سال‌هاست که زباله‌های پلاستیکی را در سواحل، رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها می‌بینیم؛ اما حالا دانشمندان از تهدیدی کمتر شناخته‌شده پرده برداشته‌اند: پلاستیک‌هایی که بی‌سروصدا در دل خاک‌های کشاورزی رسوب می‌کنند، وارد گیاهان می‌شوند و درنهایت، به بشقاب غذای ما می‌رسند. این آلودگی‌ها نه‌فقط از نظر زیست‌محیطی، بلکه از نظر سلامت انسانی، پیامدهایی نگران‌کننده دارند.
به‌گزارش زومیت به نقل از ساینس‌آلرت، پژوهش گسترده‌ای نشان می‌دهد که مواد افزودنی شیمیایی و آلاینده‌ها، همراه با ریزذرات پلاستیکی، وارد خاک می‌شوند. این آلاینده‌های خطرناک پیش‌تر در دل محصولات غذایی مانند کاهو، گندم و هویج شناسایی شده‌اند. این کشف، پرده از روندی نگران‌کننده برمی‌دارد؛ زباله‌های پلاستیکی، مستقیم و غیرمستقیم، راه خود را به زنجیره‌ی غذایی انسان باز کرده‌اند.
در پژوهش تازه، جوزف بوکتور، زیست‌فناور محیط‌زیست از دانشگاه مرداک استرالیا، به‌همراه گروهی از پژوهشگران، حدود ۲۰۰ مقاله علمی را مرور کردند تا منشأ آلودگی پلاستیکی و مسیر ورود آن به زمین‌های کشاورزی و محصولات غذایی را شناسایی کند.
بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته، هر سال در اروپا و آمریکای شمالی، صدها هزار تن میکروپلاستیک وارد خاک‌های کشاورزی می‌شود. پژوهشگران هشدار می‌دهند که خاک، به‌عنوان مخزن بلندمدت آلاینده‌های مقاوم، به‌تدریج در حال انباشت این مواد است. فقط در بریتانیا، سالانه حدود ۲۲٬۵۰۰ تن میکروپلاستیک از طریق کودها و مواد افزودنی وارد خاک می‌شود.
یکی از عوامل اصلی آلودگی، کاربرد گسترده‌ی پلاستیک در روش «مالچ‌پلاستیکی» است. در این تکنیک به‌منظور مهار علف‌های هرز، حفظ رطوبت و تنظیم دمای خاک، ورقه‌هایی از پلاستیک روی بستر زمین قرار می‌گیرد. اگرچه این روش با افزایش بازدهی و صرفه‌جویی در مصرف آب همراه است، طبق گزارش‌های متعدد، اکنون یکی از بزرگ‌ترین منابع میکروپلاستیک‌ها و نانوپلاستیک‌ها در خاک زمین‌های کشاورزی به‌شمار می‌رود.
افزون‌بر مالچ‌پلاستیکی، منابعی مانند لجن فاضلاب، زیست‌لجن‌ها و کودهای آلی نیز در فهرست عوامل انتشار ذرات میکروپلاستیک به خاک قرار دارند. این ذرات در نهایت از طریق فرایندهای طبیعی، وارد گیاه می‌شوند.
میکروپلاستیک‌ها به روش‌های مختلفی جذب گیاهان می‌شوند. برخی از آن‌ها توسط سلول‌های ریشه از محیط بیرونی بلعیده می‌شوند (فرایندی موسوم به اندوسیتوز)، برخی دیگر از طریق روزنه‌های برگ رسوب می‌کنند و گروهی نیز با آب جذب‌شده از خاک به بافت گیاه انتقال می‌یابند.
بوکتور می‌گوید: «زمین‌های کشاورزی به مخازن پلاستیکی تبدیل شده‌اند و این وضعیت با کمبود شفافیت در پژوهش‌ها و فقدان نظارت کافی بر مواد افزودنی شیمیایی همراه است.» به باور او، این ترکیبات نه‌تنها بر بازدهی محصولات کشاورزی اثر می‌گذارند، بلکه تهدیدی جدی برای سلامت انسان نیز به‌حساب می‌آیند.
پیامدهای وجود میکروپلاستیک‌ها در بدن انسان، موضوعی است که مطالعات جدید به آن توجه ویژه‌ای دارند. نتایج پژوهش‌ها، این ذرات را با افزایش مشکلات باروری در مردان، آسیب به قلب و رگ‌ها، اختلالات هورمونی، زوال نورون‌های مغزی و آسیب ژنتیکی مرتبط دانسته‌اند. برخی پژوهش‌ها حتی نشان داده‌اند که مواد سازنده‌ی پلاستیک می‌توانند از طریق جفت به جنین منتقل شوند.
مواد افزودنی خاصی که برای تولید پلاستیک به‌کار می‌روند نیز نگرانی‌های مضاعفی ایجاد کرده‌اند. برای نمونه، می‌توان به فتالات‌ها اشاره کرد که با اختلالات هورمونی و تولیدمثل مرتبط هستند. همچنین، ترکیبات بازدارنده‌ی شعله، مانند اترهای دی‌فنیل پلی‌بروم‌دار (PBDEها)، خطر مرگ ناشی از سرطان را افزایش می‌دهند و در مطالعات حیوانی، باعث آسیب به کبد، تیروئید و سامانه‌های تولیدمثل و ایمنی شده‌اند.
در پایان، بوکتور از خطر پنهانی سخن می‌گوید که تاکنون در سایه مانده است. به‌گفته‌ی او، هدف از این مطالعه «روشن‌کردن چراغ هشدار برای سیاست‌گذاران» است، زیرا گسترش روزافزون بحران پلاستیک، سلامت انسان‌ها را بی‌وقفه در معرض خطر قرار می‌دهد. او هشدار می‌دهد: «این تهدیدها دور از ذهن نیستند، بلکه درست در دل سامانه‌های زنده، آرام و مستمر رخ می‌دهند.»
مقاله در نشریه Environmental Sciences Europe منتشر شده است.
