نیلوفر ادیب‌نیا: این روزها، در شهرهای بزرگ جهان، ترافیک و آلودگی هوا به معضلی همیشگی برای شهروندان تبدیل شده است. از این رو، بسیاری به دنبال راهکارهایی برای کاهش این مشکلات هستند و سفرهای دوچرخه‌‌‌ای به عنوان یکی از موثرترین راه‌‌‌حل‌‌‌ها برای بهبود حمل‌‌‌ونقل شهری در برخی از کلان‌شهرها مطرح شده است. لندن، پایتخت انگلستان نمونه‌‌‌ای بارز از شهری است که در آن استفاده از دوچرخه به شدت محبوب شده است.
بر اساس گزارشی از نشریه اکونومیست، طی 25 سال گذشته، نهاد شهرداری لندن، که مسوولیت اداره امور محلی را بر عهده دارد، بررسی‌‌‌های گسترده‌‌‌ای در زمینه ترافیک انجام داده است. در این بررسی‌‌‌ها، بیش از 100 ناظر در سراسر مرکز شهر مستقر شده و تردد وسایل نقلیه را شمارش می‌کنند. آخرین بررسی که در پاییز گذشته انجام و نتایج آن در ماه آوریل منتشر شد، شگفت‌‌‌انگیزترین آمار را به همراه داشت. تعداد دوچرخه‌‌‌سواران در مقایسه با دو سال پیش از آن، ۵۷درصد افزایش یافته است. این آمار نشان می‌دهد که لندن در حال تبدیل شدن به شهری دوچرخه‌‌‌محور است. سال‌ها بود که رویای تبدیل لندن به شهری شبیه به آمستردام یا کپنهاگ، یعنی شهری دوستدار دوچرخه، دست‌‌‌نیافتنی به نظر می‌‌‌رسید. دلایل این امر متعدد بود. مسیرهای طولانی رفتوآمد، خیابان‌‌‌های پرخطر و فرهنگی از دوچرخه‌‌‌سواری که بیشتر در انحصار مردان میانسال با لباس‌‌‌های ورزشی چسبان بود؛ فرهنگی که برای بسیاری ناخوشایند و دور از دسترس به شمار می‌‌‌رفت.
با وجود اینکه شهرداران لندن، به‌ویژه از سال ۲۰۱۶ به بعد، صدها مایل مسیر دوچرخه‌‌‌سواری جدید احداث کردند، اما تغییر عادت شهروندان از خودرو به دوچرخه با کندی پیش می‌‌‌رفت. اما اکنون، اوضاع دگرگون شده است. این تغییر نشان‌‌‌دهنده نقطه عطفی مهم در رویکرد لندن به حمل‌‌‌ونقل پایدار و دوچرخه‌‌‌سواری است. بر اساس این بررسی، در قلب لندن، دوچرخه‌‌‌ها گوی سبقت را از خودروها ربوده‌‌‌اند و به رایج‌‌‌ترین وسیله نقلیه تبدیل شده‌‌‌اند. اگر این روند ادامه یابد، پیش‌بینی می‌شود که تنها طی دو سال آینده، تعداد دوچرخه‌‌‌ها از مجموع تمامی وسایل‌‌‌نقلیه موتوری از جمله خودرو، اتوبوس، موتورسیکلت، ون و کامیون فزونی گیرد.
ویل نورمن، کمیسر دوچرخه‌‌‌سواری لندن در مدیریت شهری، بر این باور است که شهر اکنون به نقطه عطفی رسیده است. او اشاره می‌کند که بخش اعظم این رشد چشمگیر، مدیون افرادی است که پیش از این هرگز به دوچرخه‌‌‌سواری ترغیب نشده بودند و اکنون پا به رکاب گذاشته‌‌‌اند. این تحول نشان‌‌‌دهنده تغییر بزرگی در فرهنگ حمل‌‌‌ونقل شهری لندن است. همچنان بیشتر دوچرخه‌‌‌سواران در لندن از دوچرخه‌‌‌های شخصی خود استفاده می‌کنند و این دوچرخه‌‌‌ها ۶۰درصد از رشد دوچرخه‌‌‌سواری از سال ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده‌‌‌اند که البته مسیرهای مخصوص دوچرخه‌‌‌سواری در این افزایش نقش بسزایی داشته‌‌‌اند. با این حال، در دو سال گذشته، استفاده از دوچرخه‌‌‌های برقی اجاره‌‌‌ای 4 برابر شده است.
