بندر خشک ریلی تهران–آپرین که قرار است در مرحله نخست میزبان سرمایه‌گذاری ۵ همتی (۵ هزار میلیارد تومانی) باشد، گامی بلند و استراتژیک در جهت توسعه زیرساخت‌های لجستیکی و حمل‌ونقل ریلی ایران به شمار می‌رود. این پروژه نه‌تنها به معنای جذب سرمایه داخلی و خارجی است، بلکه پیامی مهم به بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مخابره می‌کند: ایران آماده تبدیل‌شدن به یکی از قطب‌های ترانزیتی غرب آسیاست.
بندر خشک آپرین با اتصال مستقیم به شبکه ریلی کشور، این امکان را فراهم می‌کند که بار از مبدأ یا مقصد بنادر جنوبی (نظیر بندرعباس و چابهار) یا مرزهای زمینی و ریلی شرقی و شمالی، بدون نیاز به عبور از جاده‌ها، به‌سرعت به پایتخت و از آنجا به بازارهای مصرف منتقل شود. این موضوع، نه‌تنها باعث کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و مصرف سوخت می‌شود، بلکه زمان تحویل کالا را نیز به‌شدت کاهش می‌دهد.
همسایگانی مانند چین، قزاقستان، افغانستان و حتی کشورهای حوزه قفقاز و آسیای میانه، همه به دنبال مسیرهایی ارزان، امن و سریع برای صادرات و واردات هستند. ایران، به‌دلیل موقعیت ژئواستراتژیک، می‌تواند پل ارتباطی مؤثری میان شرق و غرب باشد. به‌ویژه در شرایطی که برخی مسیرهای سنتی تجارت جهانی (مانند دریای سرخ و کانال سوئز) با تنش‌های ژئوپلیتیکی روبه‌رو شده‌اند، مسیرهای زمینی از دل ایران، فرصتی جایگزین برای تجار و دولت‌ها فراهم می‌کنند.
ایران با ارتقای سطح زیرساخت‌های لجستیکی و همگام‌سازی با استانداردهای بین‌المللی و مدل‌های بنادر موفق چین و قزاقستان، می‌تواند نقشی جدی‌تر در طرح بزرگ «کمربند و جاده» چین ایفا کند. این به‌معنای ورود به زنجیره ارزش جهانی حمل‌ونقل است، که نه‌تنها درآمد ترانزیتی و گمرکی برای ایران به همراه دارد، بلکه با توسعه مراکز لجستیکی و انبارداری، اشتغال‌زایی و فناوری‌محوری را نیز رقم خواهد زد.
معاون تأمین سرمایه و اقتصادی حمل‌ونقل راه‌آهن گفت: بندر خشک ریلی تهران - آپرین با هدف توسعه لجستیک ریلی کشور و جذب سرمایه‌گذار خارجی، میزبان سرمایه‌گذاری ۵ همتی در مرحله نخست خواهد بود.
نورالله بیرانوند معاون تأمین سرمایه و اقتصاد حمل‌ونقل راه‌آهن، امروز (شنبه، ۳ خرداد) در حاشیه مراسم افتتاح فاز تکمیلی و استقرار پایانه بندر خشک ریلی تهران- آپرین اظهار کرد: در حوزه لوکوموتیو سرمایه‌گذاری‌هایی صورت گرفته و تا پایان سال دو امضای قرارداد لوکوموتیو دیگر با مشارکت بخش خصوصی انعقاد خواهد شد.
وی ادامه داد: در حوزه زیرساخت، موضوع اندکی پیچیده‌تر است. زیرساخت‌ها شامل توسعه خطوط، مراکز لجستیکی و دپوها می‌شود. با توجه به پایین بودن حق دسترسی، جذابیت برای بخش خصوصی در این بخش کمتر است.
بیرانوند تصریح کرد: با این حال، سال گذشته قرارداد خط سیرجان - کرمان با بخش خصوصی تنفیذ شد و در حال اجراست. همچنین رایزنی‌هایی با شرکت‌های معدنی و صنعتی بزرگ در حال انجام است تا این مشارکت‌ها را در قالب مدل مشارکت عمومی - خصوصی توسعه دهیم.
وی خاطرنشان کرد: در حوزه خطوط فرعی و اتصالات، با شرکت‌های بزرگ فولادی و صنعتی هماهنگ هستیم و خوشبختانه سرمایه‌گذاری خوبی از سوی آن‌ها با مشارکت راه‌آهن در حال انجام است، اما در بخش‌های خطوط‌های طولانی همچنان با چالش‌هایی مواجه هستیم.
این مقام مسئول ادامه داد: در بخش لجستیک، بندر خشک ریلی تهران - آپرین از مهم‌ترین و پررونق‌ترین مراکز لجستیکی کشور است. سازوکارهای سرمایه‌گذاری در این مراکز تسهیل شده و فرآیندها نیز کوتاه‌تر شده‌اند. همچنین در واگذاری زمین نیز شرایط بسیار مناسبی فراهم شده است.
