به گزارش همشهری آنلاین، پیاده‌روی اربعین، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های مذهبی جهان، هرساله میلیون‌ها زائر را به سوی کربلای معلی می‌کشاند و جمعیت هلال احمر ایران هم نقش مهمی در تأمین خدمات پزشکی برای این زائران در تمام مسیر ایفا می‌کند. طی سال‌های اخیر هم پویش‌هایی با هدف جمع‌آوری داروهای مازاد از مردم و توزیع آن‌ها در این رویداد از سوی بخشی از این نهاد و جمعیت مردمی برگزار شده که از منظر علمی، بهداشتی، فنی و حتی امنیتی با انتقادات جدی مواجه است.
کیانوش جهانپور، پزشک و سخنگوی سابق وزارت بهداشت در یادداشتی برای همشهری آنلاین در این باره نوشت: توزیع داروهای مازاد جمع‌آوری‌شده از مردم، بدون رعایت استانداردهای بهداشتی و نظارت دقیق، می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای سلامت زائران به دنبال داشته باشد. داروهایی که از منازل افراد جمع‌آوری می‌شوند، ممکن است منقضی‌شده، آلوده یا در شرایط نامناسب مانند گرما و رطوبت بالا نگهداری شده باشند. چنین شرایطی می‌تواند خواص شیمیایی داروها را تغییر دهد، اثربخشی آن‌ها را کاهش دهد یا حتی آن‌ها را به موادی مضر و سمی تبدیل کند. در گردهمایی عظیمی مانند اربعین، که زائران در معرض خستگی، گرمای شدید و تراکم جمعیت هستند، احتمال این خطرات تشدید می‌شود و می‌تواند به بروز واکنش‌های دارویی نامطلوب یا حتی عوارض جدی منجر شود.
استانداردهای بین‌المللی، از جمله دستورالعمل‌های سازمان جهانی بهداشت، بر مدیریت دقیق زنجیره تأمین داروها تأکید دارند. این استانداردها ایجاب می‌کنند که داروها از منابع معتبر تأمین، در شرایط مناسب (مانند دمای استاندارد و دور از رطوبت) نگهداری و تحت نظارت پزشکان و داروسازان و کارشناسان دارویی توزیع شوند. در پویش‌های جمع‌آوری داروهای مازاد، هیچ‌گونه نظارتی بر شرایط نگهداری حتی بعضا تاریخ انقضا یا کیفیت داروها وجود ندارد که این موضوع مغایر با همه اصول علمی و بهداشتی است.
علاوه بر این، استانداردهای جهانی برای گردهمایی‌های جمعی، بر لزوم برنامه‌ریزی جامع برای مدیریت سلامت عمومی تأکید دارند. این برنامه‌ریزی شامل تأمین داروهای استاندارد، حضور کادر پزشکی و پرستاری آموزش‌دیده و آموزش زائران درباره مصرف صحیح داروها می‌شود. توزیع داروهای بدون نظارت، نه‌تنها این استانداردها را نقض می‌کند، بلکه می‌تواند خود به شیوع بیماری‌ها یا تشدید مشکلات بهداشتی در میان زائران منجر شود.
از منظر امنیتی هم توزیع داروهای بدون نظارت می‌تواند زمینه‌ساز سوءاستفاده‌های جدی شود و یک باگ امنیتی است. در گردهمایی‌های بزرگ مانند اربعین که زیرساخت‌های امنیتی و بهداشتی تحت فشار قرار دارند، احتمال وارد شدن داروهای تقلبی یا تغییریافته و ناامن به چرخه توزیع وجود دارد. چنین اتفاقی می‌تواند سلامت زائران را به خطر بیندازد و حتی تبعات اجتماعی و امنیتی گسترده‌تری به دنبال داشته باشد. همه این دغدغه‌ها این پویش را که ظاهرا به چهارمین تکرار خود رسیده به فعالیتی پرریسک تبدیل کرده که با اصول مدیریت ایمن رویدادهای جمعی مغایرت فاحش دارد.
زائران اربعین، که اغلب در شرایط سخت جسمی و محیطی به سر می‌برند، ممکن است توانایی ارزیابی کیفیت و اصالت داروهای دریافتی را نداشته باشند. این گروه، به دلیل نیاز فوری به مراقبت‌های پزشکی و اعتماد به نهادهای مسئول در برابر آسیب‌های ناشی از داروهای نامناسب بسیار آسیب‌پذیرند. اصرار بر ادعای توزیع داروهای بدون نظارت، مازاد، استفاده نشده و... در این رویداد نه‌تنها غیراخلاقی است، بلکه مغایر با اصول مسئولیت‌پذیری اجتماعی و حقوق بشری است. زائرانی که با عشق و ایمان در این مسیر گام برمی‌دارند، شایسته دریافت خدماتی ایمن و استاندارد هستند، نه قرار گرفتن در معرض حتی احتمالات اندک مخاطرات غیرضروری.
هر چند پویش جمع‌آوری داروهای مازاد برای استفاده در پیاده‌روی اربعین، با نیت خیر طراحی شده باشد، اما به دلیل فقدان مبنای علمی، عدم رعایت اصول و استانداردهای بهداشتی و مخاطرات امنیتی، روشی ناکارآمد و خطرناک و ترویج یک رفتار غلط آسیب رسان به سلامت عمومی است که بالقوه سلامت و امنیت زائران را نیز تهدید می‌کند. برای تضمین سلامت زائران، لازم است که روش‌های غیرعلمی، پرخطر و غیراصولی کنار گذاشته و از راهکارهای استاندارد بهره گرفته شود. هلال‌احمر می‌تواند با تأمین داروها از منابع معتبر و تحت نظارت سازمان‌های بهداشتی، ایجاد داروخانه‌های سیار با حضور داروسازان حرفه‌ای و آموزش زائران درباره مصرف صحیح داروها، خدمات ایمن و مؤثری ارائه دهد که عمدتا انجام می‌دهد و بر روی روپوش سپید خدمات خود این لکه جمع‌آوری و توزیع غیراصولی داروهای استفاده نشده ناامن را نقش نکند. همچنین، الگوبرداری از برنامه‌های بازپس‌گیری دارو که در بسیاری از کشورها برای دفع ایمن داروهای مازاد اجرا می‌شود، می‌تواند راهکاری جایگزین برای مدیریت این داروها باشد، بدون آنکه سلامت عمومی به خطر بیفتد. سلامت زائران اربعین که در مسیر عشق و ایمان گام برمی‌دارند، شایسته توجهی مسئولانه و مراقبتی استاندارد است، نه آزمونی برای روش‌هایی بدعت‌آمیز، غیرعلمی و پرخطر. بازنگری در این رویکرد و جایگزینی آن با روش‌های منطبق با اصول جهانی، نه‌تنها سلامت زائران را تضمین می‌کند، بلکه اعتماد عمومی به نهادهای مسئول را نیز تقویت خواهد کرد.