بر اساس این گزارش، مدل خاصی از این دوچرخه‌‌‌های برقی با رنگ سفید و سبز، آن‌‌‌چنان در سطح شهر فراگیر شده‌‌‌اند که نام برند آنها (لایم - Lime) به یک فعل تبدیل شده است؛ حالا لندنی‌‌‌ها از یکدیگر می‌‌‌پرسند، «بریم لایم‌‌‌سواری؟»
شرکت آمریکایی مالک این برند، بیش از ۲۰۰هزار دوچرخه در ۲۸۰ شهر جهان از پاریس تا سان‌فرانسیسکو دارد. اما خدمات آن در لندن، گسترده‌‌‌ترین شبکه را شامل می‌شود. حدود ۳۰هزار دوچرخه در محدوده‌‌‌ای به وسعت ۴۸۰ کیلومترمربع و ۱۷ منطقه فعالیت می‌کنند. (شرکت انگلیسی فارست، رقیب اصلی لایم، در ۱۴ منطقه لندن فعال است.)
افزایش چشمگیر محبوبیت دوچرخه‌‌‌سواری در لندن، چند درس مهم را به شهرداران می‌‌‌آموزد: اولین و مهم‌ترین درس این است که افراد زیادی دوچرخه‌‌‌سواری را دوست دارند، اما نه آنقدر که سختی‌‌‌های فیزیکی آن را به جان بخرند. لندن از سال ۲۰۱۰ دوچرخه‌‌‌های ایستگاهی (docked) را معرفی کرده بود و دوچرخه‌‌‌های برقی کرایه‌‌‌ای نیز از سال ۲۰۱۱ در دسترس بودند. اما نقطه‌‌‌عطف واقعی، زمانی رقم خورد که شرکت لایم (Lime) در سال ۲۰۲۲ دوچرخه‌‌‌های نسل چهارم خود را عرضه کرد. هرچند تمامی دوچرخه‌‌‌های برقی کرایه‌‌‌ای حداکثر سرعت ۲۵ کیلومتر بر ساعت دارند، دوچرخه‌‌‌های لایم به دلیل شتاب‌‌‌گیری سریع، به کاربران این امکان را می‌دهند که با کمترین تلاش، به سرعت حرکت کنند. این ویژگی «برقی واقعی» بودن، عامل مهمی در جذب افراد بیشتر به دوچرخه‌‌‌سواری بوده است. دومین راز موفقیت، مفهوم «بدون ایستگاه» (dockless) بودن این دوچرخه‌‌‌هاست. در گذشته، پیدا کردن یک دوچرخه برای کرایه و سپس یافتن جای پارک مخصوص آن، اغلب دشوار بود. اما امروزه، اپراتورهای دوچرخه در لندن هم تعداد بیشتری دوچرخه در دسترس قرار داده‌‌‌اند و هم قوانین پارک را ساده‌‌‌تر کرده‌‌‌اند؛ از جمله اجازه پارک در خیابان‌‌‌های مناطق مسکونی. این تغییرات باعث شده دوچرخه‌‌‌ها به راحتی در تمام نقاط شهر پخش شوند و دسترسی به آنها بسیار آسان‌‌‌تر از گذشته باشد. لایم مدعی است که ۹7درصد از ساکنان مناطق تحت پوشش در فاصله کمتر از دو دقیقه پیاده‌‌‌روی از یکی از دوچرخه‌‌‌های آن قرار دارند. درست مثل اوبر، فرض بر این است که کاربر فقط زمانی اپ را باز می‌کند که بداند دسترسی آسان و فوری دارد.
