وزارت ارتباطات هم چند ساعت پس از انتقادهای کاربران نسبت به محدودیتهای اینترنت، اطلاعیهای منتشر و ضمن تایید محدودیتها اعلام کرد که به دلیل شرایط حساس در کشور محدودیتهایی بر اینترنت به صورت موقت اعمال شده است. این اقدام با انتقاد کاربران، کارشناسان و فعالان حوزه اینترنت مواجه شد و اعلام کردند که در شرایط جنگی دسترسی به اینترنت بیش از پیش اهمیت دارد؛ زیرا به اعتقاد کارشناسان، اینترنت یکی از ابزارهای مقابله با شایعات در جنگ روانی است و ترس از بیاطلاعی و ناآگاهی را کاهش میدهد.
بامداد روز جمعه بیست و سوم خرداد ماه سال ۱۴۰۴ رژیم صهیونیستی به خاک ایران حمله و جنگ را شروع کرد. در ادامه و همزمان با افزایش درگیریها، کاربران اینترنت از قطع یا اختلالهای شدید شبکه خبر دادند. این در حالی است که اینترنت به عنوان شاهرگ حیاتی ارتباطات در شرایط جنگ روانی تنها ابزار مقابله با شایعات، آگاهی از اطلاعات درست و امنیت کشور است. با این حال گزارش سایتهای معتبر رصد و تحلیل ترافیک اینترنت در سطح جهان نیز قطع یا اختلال اینترنت در ایران را تایید کرد. نت بلاکس، وبسایت رصد و تحلیلکننده اختلالات اینترنتی، در سطح جهان اعلام کرد که به دنبال محدودیتهای شدید اعمال شده از سوی وزارت ارتباطات ایران در پی حملات هوایی اسرائیل به کشور، دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت بهطور ناگهانی قطع یا بهشدت کاهش یافته است.
علاوه بر این، دادههای رادار کلادفر - که ترافیک وب در کشورهای مختلف جهان را بررسی میکند- اختلال اینترنت را از کمی بعد از زمان شروع حملات اسرائیل به کشورمان تایید میکند. وزارت ارتباطات چند ساعت پس از انتقادهای کاربران نسبت به محدودیتهای اینترنت، اطلاعیهای منتشر و ضمن تایید محدودیتها اعلام کرد که محدودیتهایی بر اینترنت کشور به صورت موقت اعمال شده است.
در متن اطلاعیه این وزارتخانه آمده است: «ضمن عرض تسلیت به مناسبت شهادت جمعی از سرداران رشید اسلام، دانشمندان هستهای و تعدادی از هموطنان مظلوم و بیدفاعمان در پی حملات بیرحمانه رژیم صهیونیستی، به اطلاع مردم شریف ایران میرساند با عنایت به شرایط ویژه کشور و با تدابیر مراجع ذیصلاح، موقتا محدودیتهایی بر اینترنت کشور اعمال شده است.» همچنین وزارت ارتباطات از بازگشت وضعیت اینترنت به حالت عادی پس از رفع محدودیتهای شرایط فعلی کشور خبر داد.
در حالی که کاربران ایرانی از سال ۱۴۰۱ با فیلترینگ و محدودیت اینترنت دست و پنجه نرم میکنند، اختلال اینترنت در شرایط فعلی کشور با انتقاد کاربران، کارشناسان و فعالان حوزه اینترنت مواجه شد و از نظر آنها در شرایط جنگی دسترسی به اینترنت بیش از پیش اهمیت دارد؛ زیرا اینترنت یکی از ابزارهای مقابله با شایعات در جنگ روانی است و ترس از بیاطلاعی و ناآگاهی را کاهش میدهد. سعید ارکانزادهیزدی، پژوهشگر و دانشآموخته علوم ارتباطات، در صفحه شخصی خود این اقدام را در شرایط جنگ روانی مناسب ارزیابی نکرد و نوشت: «محدود کردن اینترنت اشتباه است. آرامش مردم را بیشتر برهم میزند و راههای ارتباطی جامعه را بیشتر میبندد. بدون ارتباط با مردم و بدون ارتباط اعضای جامعه با یکدیگر، کاری پیش نمیرود.
رسانههای رسمی از ایجاد چنین ارتباطاتی ناتوانند و این کار تنها از اینترنت بر میآید.» سعید سوزنگر، کارشناس شبکه و کنشگر اینترنت نیز در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» معتقد است که ایجاد اختلال در اینترنت راهکار مناسبی برای مقابله با حملات سایبری احتمالی در شرایط فعلی نیست. او با بیان این مطلب توضیح میدهد: «اعمال محدودیتهای جدید در اینترنت هم نقض حقوق شهروندی است و هم اینکه در شرایط جنگی نیاز به دریافت اطلاعات بیش از پیش و ارتباط با خانواده و دوستان تنها از طریق اینترنت انجام میشود. همچنین آسیب روانی ناشی از ناآگاهی و بیخبری از مواجهه با اخبار بیشتر است.