وی تأکید کرد: در خصوص تشکیل قطارها و ارائه سرویس‌های حمل‌ونقلی به و از این مراکز، راه‌آهن با همکاری شرکت‌های اپراتور و حمل‌ونقل، برنامه‌هایی برای راه‌اندازی سرویس‌های ویژه و قطارهای باری اختصاصی تدوین کرده تا این مراکز نقش مکمل بنادر آبی و پشتیبان زنجیره تأمین کشور را ایفا کنند.
معاون تأمین سرمایه و اقتصاد حمل‌ونقل راه‌آهن گفت: رویکرد اصلی ما توسعه ترانزیت ریلی‌محور است و توسعه مراکز لجستیکی، از جمله آپرین، نیز با همین نگاه دنبال می‌شود. سرمایه‌گذاران خارجی و فعالان حوزه کریدورهای بین‌المللی حمل‌ونقل در اولویت قرار دارند.
وی افزود: سرمایه‌گذار خارجی و اپراتورهایی از کشورهای همسایه در این پروژه مشارکت دارند و با دیگر متقاضیان از کشورهای مختلف نیز در حال مذاکره هستیم. همچنین بازسازی و رونق همه مراکز لجستیکی در دستور کار است. برخی از این مراکز کاملاً خصوصی هستند و ما نیز از سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی استقبال می‌کنیم. به فراخور موقعیت مکانی و میزان استقبال، امکان توسعه مراکز لجستیکی خصوصی نیز وجود دارد.
بیرانوند تصریح کرد: وظیفه ما در این مراکز بسترسازی و کمک به توسعه زیرساخت‌هاست، اما ایجاد ترمینال‌های تجاری و ارائه سرویس‌های حمل‌ونقلی بر عهده بخش خصوصی است.
مقام مسئول راه‌آهن افزود: با هدف‌گذاری صورت‌گرفته در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی و دانش فنی، شاهد موجی از توسعه بنادر خشک و مراکز لجستیکی کشور با محوریت حمل‌ونقل ریلی باشیم.
معاون تأمین سرمایه و اقتصاد حمل‌ونقل راه‌آهن با اشاره حجم سرمایه‌گذاری در این مرکز گفت: با توجه به کاربری‌های متنوع، این پروژه به سرمایه‌گذاری زیادی نیاز دارد. در مرحله کنونی، حدود ۵ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در حال شکل‌گیری است. در آینده نزدیک، قراردادهای سرمایه‌گذاری جدیدی نیز برای بندر خشک آپرین به امضا خواهد رسید. جزئیات این قراردادها در زمان مقتضی اعلام خواهد شد.
بیرانوند افزود: هدف ما خدمت‌رسانی به زنجیره تأمین کشور است و ریل و جاده در بسیاری موارد نقش مکمل دارند، نه رقیب. با توجه به موقعیت جغرافیایی آپرین در قلب کشور و مجاورت با بزرگ‌ترین بازار مصرف، عملیات شکل‌گیری قطار، بسته‌بندی و حتی پردازش بار در این محل انجام می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در کنار سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های سخت‌افزاری، باید در حوزه اتوماسیون و دیجیتال‌سازی نیز سرمایه‌گذاری کنیم تا رقابت‌پذیری این بندر نسبت به بنادر و مراکز لجستیکی رقیب افزایش یابد.
معاون تأمین سرمایه و اقتصاد حمل‌ونقل راه‌آهن در پایان تأکید کرد: باید بتوانیم توسعه‌یافتگی خود را با بنادر مهم منطقه، از جمله بنادر مرزی چین و قزاقستان، هماهنگ کرده و تبادلات مؤثری برقرار کنیم.
پروژه بندر خشک ریلی آپرین می‌تواند نقطه عطفی در توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و اقتصاد لجستیکی ایران باشد. این طرح ملی با بهره‌گیری از موقعیت راهبردی جغرافیایی ایران، ظرفیت تبدیل کشور به دروازه تجارت شرق به غرب را دارد و منافع متعددی را به‌همراه خواهد آورد.
نخست، درآمد مستقیم حاصل از ترانزیت کالا و دریافت عوارض حمل‌ونقل ریلی می‌تواند به‌عنوان منبعی پایدار برای اقتصاد کشور عمل کند و وابستگی به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.
دوم، کاهش بار ترافیکی و فرسایش جاده‌ها از دیگر مزایای این طرح است؛ چرا که با انتقال بار از جاده به ریل، هزینه‌های سنگین تعمیر و نگهداری راه‌ها که سالانه میلیاردها تومان بر دوش دولت می‌گذارد، کاهش می‌یابد.
سوم، اشتغال‌زایی گسترده و پایدار در بخش‌هایی نظیر انبارداری، فناوری اطلاعات، امور پشتیبانی و مهندسی، به‌ویژه در مناطق پیرامونی پروژه، می‌تواند از جمله دستاوردهای اجتماعی مهم این طرح باشد.
در مجموع، بندر خشک ریلی آپرین نه‌فقط یک پروژه عمرانی، بلکه یک استراتژی ملی برای توسعه پایدار، افزایش درآمد غیرنفتی و حضور پررنگ‌تر ایران در شبکه لجستیک بین‌المللی است.