اما با وجود تمام مزایای دوچرخه‌‌‌سواری در لندن، چالش‌‌‌هایی نیز وجود دارد که نیاز به توجه دارند. کنترل پارک باملاحظه دوچرخه‌‌‌ها، به‌خصوص اطمینان از عدم‌رها کردن آنها در میان پیاده‌‌‌روها، دشوار است. ایمنی، دومین نگرانی مهم است. دوچرخه‌‌‌های لایم با موتورهای قدرتمند و طراحی ضد خرابکاری، چهار برابر سنگین‌‌‌تر از دوچرخه‌‌‌های معمولی هستند که همین امر می‌تواند منجر به واژگونی آسان‌‌‌تر آنها شود. بسیاری از کاربران کلاه ایمنی نمی‌‌‌گذارند و به نظر می‌رسد به دلیل پرداخت دقیقه‌‌‌ای، تمایل بیشتری به رد شدن از چراغ قرمز دارند.
با این حال، سوق دادن مردم از خودرو به دوچرخه، نقش بسزایی در بهبود کیفیت زندگی شهری ایفا می‌کند. یک سیستم اجاره دوچرخه که به طور کامل شهر را پوشش دهد که شاید لندن در حال حاضر بهترین نمونه آن باشد، مزایای بیشتری نیز به همراه دارد. این سیستم، راهی بسیار کارآمد برای پر کردن خلأهای حمل‌‌‌ونقل عمومی است؛ به‌ویژه با اتصال مناطقی که دسترسی ضعیفی به اتوبوس یا قطار دارند. اگرچه مسوولان شهری ممکن است بخشی از درآمد حاصل از فروش بلیت حمل‌‌‌ونقل عمومی را از دست بدهند، اما فشار بر سیستم حمل‌‌‌ونقل در ساعات شلوغی کاهش می‌‌‌یابد و در مقابل، می‌توانند از شرکت‌های ارائه‌‌‌دهنده دوچرخه هزینه خدمات دریافت کنند.
بر اساس داده‌‌‌های شرکت لایم، بسیاری از کاربران در ساعات اوج رفت‌‌‌و آمد، از دوچرخه‌‌‌ها برای تکمیل بخش‌‌‌های ابتدایی یا انتهایی سفر خود استفاده می‌کنند؛ مثلا برای رسیدن به نزدیک‌‌‌ترین ایستگاه مترو یا رفتن از ایستگاه قطار تا محل کار. برای بسیاری از افراد، این شیوه استفاده از دوچرخه، زمان رفت‌‌‌وآمدشان را تا یک‌‌‌سوم یا حتی بیشتر کاهش می‌دهد. این نه تنها باعث صرفه‌‌‌جویی در زمان افراد می‌شود، بلکه دامنه انتخاب نیروی کار برای شرکت‌ها را نیز گسترش می‌دهد. اقتصاددانان هنوز این مزایا را به طور کامل بررسی نکرده‌‌‌اند، اما احتمالا این تاثیرات بسیار قابل‌‌‌توجه خواهند بود. تحقیقات پیشین نشان داده است که راه‌‌‌اندازی ایستگاه‌‌‌های کرایه دوچرخه می‌تواند باعث افزایش قیمت اجاره خانه‌‌‌ها در مناطق اطراف شود.
بر اساس گزارش اکونومیست، قانون‌گذاران باید اطمینان حاصل کنند که قوانین پارکینگ منطقی هستند و دوچرخه‌‌‌ها به خوبی نگهداری می‌‌‌شوند. همچنین، شهرها باید رقابت را در این حوزه تشویق کنند. با هزینه‌‌‌ای حدود ۷ پوند (تقریبا 6.40 دلار) در هر ساعت، استفاده از دوچرخه‌‌‌های لایم نسبتا گران است. به همین دلیل، همین ماه شرکت سوئدی Voi یک طرح ارزان‌‌‌تر را در غرب لندن راه‌‌‌اندازی کرده است. برهمین اساس، قانون‌گذاران باید تعادل مناسبی برقرار کنند. با افزایش نرخ استفاده، شرکت‌ها می‌توانند در نگهداری ناوگان خود و جابه‌‌‌جایی دوچرخه‌‌‌ها سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهند. به نظر می‌رسد حضور ۳ یا ۴ اپراتور در سطح شهر ایده‌‌‌آل باشد؛ زیرا تعداد بیشتر می‌تواند منجر به انباشت دوچرخه‌‌‌ها در مرکز شهر شود.
