آرمان زارعی:  تازه‌ترین آمار منتشرشده از سوی بانک مرکزی که اخیراً روی پرتال رسمی این نهاد قرار گرفته، نمای روشنی از وضعیت تسهیلات و سپرده‌های بانکی کشور تا پایان اسفندماه ۱۴۰۳ به دست می‌دهد. اطلاعات ارائه‌شده در این گزارش به تفکیک استان‌ها تنظیم شده و به‌خوبی نحوه توزیع منابع مالی در سطح ملی را نمایش می‌دهد.

بر پایه این گزارش، مانده کل تسهیلات بانکی (اعم از جاری و غیرجاری) در پایان سال گذشته به رقم قابل‌توجه ۱۰۶۷۸ هزار میلیارد تومان رسیده که در مقایسه با سال ۱۴۰۲، افزایش ۵۱ درصدی را تجربه کرده است.

تهرانی ها تسهیلات بانکی را جارو کردند 

در بخش سپرده‌ها، شبکه بانکی کشور موفق به جذب مجموعاً ۱۳۵۲۵ هزار میلیارد تومان سپرده شده است که نشان‌دهنده رشد سالانه ۴۷ درصدی است. پس از اعمال نرخ سپرده قانونی، مانده خالص سپرده‌ها به ۸۲۹۷ هزار میلیارد تومان می‌رسد که نسبت به سال گذشته ۴۹ درصد افزایش داشته است. بررسی این ارقام به تفکیک مناطق، بار دیگر تأکید می‌کند که تهران نقش مهمی در تجمیع منابع بانکی ایفا می‌کند. استان تهران به‌تنهایی بیش از ۶۶۲۱ هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات دارد که معادل ۶۲ درصد از کل کشور است.

در حال حاضر، هیچ‌یک از استان‌های دیگر حتی به مرز هزار میلیارد تومان نزدیک نشده‌اند. استان اصفهان با ۴۱۴ هزار میلیارد تومان، خراسان رضوی با ۳۴۱ هزار میلیارد تومان و خوزستان با ۲۷۲ هزار میلیارد تومان، به ترتیب در رده‌های بعدی جدول تسهیلات قرار دارند. در انتهای این طیف، استان‌های کهگیلویه و بویراحمد با ۴۲ هزار میلیارد تومان و ایلام با ۴۳.۴ هزار میلیارد تومان، کمترین سهم را در این شاخص به خود اختصاص داده‌اند.

از نظر سپرده‌گذاری، تهران در جایگاه نخست قرار دارد. میزان سپرده‌های جمع‌آوری‌شده توسط بانک‌های این استان در پایان سال گذشته به ۸۰۷۸ هزار میلیارد تومان رسیده است که تقریباً ۶۰ درصد از کل سپرده‌های شبکه بانکی کشور را شامل می‌شود. اصفهان با ۵۷۲ هزار میلیارد تومان و خراسان رضوی با ۵۰۲ هزار میلیارد تومان در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند که فاصله قابل توجهی با تهران دارند.

رکورددار کمترین و بیشترین میزان سپرده‌ها

بر اساس آمار رسمی، کمترین میزان سپرده‌ها به ترتیب در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد (۳۵.۹ هزار میلیارد تومان) و ایلام (۳۹.۸ هزار میلیارد تومان) ثبت شده است.

تحلیل ترکیبی داده‌ها نشان می‌دهد که ۱۰ استان برتر کشور از نظر میزان مانده سپرده‌های بانکی، بیش از ۱۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان سپرده دارند که معادل حدود ۸۵ درصد از کل سپرده‌هاست. این استان‌ها شامل تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس، آذربایجان شرقی، مازندران، البرز، گیلان، یزد و خوزستان می‌باشند.

در مقابل، ۵ استان آخر جدول (کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، خراسان جنوبی، سمنان و چهارمحال و بختیاری) تنها ۲ درصد از سپرده‌های بانکی کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

هشدار تحلیلگران از توزیع ناعادلانه منابع بانکی

کارشناسان اقتصادی یکی از دلایل اصلی تمرکز اقتصادی را استقرار دفاتر مرکزی شرکت‌های بزرگ و بنگاه‌های اقتصادی در پایتخت می‌دانند. بسیاری از این شرکت‌ها با وجود اینکه فعالیت‌های عملیاتی خود را در استان‌های دیگر انجام می‌دهند، امور مالی و بانکی خود را از طریق دفاتر مستقر در تهران مدیریت می‌کنند. این موضوع نه تنها بر سپرده‌گذاری تأثیرگذار بوده، بلکه در دریافت تسهیلات نیز نقش مهمی ایفا کرده و منجر به توزیع ناعادلانه منابع شده است.

برخی تحلیلگران اقتصادی هشدار داده‌اند که این روند می‌تواند شکاف اقتصادی میان مناطق مختلف کشور را عمیق‌تر کند.استان‌هایی که سهم کمی از منابع بانکی دارند، با چالش‌های بیشتری در جذب سرمایه‌گذاری، توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد فرصت‌های شغلی مواجه هستند. یکی از راهکارهای پیشنهادی برای بهبود این وضعیت، الزام بانک‌ها به نگهداری بخشی از منابع جذب‌شده در همان استان‌هاست. علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌های بانکی فیزیکی و دیجیتال در مناطق کم‌برخوردار و ارائه مشوق‌های مالیاتی و اعتباری برای سرمایه‌گذاری در این مناطق نیز از دیگر سیاست‌های قابل‌توجه است.

بانک مرکزی نیز می‌تواند با نظارت مؤثرتر بر نحوه تخصیص منابع، نقش فعال تری در توزیع عادلانه‌تر این منابع ایفا کند. ادامه وضعیت کنونی نه‌تنها بر عدالت اقتصادی تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه خطر رشد نامتوازن و تشدید مهاجرت سرمایه و نیروی انسانی از مناطق کمتر توسعه‌یافته را نیز به همراه دارد.

۲۲۳۲۲۴