از طرف دیگر، گردش آزاد اطلاعات به مردم در تخلیه روانی کمک میکند.» این کارشناس در ادامه صحبتهای خود به مردم درباره استفاده درست از اینترنت در شرایط جنگی پیشنهادهایی را مطرح میکند. به گفته او، مردم از لینکها و اپلیکیشنهای ناامن و غیرمعتبر به هیچوجه استفاده نکنند؛ زیرا احتمال ایجاد آلودگی و مسائل امنیتی در دستگاههای آنها بیشتر میشود. سوزنگر همچنین از مردم درخواست کرد که اخبار فضای مجازی را بیش از اندازه دنبال نکنند و از شبکههای اجتماعی برای اطلاع از احوال خانواده و عزیزان خود استفاده کنند.
با توجه به اینکه علاوه بر جنگ نظامی در کشور، جنگ روانی نیز به راه افتاده است، کارشناسان اهمیت دسترسی به اینترنت آزاد را در شرایط فعلی بیش از پیش میدانند. مرضیه ادهم، کنشگر اینترنت و پژوهشگر فضای مجازی، در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» در این باره توضیح میدهد: «اینترنت یکی از مهمترین ابزارهای مقابله با جنگ روانی است. در این جنگ بازار شایعه و اخبار جعلی داغ میشود و اینترنت به کاربران کمک میکند که به اخبار و اطلاعات موثق دسترسی راحتتری داشته باشند. از طرف دیگر، ناآگاهی در مردم یک ترس مضاعف ایجاد میکند. علاوه بر این، مردم در روزهای فعلی بیشتر از قبل به معاشرت و آگاهی از احوالات خانواده و اقوام نیاز دارند.»
این کارشناس در ادامه صحبتهای خود به تاثیر شبکههای اجتماعی و فضای مجازی در انتقال اخبار کشور برای کمکرسانی و آگاهی کشورهای دیگر اشاره میکند و میگوید: «اگر این امکانات با اختلال در اینترنت از کاربران گرفته شود، امکان انتشار و شنیدن صداهای مختلف از جنگ از بین میرود. به عبارت دیگر، اینترنت در انتقال تحمیل عملیات تروریستی و مظلومیت کشورمان به جهان موثر است.»
ادهم همچنین محدودیتهای وزارت ارتباطات در اینترنت را از جنس اختلال و نه فیلتر اعلام کرد و این اقدام را راهکار چندان مناسبی ندانست. به اعتقاد او، اعمال اختلال در اینترنت در شرایط بحرانی به حفظ آرامش در شهروندان کمک نمیکند و برعکس عمل میکند. در شرایطی که کاربران و کارشناسان ایجاد اختلال در اینترنت را اقدام چندان مناسبی در شرایط بحرانی نمیدانند، برخی کاربران در شبکههای اجتماعی از ایلان ماسک درخواست فعال شدن اینترنت ماهوارهای را کردند و ماسک در پاسخ به آنها در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «پرتوها فعالند.» بسیاری این عبارت را نشانه فعال شدن استارلینک در کشور دانستند. این در حالی است که تاکنون هیچ اطلاعیه رسمی از سوی اسپیسایکس یا مراجع ناظر ارتباطی منتشر نشده و شرایط دریافت تجهیزات سختافزاری استارلینک در ایران همچنان با محدودیتهای لجستیکی، حقوقی و تحریمی مواجه است.
از سوی دیگر، بر اساس اعلام کارشناسان و آخرین گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران اینترنت ماهوارهای مدتهاست که در ایران فعال است. طبق ارزیابی گزارش این انجمن، اشتراکهای استارلینک در ایران بر اساس تخمین مجله فوربس از ۲۰ هزار اشتراک هم فراتر رفته و به ۳۰ هزار اشتراک رسیده است. همچنین به گفته پویا پیرحسینلو، رئیس کمیسیون اینترنت و زیرساخت انجمن تجارت الکترونیک، تخمین زده میشود که در ایران حدود ۱۰۰ هزار کاربر از استارلینک استفاده کنند. حتی رشد علاقه کاربران به استارلینک باعث شده است که ترافیک این سرویس در ایران از ابتدای سال ۲۰۲۴ تا حدود ۲۰ برابر رشد کند.
در حال حاضر و اعمال محدودیت اینترنتی همزمان با حملات اسرائیل به کشورمان، کارشناسان درباره امکان استفاده از اینترنت ماهوارهای در کشور معتقدند که با اعمال اختلال در شبکه و ساختار اینترنت کشور استفاده و کارآیی استارلینک نیز مختل میشود. البته برخی کارشناسان نیز به کاربران ایرانی هشدار دادند که استارلینک را در تلفنهای همراه خود غیرفعال کنند. از نظر آنها فعال شدن استارلینک یعنی ارسال سیگنالهای مختلف به یک کشور و ایجاد نقاط کور نظارتی و تزریق بدافزار به کل سیستم اطلاعاتی کشور و هک سیستمهای کشور. در حالی که ادعای فعال شدن اینترنت ماهوارهای در ایران یا تبعات امنیتی استفاده از آن تاکنون بررسی نشده است، به نظر میرسد که بهترین توصیه به مردم در شرایط فعلی استفاده از دستگاهها، ابزارها و شبکه امن و مطمئن باشد.