بر اساس گزارشی از «موسسه منابع جهان» صدها شهر در حال حاضر دارای سیستم‌‌‌های دوچرخه اشتراکی بدون ایستگاه هستند که اغلب به عنوان وسیله‌‌‌ای برای سفرهای کوتاه، مانند رفتوآمد به ایستگاه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل عمومی، مورد استفاده قرار می‌‌‌گیرند. چین نقش عمده‌‌‌ای در رونق جهانی اشتراک‌‌‌گذاری بدون ایستگاه طی سال‌های گذشته داشته است. بیش از ۳۶۰ شهر چینی اکنون سیستم‌‌‌های دوچرخه اشتراکی بدون ایستگاه دارند که به طور متوسط روزانه ۴۷ میلیون سفر با آنها انجام می‌شود. این شهرها شامل شانگهای، پکن، گوانگ‌‌‌ژو، شنژن، چنگدو، ووهان، هانگ‌‌‌ژو، نانجینگ، شی‌‌‌آن، جینان، شیامن و لانژو هستند.
این مطالعه نشان داد که اگر سیستم‌‌‌های دوچرخه اشتراکی بدون ایستگاه به درستی مدیریت شوند و زیرساخت‌‌‌ها ایمنی لازم را داشته باشند، می‌توانند راهکاری فوق‌‌‌العاده برای حل مشکل «اولین و آخرین مایل (1.6 کیلومتر)» در سفرهای شهری باشند. منظور از «اولین مایل» مسیری است که فرد برای رسیدن به اولین نقطه حمل‌‌‌ونقل عمومی (مانند ایستگاه مترو یا اتوبوس) طی می‌کند و «آخرین مایل» نیز به مسیری اطلاق می‌شود که از آخرین ایستگاه حمل‌‌‌ونقل عمومی تا مقصد نهایی پیموده می‌شود. این دوچرخه‌‌‌ها نه تنها ارتباط با حمل‌‌‌ونقل عمومی را بهبود می‌‌‌بخشند، بلکه با جایگزینی سفرهای با وسایل نقلیه موتوری، میزان انتشار کربن را کاهش داده و با پیشگیری از هزاران مرگ زودرس، به ارتقای سلامت عمومی کمک شایانی می‌کنند.
در شهرهای چین، حدود ۸۲ تا ۸۶درصد از مناطق شهری در فاصله ۵۰۰متری به خدمات حمل‌‌‌ونقل عمومی دسترسی دارند. اگرچه این امر حمل‌‌‌ونقل عمومی را به گزینه‌‌‌ای عالی برای بیشتر افراد تبدیل می‌کند، اما همچنان تقریبا یک‌‌‌پنجم شهرها را بدون گزینه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل مناسب باقی می‌‌‌گذارد، به‌ویژه با در نظر گرفتن اینکه ۵۰۰ متر فاصله قابل‌‌‌توجهی برای پیاده‌‌‌روی است. بنابراین، دغدغه اصلی بیشتر شهرها این است که چگونه ارتباطات «اولین و آخرین مایل» را با سیستم حمل‌‌‌ونقل عمومی تقویت کنند و یک شبکه حمل‌‌‌ونقل کاملا یکپارچه بسازند. نظرسنجی از تقریبا ۷هزار کاربر دوچرخه اشتراکی بدون ایستگاه در ۱۲ شهر چین نشان داد که ۵۴درصد از کاربران به منظور اتصال راحت به سایر وسایل حمل‌‌‌ونقل از دوچرخه استفاده می‌‌‌کردند. این نظرسنجی همچنین نشان داد که دوچرخه‌‌‌های بدون ایستگاه به طور گسترده در رفتوآمد روزانه استفاده می‌‌‌شوند. از میان کسانی که از آنها برای اتصال به سایر وسایل حمل‌‌‌ونقل استفاده می‌‌‌کردند، ۹۱درصد به سیستم‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل عمومی، از جمله اتوبوس (۳۱درصد) و مترو (۶۰درصد)، متصل می‌‌‌شدند.
