع مسدودیت‌های تلگرام، اینستاگرام و یوتیوب خواهند بود، این روزها، امید در حال از دست دادن امیدشان هستند و تیغ تیز انتقادات خودشان را به سمت دولت برده‌اند.
اما داستان رفع فیلترینگ و برداشتن محدودیت‌های پلتفرم‌های خارجی به سادگی و با صدور دستور رئیس جمهور امکان پذیر نیست. هر چند که دولتمردان بارها بر رفع فیلترینگ تاکید کردند اما سنگ اندازی شورایعالی فضای مجازی از یک سمت و مشخص نبودن متولی اصلی فیلترینگ از سوی دیگر تبدیل به مانع بزرگی در پیش پای پزشکیان شده است.
ساز ناکوک شورایعالی فضای مجازی
اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۴ در حالی روزهای پایانی خود را سپری می‌کند که تصورات بر این بود که در جلسه شورایعالی فضای مجازی این ماه، گام دوم فیلترینگ برداشته خواهد شد. اما عدم برگزاری جلسات این شورا در دو ماه فروردین و اردیبهشت(تا الان)، خط بطلانی بر روی تحلیل‌های رسانه‌ها و پیش‌بینی‌ها کشید؛ پیش‌بینی‌هایی که حتی سخنگوی دولت امید داشت تا شب سال نو به تحقق بپیوندند؛ اتفاقی که هرگز رخ نداد.
در واقع، از زمان روی کار آمدن دولت پزشکیان تاکنون پنج بار جلسات شورایعالی فضای مجازی تشکیل شده است. جلساتی که طبق قانون باید ماهی یکبار تشکیل شود ولی این اتفاق در آذر ماه سال ۱۴۰۳ و فروردین و اردیبهشت سال ۱۴۰۴(تا الان) رخ نداد. از سوی دیگر، شنیده‌های خبرنگار خبرآنلاین حکایت از آن دارد که اختلافات شدید میان اعضای این شورا بر سر برداشته شدن گام دوم رفع فیلترینگ از دلایل عدم برگزاری این جلسات بوده است.
اما در حالی گفته می‌شود برخی اعضای حقیقی شورایعالی فضای مجازی، مانع از برداشته شدن فیلترینگ هستند، که اخیرا محمدرضا عارف، معاون اول رئیس جمهور از تصمیم نظام برای رفع فیلترینگ خبر داده و گفته «در زمینه رفع فیلترینگ، نظام تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری کشور به این نتیجه یعنی رفع فیلترینگ رسیده است و به دنبال آن بودیم که با تدبیر انجام شود که البته معتقد به تسلط و اشراف اطلاعاتی برای امنیت ملی هستیم اما رفع فیلتر خواسته‌ای بود که دکتر پزشکیان در مبارزات انتخاباتی به مردم قول دادند و امروز به صورت گام به گام در حال اجرا شدن است و می‌خواهیم به گونه‌ای عمل شود که تصمیمات اتخاذ شده بار دیگر به وضعیت سابق خود باز نگردد.»
به بیان دیگر، مخالفان رفع فیلترینگ که از در طیف سیاسی رقیب پزشکیان قرار دارند، در تلاش هستند با ایجاد فشار و سنگ اندازی در پیش پای دولتمردان، مانع از تحقق وعده انتخاباتی پزشکیان شوند و انتقام خود را در شکست در زمینه توقف قانون عفاف و حجاب، تصویب پالرمو در مجمع تشخیص مصلحت و مذاکرات غیرمستقیم مذاکرات ایران و آمریکا بگیرند.
بهانه های آقای وزیر
اما فارغ از سنگ اندازی‌های حامیان فیلترینگ، به نظر می‌رسد که تلاش‌های ستار هاشمی، وزیر ارتباطات برای راضی‌کردن اعضای این شورا، به حد کافی نبوده و او در عمل، همان مسیری را می‌رود که پیش از او، عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات دولت رئیسی رفت. در واقع، او اگر چه از همکاران محمد جواد آذری جهرمی در وزارت ارتباطات بوده و بارها از مسدودیت‌های فضای مجازی انتقاد کرده است اما در پاسخ به سوالاتی در این زمینه، همواره تلاش می‌کند تا موضوع را از گردن وزارت ارتباطات بردارد و پاسخ های سربالایی بدهد.
