به گزارش همشهری‌آنلاین، در روزهایی که اخبار جنگ ایران و اسرائیل فضای رسانه‌ها و ذهن‌ها را تسخیر کرده، طبیعی است که والدین نگران حال و آینده فرزندان‌شان باشند. جنگ، با همه ابعاد سیاسی و نظامی‌اش، تبعاتی روانی دارد که اغلب بی‌صدا اما عمیق‌تر از انفجار بمب‌ها، در روح و روان کودکان نفوذ می‌کند.
در چنین شرایطی، یکی از مهم‌ترین وظایف والدین، حفظ آرامش روانی کودکان و حمایت عاطفی از آن‌هاست. کودکانی که در فضای پرتنش بزرگ می‌شوند، اگر به درستی حمایت نشوند، ممکن است درگیر اضطراب، کابوس و تبعات آن، پرخاشگری یا حتی علائم روان‌تنی شوند.
در این گزارش، به والدین و مراقبان کودک کمک می‌کنیم تا بدانند در شرایط بحرانی جنگ چگونه می‌توانند به شکل مؤثر از سلامت روان فرزندشان محافظت کنند.
این کودکان آسیب‌پذیرترند
درست است که همه کودکان دربرابر بحران‌ها آسیب‌پذیرند اما بعضی از آنها به دلایل خاص و مشخص آسیب‌پذیرترند. به گفته روانشناسان، کودکان با ویژگی‌های زیر در شرایط بحرانی بیشتر در معرض آسیب روانی قرار دارند:
* کودکان زیر ۷ سال که هنوز مفهوم مرگ یا خطر را درست درک نمی‌کنند و به شدت تأثیرپذیر از احوال والدین خود هستند.
* کودکان مضطرب یا با سابقه ترومای قبلی (مثل تجربه زلزله، از دست دادن عزیز، یا والدین بیمار).
* کودکان با حساسیت بالا یا باهوش‌تر از هم‌سالان‌شان که زودتر و عمیق‌تر از آنچه فکر می‌کنید، خطرات را درک می‌کنند.
* کودکانی که والدین‌شان خودشان نگران، مضطرب یا افسرده‌اند و الگوی رفتاری ناسالم را به آنها منتقل می‌کنند.
اخبار جنگ را چطور به کودک توضیح دهیم؟
برخلاف آنچه برخی تصور می‌کنند، کودکان آن‌قدرها هم «بی‌خبر» نیستند. حتی اگر شما هیچ خبری را پیش بچه ها بازگو نکنید و با رمز و ایما و اشاره حرف بزنید، او از گفت‌وگوهای تلفنی شما، صحبت‌هایتان با بزرگترها و از اضطراب موجود در رفتارتان اطلاعاتی دریافت می‌کند. بنابراین نادیده گرفتن واقعیت یا گفتن دروغ‌های آشکار، اعتماد کودک را از بین می‌برد و اضطرابش را بیشتر می‌کند.
فقط لازم است بدانید که:
* کودک زیر ۶ سال لازم نیست اخبار را بشنود، فقط باید احساس امنیت کند.
* کودک دبستانی باید حقیقت را با زبانی ساده، بدون جزئیات ترسناک و با تأکید بر اینکه «ما مراقبت می‌کنیم» بشنود.
* نوجوانان نیاز دارند که واقعیت‌ها را بشنوند، اما در فضایی گفت‌وگومحور و همراه با امید، تحلیل و درک نقادانه.
۱۳ توصیه خیلی مهم
برای مراقبت از سلامت روان کودک در روزهای جنگ، ۱۳ توصیه مهم و کلیدی را با شما در میان بگذاریم تا علاوه بر محافظت از فرزند دلبرتان، مراقب سلامت روانش هم باشید.
۱. در قدم اول، والدین باید خودشان آرام باشند. اگر شما مدام آشفته و مضطرب باشید، کودک حتی در خواب هم آرام نمی‌گیرد.
۲. گفت‌وگو را باز نگه دارید. بگذارید کودک سوال بپرسد. اگر فرزند شما احساس ترس، غم و ناامیدی دارد این حس او را کوچک ندانید. کودک باید هر احساسی را که به واسطه شنیدن اخبار ناگوار در او ایجاد می‌شود، به راحتی با والدین خود در میان‌بگذارد.
۳. قرار نیست کودک همه چیز را بداند. سن کودک را در نظر بگیرید. ساده، کوتاه و متناسب با سنش با او حرف بزنید. مثلا کودکان زیر ۱۰ سال اگر در معرض اخبار ناخوشایند قرار بگیرند، بیشتر از دیگران تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. این کودکان، خود را در موقعیتی تصور می‌کنند که گویا این اتفاق ناگوار برای خودشان یا اعضای خانواده رخ داده است.
۴. اخبار را مدیریت کنید. اگر تلویزیون دائما روشن باشد یا اگر مدام شبکه‌های اجتماعی را چک کنید، این محیط خانه را پر از تنش می‌کند. زمان مشخصی برای بررسی اخبار تعیین کنید و در حضور کودک خبر نبینید.
۵. روتین روزانه را حفظ کنید. حتی در شرایط اضطراری، نظم روزمره (غذا، بازی، خواب و ...) به کودک حس کنترل و امنیت می‌دهد.
۶. زمان بازی را حذف نکنید. بازی، نقاشی، شن‌بازی، خمیربازی، لگوبازی، یا حتی بازی‌های ساده خانگی، ابزار ترمیم روان کودک هستند.
۷. کودک را گاه‌گاهی در آغوش بگیرید. تماس بدنی، نوازش، در آغوش گرفتن، لمس محبت‌آمیز، همه به مغز پیام ایمنی می‌دهند.
۸. به او مسئولیت مراقبت از خودتان یا سایر کودکان را ندهید. وظیفه حمایت از والد یا مراقبت از خواهر و برادر را روی دوش کودک نگذارید. بگذارید او فقط کودک باشد.
۹. احساسات کودک را تأیید کنید. اگر از بحرانی مثل جنگ ترسیده، نگویید "ترس نداره!" بگویید: "می‌فهمم ترسیدی. من هم گاهی می‌ترسم، اما با هم قوی هستیم."
۱۰. امید را زنده نگه دارید. به او بگویید که آدم‌های زیادی برای صلح تلاش می‌کنند و ما همیشه راه‌هایی برای محافظت از تو داریم.
۱۱. اگر کودکان به هر شکل و دلیلی با اخبار ناگوار و خشن مواجه شدند، گام اول این است که این اطمینان خاطر به کودک داده شود که قرار نیست این اتفاق ناگوار لزوما برای او یا خانواده رخ دهد.
۱۲. راهی فراهم کنید که خبرهای خوشایند هم به گوش بچه‌ها برسد.
۱۳. در مورد کودکان بزرگ‌تر، پنهان‌کاری خبرها یا دروغ گفتن، نتیجه عکس می‌دهد و می‌تواند مخرب باشد و حتی باعث ایجاد ابهام و نگرانی بیشتر شود. پس دروغ نگویید و پنهان‌کاری هم نکنید.