دوچرخه‌‌‌سواری پتانسیل عظیمی برای جایگزینی سفرهای با وسایل‌‌‌نقلیه موتوری در شهرها دارد که می‌تواند به طور چشمگیری ایمنی جاده‌‌‌ها، کیفیت هوا و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای را بهبود بخشد. این مطالعه نشان داد که دوچرخه‌‌‌های اشتراکی بدون ایستگاه درچین حدود ۱۳۸۰۰ کیلومتر از سفرهایی که پیش از این با وسایل موتوری انجام می‌‌‌شدند را جایگزین کرده‌‌‌اند. بسته به هر شهر، بین ۱۷ تا ۴۵درصد از کل مسافت‌‌‌های طی شده با دوچرخه‌‌‌های اشتراکی، جایگزین مسافت‌‌‌های طی شده با خودرو، موتورسیکلت یا تاکسی شده است. از میان کاربران مورد بررسی، ۱۱درصد از خودروی شخصی، ۱۴درصد از تاکسی‌‌‌ها یا خدمات آنلاین و ۶درصد از موتورسیکلت به دوچرخه روی آورده بودند. در مجموع، استفاده از دوچرخه‌‌‌های اشتراکی می‌تواند سالانه 4.8 میلیون تن انتشار دی‌‌‌اکسید کربن در چین را کاهش دهد.
افزایش استفاده از سیستم‌‌‌های دوچرخه بدون ایستگاه در چین، تنها به تغییر الگوهای سفر منجر نشده، بلکه با افزایش فعالیت بدنی، سلامت عمومی را نیز بهبود بخشیده است. این مزایا به قدری است که سالانه تقریبا ۶۰هزار مرگ کمتر را در میان ۲۳۵ میلیون کاربر دوچرخه اشتراکی بدون ایستگاه در چین به همراه دارد.
بر اساس گزارش پولیس نتورک، چین تنها کشوری نیست که به مزایای سفرهای اشتراکی با دوچرخه پی برده است. بر اساس جدیدترین گزارش فلاکتو، شرکت پیشرو در زمینه جمع‌‌‌آوری و تحلیل داده‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل اشتراکی، استفاده از دوچرخه‌‌‌های بدون ایستگاه در سراسر اروپا در سه‌ماه سوم ۲۰۲۳ افزایش قابل‌‌‌توجه ۴۴ درصدی را تجربه کرده است. این رشد همزمان با ۱۲درصد افزایش در ناوگان دوچرخه‌‌‌های بدون ایستگاه نسبت به سال گذشته بوده که تعداد کل آنها را به ۹۰هزار دستگاه می‌‌‌رساند. این رقم تقریبا با ۱۰۰هزار دوچرخه ایستگاهی که در ۳۳ شهر مورد بررسی در این گزارش توزیع شده‌‌‌اند، برابری می‌کند.
پاریس به طور خاص، در سپتامبر ۲۰۲۳ شاهد دو برابر شدن استفاده از دوچرخه‌‌‌های بدون ایستگاه بوده است. این ماه، اولین ماه پس از ممنوعیت اسکوترهای برقی در پایتخت فرانسه بود. با 1.4میلیون سفر، پاریس از نظر میانگین تعداد سفرهای ماهانه با دوچرخه‌‌‌های بدون ایستگاه در سه‌ماه سوم ۲۰۲۳، در رتبه دوم قرار دارد. قابل ذکر است که از سال گذشته، اسکوترها ۱۴درصد کاهش در میزان استفاده در سراسر اروپا داشته‌‌‌اند.
