«دقیقه هایش پر از دغدغه درست زیستن و رستگاری است. از انسان مغلوب می‌گریزد و به فتح رذیلت‌ها و سلطه فضیلت‌ها می‌کوشد.»

این کلمات که در وصف هنر نمایش در کنار هم چیده شده است بخشی از پیامی که به قلم آقای سعید پورصمیمی از پیشکسوتان هنر نمایش به رشته تحریر در آمده است.

هنری که در آن بازیگر نفس به نفس با مخاطب به روایت قصه‌ای می‌پردازد که رسالتش نمایش چگونه بودن و چگونه زیستن در این دنیای رنگارنگ و امیدوار کردن مردم به امروز و فردایی است که می‌تواند روشن باشد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما، نمایش در ایران، پیشینه‌ای طولانی دارد. پس زمینه تئاتر در ایران به دوران باستان برمی‌گردد. بعدتر سبک‌های ویژه نمایشی ایرانی مانند تعزیه، روحوضی، خیمه‌شب‌بازی و سیاه بازی شکل گرفتند. تئاتر مدرن در زمان قاجاریان پا گرفت و به عقیده کارشناسان امروزه تئاتر در ایران بسیار پیشرو است.

اهمیت هنر نمایش در اعتلای فرهنگ و هنر ملل بر کسی پوشیده نیست به همین دلیل روزی را برای پاسداشت این هنر در نظر گرفته اند.

هفتم فروردین یا بیست و هفتم مارس مصادف است با روز جهانی تئاتر. مناسبتی که از سال ۱۹۶۱ میلادی به پیشنهاد انستیتو بین‌المللی شکل گرفته است.

اما در کشور ما از سال ۹۶ این روز به نام روز ملی هنر‌های نمایشی نام‌گذاری شد و در تقویم ملی نظر هنر دوستان را به خود جلب می‌کند.

اگر چه همواره تئاتر محلی بوده برای اندیشه ورزی و نخبه پروری، اما چند سالی است این مسئله کمرنگ‌تر شده است. این را می‌شود از میان صحبت‌های پیشکسوتان این عرصه فهمید.

از سویی کرونا نفس تئاتر را هم به شماره انداخته و از سویی دیگر محتوای نه چندان قوی نمایش‌ها بلای جان این هنر شده است.

 

آقای جلیل فرجاد در مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری صدا و سیما درباره وضعیت کنونی هنر نمایش در کشور گفت کرونا بر همه چیز تاثیر گذاشته است و هنر نمایش هم آسیب زیادی از آن دید. خود من حد اقل سالی دو نمایش اجرا می‌کردم، اما الان واقعا دلتنگ صحنه هستم.

وی افزود هنر تئاتر همواره جایی برای اندیشیدن و تشویق به اندیشه ورزی است، اما چند وقتی است که بعد تجاری بر برخی نمایش‌ها غلبه کرده است. البته برخی می‌گویند جامعه نیاز به نشاط و شادی دارد، اما نباید اینگونه نمایش‌ها کل فضای تئاتر را بگیرند. البته این نظر من است و ممکن است افراد دیگر به گونه‌ای دیگر فکر کنند.

این تنها نظر جلیل فرجاد نیست. در زمان‌های که نمایش‌های به اصطلاح لاکچری با قیمت بلیت حداقل دو یا سه برابر نمایش‌های سطح یک آن زمان در سالن‌های آنچنانی روی صحنه می‌رفت بسیاری از پیشکسوتان هنر نمایش به این مسئله انتقاد کرده بودند. آن‌ها می‌گفتند هنر نمایش همواره برای همه بوده و باید به گونه‌ای باشد که اقشار مختلف جامعه بتوانند به تماشای آن بنشینند نه یک قشر خاص.

افزون بر این فرهنگ ایرانی اسلامی الزاماتی دارد که با شیوه اجرای برخی از اینگونه نمایش‌ها که عموما اقتباسی هستند همخوانی زیادی ندارد.