او در تازه‌ترین اظهاراتش در برنامه ۱۰۰۱ که از شبکه نسیم پخش می‌شود، درباره زمان رفع فیلترینگ‌ها، بر شکل‌گیری فضای آموزش و همکاری دستگاه‌ها تاکید کرد و گفت: « فیلترینگ هم موضوعی چند وجهی است و به صورت کلی فضای مجازی پیچیده است و فقط وزارت ارتباطات در این زمینه نقش ایفا نمی‌کند و باید سازمان‌های دیگر هم پای کار بیایند. همچنین برنامه ما در وزارت ارتباطات حمایت از تولید محتوا است. به طور مثال سریال پایتخت ۱۰ تا ۱۲ درصد مصرف اینترنت بین‌الملل را کاهش داد. با فناوری نمی‌شود مقابله کرد.»
ستار هاشمی، پیش از این در پاسخ به این سوال که چرا خبری از رفع فیلتر اینستاگرام نیست به خبرگزاری خبرآنلاین گفته بود که «در قالب طرح صحبت می‌کنیم. همان طرحی که همه در قالب وفاق و بر اساس یک نگاه مشترک به آن رسیدند. بر اساس آن طرح موضوعات را بررسی کرده و خدمت مردم اطلاع می‌دهیم» و به زبان ساده‌تر، از ارائه پاسخ دقیق شانه خالی کرده بود.
همچنین علیرضا عبداللهی‌نژاد، رئیس مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، در نشست ویژه کارزارهای رفع فیلترینگ گفته بود: «موضع رسمی وزارت ارتباطات این است که محدودیت‌های فیلترینگ باید برداشته شود و گشایش اتفاق بیفتد. ما در لایه‌های فنی گزارش‌های دقیقی تهیه کرده‌ایم و در اختیار دولت قرار داده‌ایم. از اینجا به بعد، در دست رئیس‌جمهور است و ایشان موضوع را به‌جد دنبال می‌کند.»
در حالی وزیر ارتباطات از مسئولیت خود در قبال رفع فیلترینگ شانه خالی می‌کند که مسعود پزشکیان در اولین نشست خبری خود با اصحاب رسانه در تاریخ ۲۶ شهریور ماه درباره رفع فیلترینگ تاکید کرده بود: «وزیر ارتباطات هم در این جلسه حضور دارد، باید یک برنامه بنویسند و با شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی فضای مجازی جلسه داریم؛ در تلاش هستیم هرچه سریع تر آن را برداریم.» از همین رو، می‌توان برداشت که ستار هاشمی قدرت چانه زنی کافی را برای اقناع حامیان فیلترینگ نداشته و به سمت بهانه جویی رفته است.
پزشکیان پیروز می‌شود؟
با وجود آنکه مسیر پزشکیان برای به سرانجام رساندن وعده فیلترینگ، سخت و ناهموار است اما با توجه به سخنان معاون اول او مبنی بر تصمیم نظام، به نظر می‌رسد که به زودی شاهد یک تصمیم جدی در این زمینه خواهیم بود. اگر چه در این خصوص مذاکراتی با پلتفرم‌هایی چون تلگرام صورت گرفته است اما باید دید که این پلتفرم‌ها حاضر هستند با وجود تحریم‌ها، در داخل ایران دفتر بزنند یا خیر.
همچنین درصورت قرار گرفتن موضوع فیلترینگ در دستور کار اعضای شورایعالی فضای مجازی، احتمال به سرانجام رسیدن گام دوم فیلترینگ را بیشتر می‌کند. احتمالی که برای رسیدن به نتیجه باید صبر کرد و دید آیا پزشکیان می‌تواند در این راه پیروز شود یا در انجام این وعده مغلوب خواهد شد.
۲۹۲۱۵
