چهار غایب استقلال مقابل صنعت نفت
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، پدیده‌ای در جنوب‌غرب دریاچه ارومیه به وقوع پیوسته است؛ پدیده‌ای که نه‌تنها از منظر محیط‌زیستی، بلکه از جنبه‌های زمین‌شناسی نیز شایسته توجه ویژه است. گودالی به قطر حدود ۱۰ متر در فاصله حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰ متری از سواحل دریاچه ارومیه، در حاشیه مسیر ارومیه به مهاباد، ایجاد شده است.
دکتر علی بیت اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این خصوص برای رکنا نوشت:به‌تازگی پدیده‌ای قابل‌توجه در نوار ساحلی جنوب‌غربی دریاچه ارومیه، نزدیک جاده ارومیه به مهاباد و در نزدیکی روستای شیرین‌بولاغ رخ داده است. این پدیده، از دیدگاه‌های زمین‌شناسی و محیط‌زیستی حائز اهمیت ویژه‌ای است.
براساس ویدیویی منتشرشده توسط محسن قاصد، گودالی دایره‌ای‌شکل با قطری حدود ۱۴ متر در این ناحیه ایجاد شده است. مساحت تقریبی گودال (بدون احتساب لبه‌ها) حدود ۶۰ مترمربع تخمین زده می‌شود. حالت پاششی نهشته‌های اطراف گودال، احتمال وجود انفجار گاز یا بخار در زمان تشکیل اولیه آن را مطرح می‌سازد.
مشاهده لایه‌های جانبی گودال، اطلاعاتی از ضخامت نهشته‌های سطحی ارائه می‌دهد. مختصات گودال به شرح زیر است:
طول جغرافیایی: 45.4436
عرض جغرافیایی: 37.1503
ارتفاع از سطح دریا: 1268 متر
مطابق تصاویر ماهواره‌ای (لندست دسامبر ۲۰۰۷)، محل کنونی گودال پیش‌تر در زیر آب‌های دریاچه قرار داشته است. با کاهش تراز آب دریاچه، نهشته‌های نمکی در نوار ساحلی گسترش یافته‌اند. این منطقه همچنین محل تجمع زه‌آب‌های زراعی نیز بوده است.
در تصویر ماهواره‌ای سال ۲۰۱۳ (شکل ۳)، مسیر زهکش زیرسطحی از اراضی زراعی غربی به سمت دریاچه مشاهده می‌شود. محل گودال با مظهر آب زهکش در ارتباط است، که نشان‌دهنده وجود جریان زیرسطحی از زمین‌های زراعی به گودال است. آب زهکش، به‌دلیل ضخامت نهشته‌ها، در عمق باقی نمانده و در محل گودال به سطح راه می‌یابد.
مقطع ارتفاعی از غرب به شرق (شکل ۴) اختلاف ارتفاعی قابل‌توجهی را نشان می‌دهد؛ در مسافتی حدود ۱۲۰۰ متر، کاهش ارتفاعی معادل ۱۰۰ متر مشاهده می‌شود که شیب قابل‌توجهی را نشان می‌دهد.
در شکل ۵، مسیر کانال انتقال آب از سد حسنلو (شورگل) به سمت شمال روستای شیرین‌بولاغ و سپس به سمت دریاچه ارومیه ترسیم شده است. این کانال، منبع اصلی آبیاری اراضی کشاورزی حاشیه دریاچه است و احتمالا بخشی از آب ورودی به گودال از طریق همین زهکش‌ها تامین می‌شود.
در تصویر ماهواره‌ای دسامبر ۲۰۲۲ (شکل ۶)، در محدوده محل گودال، لکه آبی گسترده‌تری با قطر تقریبی ۴۰۰ متر مشاهده می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که پدیده تشکیل گودال در این ناحیه مسبوق به سابقه بوده و تکرارپذیر است.
آقای قاصد در ویدیوی خود اظهار داشته که آب گودال در قسمت میانی گرم است. گزارش‌هایی نیز از دمایی تا ۴۷ درجه سانتی‌گراد در این ناحیه وجود دارد. دو فرضیه برای علت گرمایش آب مطرح شده است:
گرمایش ناشی از تجزیه مواد آلی زیر نهشته‌های ساحلی: نفوذ زه‌آب‌ها به زیر نهشته‌ها و تجزیه مواد آلی باعث تولید گاز و گرما شده که منجر به افزایش دما و نیز ایجاد فشار برای گشودگی سطحی می‌شود.
وجود منابع آب گرم زیرزمینی: حضور چشمه‌های آب گرم، به‌ویژه با توجه به وجود معدن سنگ‌آهن شیرین‌بولاغ در ۳۵۰۰ متری گودال، می‌تواند نشان‌دهنده فعالیت‌های آذرین و پتانسیل منابع ژئوترمال باشد.
به‌نظر می‌رسد فرضیه اول محتمل‌تر باشد، هرچند فرض دوم نیز نیازمند بررسی‌های بیشتر زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی است.