 

داوود فتحعلی بیگی استاد دانشگاه و پیشکسوت نمایش‌های آیینی به خبرنگار ما گفت: متاسفانه نمایش‌های آیینی سنتی ما بسیار مهجور واقع شده است. بسیاری از افراد سینه به سینه و نسل به نسل و با مشقت بسیار هنر های، چون شبیه خوانی را زنده نگه داشتند تا ما در عصر کنونی به بهترین شکل به جهانیان ارائه دهیم، اما متاسفانه از اینگونه نمایشی حمایتی نمی‌شود.

وی ادامه داد اهالی هنر تعزیه از نجیب‌ترین و شریف‌ترین افراد هستند که تمام تلاششان را می‌کنند که این هنر را سر پا نگه دارند. در چند سال اخیر تعداد کمی از نمایش‌های روی صحنه رفته رنگ و بوی ملی مذهبی دارد و امیدوارم مسئولان به این مسئله توجه کنند.

 

فرهنگ سازی و اعتلای فکر کودکان و نوجوانان هم یکی از وظایف هنر نمایش است. اهالی تئاتر معتقدند تئاتر کودک و نوجوان هم مدتی است بیمار شده و نیاز به مراقبت و تقویت دارد.

آقای ایرج محمدی در این باره گفت:کودکان بسیاری از مسائل را از زبان عروسک‌ها و شخصیت‌های محبوبشان بیشتر و بهتر از زبان ما یاد می‌گیرند.

وی افزود:زمانی عده‌ای تمام هم و غم و تلاششان را برای طراحی و ساخت عروسک‌های جذاب برای بچه‌ها و ارائه محتوایی غنی به آن‌ها انجام می‌دادند، اما الان انگار دیگر از آن عشق و انگیزه خبری نیست.

محمدی ادامه داد:این وظیفه ماست که نیاز فرهنگی کودک و نوجوان امروز را شناسایی کنیم و متناسب با آن آثار فرهنگی هنری ارائه دهیم که مخاطب هم از دیدن آن لذت ببرد و هم پیامی دریافت کند.

 

 کرونا ماه‌ها سالن‌های نمایش را تعطیل و هنرمندان این عرصه را خانه نشین کرد. همین مسئله ضرر اقتصادی زیادی به اهالی هنر تئاتر وارد کرد.

علی مسعودی در این باره گفت: خبر دارم که بسیاری از همکارانم مشکلات معیشتی زیادی دارند از سویی آبرومند هستند و امیدوارم چاره‌ای برای این مسئله اندیشیده شود.

وی ادامه داد:در ایام کرونا در سینما نمایش برخط را داشتیم، اما تئاتر این را هم نداشت. البته جدیدا فکر‌هایی برای نمایش برخط شده و امیدوارم در سال ۱۴۰۰شرایط بهتری رقم بخورد.

روزی که به نام روز ملی نمایش است فرصتی است برای بازنگری در مسیری که هنر نمایش در چند سال اخیر پیموده است. شاید باید قدری بر لزوم ورود نخبگان فرهنگی و نخبه پروری به جای نگاه تجاری و سود‌های اقتصادی مقطعی تامل کرد.

شاید بهتر است در سالن‌های ایرانی و برای مخاطب ایرانی نمایش‌هایی با قصه‌های بومی و ملی به نمایش در آید.

شاید بهتر است از زرق و برق‌های ظاهری اندکی کاسته شود و به محتوا و رسالت اصلی هنر نمایش که انتقال پیام است بیشتر توجه شود.

این جملات مرحوم استاد حمید سمندریان، پدر تئاتر معاصر ایران گویای تاثیر گذاری هنر نمایش است. آنجا که در متنی نوشته است:

«آن‌گاه که دانستم بر روی چهار تکه الوار با ساده‌ترین ابزار و انسانی ایستاده در لکهٔ نور می‌توانی دنیایی بسازی لبریز از مفاهیم پررمز و راز، آن‌گاه که دانستم تئاتر به معنای درست کلمه می‌تواند قدرتی باشد به حیرت‌انگیزی کائنات و بی‌پایان مثل کائنات... پس واقعاً تئاتری شدم و این صحنه خانهٔ من شد.»

گزارش از سحر قناعتی.