نامه ایران‌خودرو و سایپا که روز گذشته منتشر شد، در حالی به شفافیت بیشتر کمک کرد که یادآور رخداد ۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ است، رخدادی که نشان‌دهنده عمق ناکارآمدی در اقتصاد دستوری است. این شفافیت، شمشیری دولبه است؛ از یک سو، به آگاهی عمومی کمک می‌کند، اما از سوی دیگر، با ایجاد هراس در میان سرمایه‌گذاران، به خروج سرمایه از بازار دامن زده است.

باید عنوان کرد سرمایه‌گذاران خرد که بخش بزرگی از فعالان بازار را تشکیل می‌دهند، با مشاهده این اخبار اعتماد خود را از دست می‌دهند و ترجیح می‌دهند سرمایه خود را از بازار خارج کنند. این روند، بازار سرمایه ایران را به یکی از شکننده‌ترین بازارهای منطقه تبدیل کرد و صفوف فروش را در بسیاری از نمادهای بازار به راه انداخت.  اگرچه این اتفاقات از نظر ظاهری ممکن است متفاوت به نظر برسند، اما در ماهیت یکسان هستند. این الگو که بارها در اقتصاد ایران تکرار شده، نشان‌دهنده یک بیماری مزمن در ساختار اقتصادی کشور است. این شباهت ساختاری نشان می‌دهد که تا زمانی که اصلاحات عمیقی در سیاستگذاری اقتصادی انجام نشود، این چرخه مخرب ادامه خواهد داشت.  

در میان سرخ‌پوشی تابلوی معاملاتی روز گذشته برخی صنایع وضعیت بهتری را سپری کردند. سیمانی‌ها که هفته‌های اخیر با چالش ناترازی‌های حوزه انرژی دست‌وپنجه نرم کردند، به دلایلی مانند قدرت صادراتی، توانایی افزایش نرخ محصولات و عرضه در بورس کالا، مسیر متفاوتی را طی کردند. آزادسازی نسبی قیمت‌ها در این صنعت که به لطف عرضه محصولات در بورس کالا محقق شده، به آنها اجازه داده تا از قیدوبندهای دستوری رها شوند و عملکرد بهتری نسبت به سایر بخش‌های بازار داشته باشند. با‌این‌حال، این موفقیت محدود به گروه‌های خاصی مانند صنعت سیمان است و نمی‌توان آن را به کل بازار تعمیم داد.  بازار سرمایه ایران همچنان درگیر مشکلات عمیقی است که از عوامل خارجی تا ریسک‌های داخلی را شامل می‌شود. گروه خودرو که به اعتقاد بسیاری همچنان لیدر اصلی بازار است، بر این اساس با ابهامات جدی مواجه بوده که تاثیر منفی آن بر کل بازار غیرقابل‌انکار است. مذاکرات بین‌المللی و تحولات جهانی، در کنار ریسک‌های داخلی، روند مبهمی را برای بازار ترسیم کردند.

این مذاکرات که با عدم قطعیت همراه هستند، می‌توانند به نوسانات شدید در بازار منجر شوند و اعتماد سرمایه‌گذاران را کاهش دهند. این عوامل خارجی که خارج از کنترل نهادهای داخلی هستند، به شکنندگی بازار دامن زدند.  همچنین یکی از مهم‌ترین انتقادات مطرح‌شده، عملکرد ضعیف سازمان بورس و اوراق بهادار در مدیریت بحران‌های بازار است. سازمان بورس در مواجهه با نمادهای خودرویی که روز یکشنبه در خصوص واگذاری آنها مطرح شد و به نوسانات منفی در بازار انجامید، رویکردی غیرحرفه‌ای در پیش گرفته است؛ چرا که به نظر می‌رسید گروه خودرو که نقش کلیدی در هدایت بازار دارد، در شرایطی که با ابهامات جدی مواجه است، باید تا زمان شفافیت کامل متوقف می‌شد.

* کارشناس بازار سرمایه