در این شرایط این سوال به شکل جدی مطرح است که کدام مناطق برای بحران کنونی امن است و درواقع پناهگاه‌‌‌های تهران کجاست؛ و مسوول اسکان امن شهروندان در شرایط جنگی کیست. «دنیای اقتصاد» در این گزارش به شکل اجمالی مروری بر پنگاه‌‌‌های امن تهران داشت. 

مدیریت بحران

در پی تجاوز نظامی رژیم صهیونیستی به برخی شهرهای کشور طی روزهای اخیر؛ شهروندان تهران و برخی دیگر از شهرها شب و روز پرآشوبی را پشت سر می‌‌‌گذارند؛ شب و روزهایی که خاطره روزهای موشک‌‌‌باران در سال‌‌‌های دهه ۶۰ را در اذهان متولدین دهه ۶۰ و پدر و مادرهایشان زنده کرده است. در این شرایط شهروندان با این سوال مواجه هستند که اماکن اضطراری برای اسکان امن کجاست. سازمان مدیریت بحران چه برنامه‌‌‌ای برای اسکان اضطراری مردم دارد و چرا خبری از پنگاه‌‌‌های امن دوران جنگ تحمیلی نیست. از آنجا که بخش عمده‌‌‌ای از حملات موشکی روانه آسمان پایتخت شده در این گزارش به سوالات شهروندان تهرانی در خصوص متولی ساماندهی بحران شهر تهران و اماکن امن پایتخت پاسخ داده می‌‌‌شود. 

بحران و شرایط اضطراری؛ هر نوع وضعیت غیرعادی ناشی از عوامل انسانی نظیر جنگ یا حمله نظامی و عوامل طبیعی نظیر سیل و زلزله است که باعث شود شهروندان در معرض خطر یا حادثه قرار گیرند. در چنین شرایطی مدیریت بحران عبارت است از مقابله موثر با بحران در شرایط اضطراری به گونه‌‌‌ای که تلفات و خسارات احتمالی ناشی از یک بحران مشخص به حداقل برسد. 

در مهرماه سال ۱۳۷۸ کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی، به عنوان عالی‌‌‌ترین نهاد تصمیم‌ساز در این حوزه، مقرر کرد که شهرداری تهران با هماهنگی سایر نهادهای ذی‌‌‌صلاح نسبت به تدوین و تصویب طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران اقدام کند و در ادامه  طرح را تهیه و برای تصویب به کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی ارائه کند.

بر اساس بند ۱ مصوبه طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران، شهرداری تهران ملزم به تشکیل ستاد مدیریت بحران شهر تهران با هدف هماهنگی امور مربوط به مراحل مدیریت بحران (پیشگیری، آمادگی،‌‌‌ مقابله و بازسازی) شد و تمامی دستگاه‌‌‌های اجرایی و سازمان‌‌‌های مستقر در شهرتهران موظف شدند با این ستاد همکاری کنند؛ به این ترتیب به استناد این مصوبات قانونی در سال‌‌‌های پایانی دهه ۷۰ سازمان مدیریت بحران شهر تهران طبق مصوبه دولت شکل گرفت و مسوول سرویس‌‌‌دهی ویژه به شهر و شهروندان تهرانی در زمان بحران شد. همچنین براساس مصوبه کمیته ملی کاهش اثرات بلایای طبیعی شهردار تهران از سوی وزیر کشور به عنوان رئیس ستاد مدیریت بحران شهر تهران منصوب شد. بنابراین شهرداری و سازمان مدیریت بحران شهر تهران مسوول اصلی رسیدگی به بحران کنونی در کشور هستند. 

در اساسنامه سازمان مدیریت بحران که در سایت این سازمان نیز بارگزاری شده آمده است که بحران کلیه وضعیت‌‌‌های غیـر عادی است که در اثر رخدادهای طبیعی یا عملکردهای انسانی به طور ناگهانی در جامعـه بـه وجـود مـی‌آیـد و مشقت ، سختی و خسارت عمده‌ای را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل می‌‌‌کند و برطرف کردن آن نیـاز به اقدامات و عملیات اضطراری ، فوق‌‌‌العاده و سریع دارد .

تهران امکان اسکان اضطراری دارد؟

متولدین دهه 60، پدر و مادرها و پدربزرگ و مادربزرگ‌‌‌های آنها تابلوهای زرد رنگی که مردم را به سمت پنگاه‌‌‌های امن راهنمایی می‌‌‌کرد در خاطر دارند؛ تابلوهایی که به لحاظ ظاهری شباهت قابل توجهی به تابلوهای ایستگاه اتوبوس شهر دارد. در روزهایی که مجدد کشور و به خصوص پایتخت پس از حدود 4 دهه در شرایط ناامن قرار دارند؛ این سوال مطرح است که کدام مناطق می‌‌‌تواند حکم پناهگاه را داشته باشد.

نقشه اماکن ویژه «اسکان اضطراری» در 374 محله پایتخت از «قسمت پایین» سایت سازمان مدیریت بحران شهر تهران (گزینه شهروند آماده) قابل رویت است. شهروندان تهرانی می‌‌‌توانند با مراجعه به سایت سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران، در پایین صفحه گزینه مرکز امن محله شما کجاست را انتخاب کرده و از محل جانمایی مراکز روی نقشه، انتخاب منطقه، اسامی پایگاه‌‌‌ها و نقشه‌‌‌های تخلیه اضطراری، آدرس نزدیک‌ترین مرکز ستادهای مدیریت بحران  منطقه خود را بیابند. این مراکز عمدتا شامل پارک‌‌‌ها، مدارس و 109 پایگاه امداد و نجات سازمان مدیریت بحران در سطح شهر تهران می‌‌‌شود. در عین حال در این بخش راه‌‌‌های خروج اضطراری از هر محله‌‌‌ای نیز آمده است. 

بررسی‌‌‌های دنیای اقتصاد از شناسایی 9 مورد پناهگاه در تهران حکایت دارد؛ این موارد عبارتند از: زیرزمین تاسیسات شهری نظیر مترو، زیرزمین مدارس بزرگ، زیرزمین مساجد، زیرزمین ورزشگاه‌‌‌ها، زیرزمین مراکز تجاری، زیرزمین دانشگاه، پارکینگ‌‌‌های منفی مجتمع مسکونی، پارک‌‌‌ها و زیرزمین مراکز دولتی می‌‌‌شود.

با این وجود استفاده از 9 پناهگاه تهران نیاز به آن دارد که سازمان مدیریت بحران شهر تهران وارد عمل شده و به سرعت نسبت به بازگشایی این مراکز به روی مردم اقدام کند. البته روز گذشته سخنگوی دولت در صحبت‌‌‌های خود از بازگشایی 24 ساعته درهای مترو به شهروندان تهرانی به‌‌‌عنوان پناهگاه در زمان بحران خبر داد. این درحالی است که علی نصیری رئیس سازمان مدیریت بحران نیز در جلسه روز گذشته شورای شهر تهران بر امن بودن مترو تاکید کرد اما گفت: طبیعتا تمامی مردم امکان دسترسی سریع به مترو را ندارند؛ در این شرایط پارکینگ‌‌‌های منفی خانه‌‌‌ها و مراکز تجاری مکانی امن برای پناه گرفتن مردم است.